صنعت فولاد نیازمند سرمایه گذار خارجی

اینکه روند تولید فولاد در سال 1404 به ظرفیت 55 میلیون تن برسد به سیاست های دولت، پتانسیل های صنعت فولاد و جایگاه وضعیت بین المللی اقتصاد ایران باز می گردد. اما اگر بخواهیم این افق را در وضعیت فعلی بسنجیم به نظر می آید که این ظرفیت تولید محقق نخواهد شد. دولت تغییری در این افق اعمال کرد و چشم انداز تولید را 44میلیون در نظر گرفت که با شرایط فعلی این میزان را هم قابل دستیابی نمی بینم.

تا سال 1404 تنها 9 سال باقی است و ظرفیت تولید امروز ما 17 میلیون تن است. اگر بخواهیم به ظرفیت 44 میلیون تن نیز برسیم یعنی باید این تولید سه برابر شود. با توجه به کمبود برق و آب از یک سو و نداشتن جاده های مناسب برای حمل و نقل و مسیرهای ریلی در کنار عدم سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف، بعید است که ظرفیت تولید چنین رشدی را تجربه کند و با این مشکلات بی شک برای رسیدن به هدف سال 1404 به مشکل خواهیم خورد.

صنعت فولاد در کنار صنعت پتروشیمی صنعت پراهمیتی است چرا که ما هم به لحاظ منابع سنگ آهن در کنار انرژی ارزانی که در اختیار داریم، در این حوزه می توانیم قوی عمل کنیم، بنابراین اهمیت این حوزه برای دولت زیاد است و دولت تلاش می کند تا با سرمایه گذاری در این حوزه پتانسیل های موجود را به فعل در بیاورد.

صنعت فولاد هرچند در داخل پتانسیل های مناسبی دارد اما برای رشد نیاز به 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری در سال دارد. با توجه به درآمد های دولت و عدم تمایل سرمایه گذاران داخلی به سرمایه گذاری در این بخش، بی شک برای رسیدن به این رقم نیاز به سرمایه گذاری خارجی است. به دلیل مشکلات سیاسی و منطقه متاسفانه چنین سرمایه گذاری تاکنون محقق نشده است.

اما به هر حال اگر با توجه به شرایط نتوانیم به 55میلیون تن برسیم این به آن معنا نیست که باید تلاش کنیم تا مثلا به 40میلیون تن تولید برسیم. من هرچند معتقدم در شرایط فعلی تحقق 55میلیون تن امکان پذیر نیست اما با کوشش می توانیم حداقل به رقم نزدیک به این رقم برسیم.

اما اگر بخواهیم شرایط را تغییر دهیم به نظر من لازم است مشکلات زنجیره تولیدی را که اکنون فعال است به حداقل برسانیم. باید زنجیره تولید به نحوی تکمیل شود که همه بخش ها با یکدیگر همخوانی داشته باشند. مثلا در حوزه معدن تنها با 30درصد ظرفیت کار می کنیم و با توجه به پایین بودن ظرفیت 30درصدی معدن نیازی نداریم که در حوزه نورد سرمایه گذاری صورت بگیرد.

یا مثلا در حوزه ذوب با 50 تا 70درصد ظرفیت مان کار می کنیم. چرا این ظرفیت صد در صد نیست چون آهن اسفنجی با حداکثر ظرفیت کار می کند و نمی تواند میزان نیاز ذوب یا نورد ما را تامین کند. پس سرمایه گذاری لازم است در حوزه هایی صورت بگیرد که نیاز زنجیره تولید است و در اولویت قرار دارند.

وقتی همه زنجیره در همه بخش ها به تعادل برسند و در نهایت همه بخش ها مشتری خود را داشته باشند، سرمایه گذاران دیگر را تشویق می کنند که وارد این حوزه شوند. نباید سرمایه در جایی هزینه شود که خروجی ندارد.

در شرایط فعلی اگر همه پتانسیل ها را فعال کنیم، توان تولید ما افزایش یک درصد تولید در سال است اما اگر بخواهیم به چشم انداز 1404 برسیم که معادل رشد 6 الی 9درصد سالانه است این امر مگر با حضور سرمایه گذار خارجی محقق نخواهد شد.

در دولت فعلی قیمت نفت کاهش پیدا کرده و درآمد دولت بسیار پایین است و نمی تواند درآمدی را صرف پروژه های عمرانی کند. متاسفانه در دولت نهم با وجود بالا بودن درآمد های نفتی، هزینه ای در حوزه پروژه های عمرانی نشد و درآمد ها یا حیف و میل یا در حیطه های نامناسب هزینه شد و سبب شد تا فرصت های طلایی از بین برود.

ما اکنون 2میلیون بشکه در روز نفت صادر می کنیم که با توجه به هزینه استخراج، بشکه ای 30دلار درآمد هر بشکه است که درآمد سالانه ما در سال حدود 30 میلیارد دلار خواهد شد. این کل درآمد های نفتی دولت است که با توجه به هزینه های جاری دولت در کنار نیاز سرمایه گذاری 200 میلیون دلاری صنعت فولاد، سرمایه گذاری دولت عملا ناممکن است. بنابراین در شرایط فعلی و با پتانسیل های موجود اگر بتوانیم مشکلات را کنار بزنیم، می توانیم تنها سالی یک درصد به تولید بیفزاییم.

مسئله ای که مطرح می شود این است که اگر سرمایه گذاری خارجی محقق شود و ما به ظرفیت 55 میلیون تن در سال 1404 دست پیدا کنیم، با توجه به چشم انداز 1404 ما 40 میلیون مصرف داخلی خواهیم داشت و پیش بینی شده که 14 میلیارد آن صادر شود. اگر این هدف محقق و توسعه ایجاد نشود به همان تناسب، مصرف مان کاهش پیدا می کند و تولیدات مان به اندازه فعلی عرضه و اضافه آن صادر می شود.

هفت سال پیش در پیک مصرف 24 میلیون تن مصرف داشتیم که 14 میلیون تن آن تولید می شد و مابقی وارد می شد. در این هفت سال نه تنها مصرف ما افزایش پیدا نکرده که به 16 تا 17 میلیون تن کاهش پیدا کرده است.

این نشان می دهد که صادرات مان افزایش پیدا کرده تا 5میلیون تن اما از آن سو 4 میلیون تن واردات داریم که کلا بخواهیم در نظر بگیریم، تنها یک میلیون تن جدای از تهاتری که انجام می دهیم صادرات داریم. بنابراین در شرایط فعلی افزایش ظرفیت تولید حتی با بهبود زنجیره تولید به جز با سرمایه گذاری خارجی محقق نخواهد شد.

عضو هیات‌مدیره انجمن تولید فولاد ایران