زخمه بر سازهای خاموش

موسیقی در ایران سال‌هاست که مقوله مهجوری است. این مهجوریت دلایل متعددی دارد. بخشی از آن به محدودیت عرفی آن باز می‌گردد که سبب شده فرهنگ موسیقی چندان در میان مردم جایگاهی نداشته باشد. در مقاطعی ساز زدن بنا به مد روز در میان جوانان مانند یک موج رواج پیدا کرده و در مقطعی دوباره فرونشسته است. اما داستان این روز‌های سازهای موسیقی فراتر از فرهنگ و اعتقاد در انزوا مانده است. قدرت خرید مردم در ایران به‌شدت پایین آمده و از آنجا که ساز یک کالای لوکس و تفریحی محسوب می‌شود، از سبد کالای آنها کنار گذاشته شده است. کارگاه‌های ساخت ساز و فروشگاه‌ها فروش‌شان بسیار افت کرده و این امر سبب شده کمتر ساز تولید یا وارد شود. کافه مدیران با سازندگان و واردکنندگان ساز، دلایل این افت فروش را بررسی کرده است...

***

احسان روغنی: 

ساز یک کالای تفریحی است

احسان روغنی گیتارساز، معتقد است، ساز برای مردم یک مقوله تفریحی است و برای همین از سبد کالای آنها حذف شده است.

وضعیت فروش سازها را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا با کاهش تقاضا روبه‌رو بوده‌اید؟ 

در شرایط فعلی خواه ناخواه قدرت خرید مردم پایین آمده و همین امر سبب شده که ساز به‌عنوان نخستین فاکتور از سبد کالایی آنها حذف شود. در ایران بر خلاف کشورهای دیگر که ساز یک مقوله فرهنگی محسوب می‌شود و مانند کتاب در زندگی آنها جایگاه ویژه‌ای دارد، یک وسیله تفریحی است و قاعدتا مردم ترجیح می‌دهند اول نیازهایی که اساسی تلقی می‌شود را تامین کنند و ساز را به‌عنوان یک کالای تفریحی از لیست خریدشان خط بزنند. البته افراد حرفه‌ای که موسیقی را تخصصی دنبال می‌کنند از این قاعده مستثنا هستند. ما نیز سازهای محدودی تولید می‌کنیم که مشتری آنها اغلب افراد حرفه‌ای هستند و خوشبختانه از این نظر ما افت فروشی نداشته‌ایم و همچنان مشتری‌های ثابت خودمان را داریم. 

چه تعداد ساز در سال تولید می‌کنید و قیمت آنها چقدر است؟ 

ما در سال دو تا سه سفارش کار داریم که از قبل افراد در نوبت هستند و این سفارش‌ها را ثبت کرده‌اند. قیمت ساز‌های ما بین دو میلیون و نیم تا هشت میلیون تومان است. متریالی که در سازهای ما استفاده می‌شود درجه یک است و از لحاظ کیفیت همیشه مشتری خودش را دارد. 

پس کاهش قدرت خرید مردم چندان روی کار شما تاثیری نداشته است؟! 

اینکه ما همچنان مانند گذشته تقاضا داریم به این معنا نیست که کاهش قدرت خرید مردم روی کار ما تاثیری نداشته است. پروسه آماده‌سازی ساز ما زمان بر است و کسی که ثبت سفارش کرده در سال می‌تواند به‌صورت خرد هزینه ساز را بپردازد و همین امر سبب شده تا پرداخت هزینه ساز برای آنها خیلی سخت نباشد. مبلغی در ابتدا به‌صورت پیش پرداخت داده می‌شود و بقیه مبلغ هم در طی سال پرداخت می‌شود. بنابراین هزینه ساز فشاری به آنها نمی‌آورد. 

***

سعید صادقی: 

اقتصاد و فرهنگ با هم رشد می‌کنند

سعید صادقی، سنتورساز، معتقد است، ساز یک کالای فرهنگی است و مردم در فشار اقتصادی فرهنگ را از زندگی‌شان حذف می‌کنند.

میزان تقاضای ساز را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا نسبت به گذشته تغییری در میزان فروش شما روی داده است؟ 

متاسفانه وضعیت تقاضا برای ساز بسیار بد است و تقریبا فروش ما به نصف رسیده است. اینکه دقیقا چرا این اتفاق افتاده را اقتصاددادنان باید بررسی کنند، اما فکر می‌کنم هرچه توان خرید مردم پایین بیاید، اولویت‌های آنان تغییر می‌کند و کمتر سمت موسیقی و ساز می‌روند. درآمد مردم در وضعیت فعلی پاسخگوی نیازهای اولیه آنها نیست و بی‌شک مقولات هنری و تفریحی نخستین فاکتوری است که از سبد کالای آنها حذف می‌شود. در ایران موسیقی و ساز جایگاهش با دیگر نقاط جهان متفاوت است. برخی آموزه‌ها و ساختارها با موسیقی و ساز زدن مشکل دارد و در نتیجه تنها افراد خاصی به ساز و ساز زدن تمایل دارند. بنابراین ساز و موسیقی تا همینجا چندان برای مردم به دلایل فرهنگی و اجتماعی مقوله جدی نیست. با کاهش توان مالی مردم همان میزان تقاضا هم کم شده و اکنون این تقاضا تا 80 درصد افت کرده است. 

فکر می‌کنید شرایط فرهنگی و اجتماعی در تمایل مردم به خرید ساز تاثیر دارد؟ 

بله همین‌طور است، باید در این زمینه کار فرهنگی شود. زمانی که فیلم «سنتوری» داریوش مهرجویی به نمایش درآمد ناگهان موج خاصی در میان مردم شکل گرفت و افراد زیادی به ساز زدن تمایل پیدا کردند و به همان تناسب فروش ساز بسیار افزایش پیدا کرد. در حال حاضر فرهنگ مردم ضعیف است و این وضعیت در تعیین اولویت‌های زندگی آنها نقش دارد. فرهنگ مردم باید تقویت شود و تلاش شود تا مردم در زمینه موسیقی آگاه شوند. همیشه فرهنگ و اقتصاد در کنار هم رشد کرده‌اند، اگر فرهنگ مردم ارتقا پیدا کند، بی‌شک اقتصاد هم رونق پیدا می‌کند.

متاسفانه همیشه مقطعی در زمینه فرهنگ کارهایی شده و این فرهنگ‌سازی رها شده است. نیاز است تا یک سیاست پیگیر در این زمینه وجود داشته باشد. این فرهنگ‌سازی به نحوی باید باشد که زمانی که مردم در بحران قرار می‌گیرند، فرهنگ را از سبد کالایشان حذف نکنند. 

***

علیرضا ایرانی: 

ساز اولویت مردم نیست 

علیرضا ایرانی سنتور ساز، معتقد است، اقتصاد یک چرخه است که وقتی یک قشر درآمد کسب نکند، سبب می‌شود تا دیگر مشاغل نیز از رکود کار آن متاثر شوند. 

وضعیت سفارش ساز شما نسبت به گذشته آیا کاهش داشته است، یا همچنان مانند گذشته سفارش دارید؟ 

ما سازنده‌سازی هستیم که مستقیم از ارشاد مجوز ساخت داریم. متاسفانه میزان فروش ما نسبت به سال گذشته تقریبا یک سوم شده است. واقعا اوضاع بازار خراب است، این وضعیت مختص ساز نیست و همه بازار را درگیر کرده و شما با هر کاسبی که صحبت کنید خواهید شنید که اوضاع بسیار بد شده است. همه متاسفانه در این وضعیت اقتصادی شاکی هستند. شاید موسیقی چون در رده چندم نیازهای مردم قرار می‌گیرد، افت فروش آن طبیعی باشد، اما متاسفانه مردم حتی توان خرید نیازهای اولیه خود را ندارند. مردم در خرید پوشاک و تهیه سرپناه هم به مشکل برخورده‌اند که موسیقی و ساز در این میان احتمالا آخرین آیتمی است که به آن فکر کنند. طبیعی است که اقتصاد ما به‌عنوان سازندگان ساز به‌شدت افت کند. 

مشتری‌های شما بیشتر از چه دست افرادی هستند؟ 

مشتری‌های ما از همه قشری هستند، برخی دنبال ساز تخصصی هستند، برخی برای تفریح سازمی‌زنند. اما مشتری‌ها همه مانند یک زنجیر به هم متصل هستند. زمانی که فروشنده مواد‌غذایی نتواند آنچنان که باید فروش کند، توان مالی او کاسته می‌شود و قاعدتا تمایلی به خرید ساز ندارد. کاهش میزان فروش ما در این 23 سالی که به این کار مشغول هستیم سابقه نداشته است. بسیاری از افرادی که در حرفه ما فعال بوده‌اند کارشان به تعطیلی کشیده است. ما اگر مغازه از خودمان نبود، با میزان فروشی که داریم دخل و خرجمان با هم نمی‌خواند وما نیز مجبور بودیم که کارمان را تعطیل کنیم. 

سازهایی که می‌سازید چه نوع‌سازی هستند و قیمت آنها درچه‌حدی است؟ 

ما دو نوع ساز درجه یک و دو تولید می‌کنیم که خانه موسیقی سازهای ما را گرید می‌دهد. درجه یک برای افراد حرفه‌ای است که تخصصی ساز می‌زنند و سازهای درجه دو برای هنرجویان است. همه کارهای ما با کیفیت بالا هستند و متریال آنها چوب گردو و سیم آلمانی است. دو سال هم ضمانت دارند. اما متاسفانه در تولید هم ما با مشکل رو به رو هستیم چون برای تهیه چوب نقدا باید هزینه‌ها را پرداخت کنیم، آن‌هم در شرایطی که قیمت چوب دو برابر شده است. در حالی‌که افرادی که از ما ساز می‌خرند چک‌های پنج ماهه می‌دهند. در کل سازهایمان بین 300 تا 450 هزار تومان قیمت دارند. رقم بالایی نیست اما برای خرید همین سازها هم مردم پول ندارند. 

***

رحیم خروش: 

مهم‌ترین عامل، اقتصاد است

رحیم خروش فروشنده ساز می‌گوید، توان مالی مردم به‌شدت کاهش پیدا کرده است. 

حجم فروش سازهایتان در شرایط فعلی چگونه است، آیا افتی را تجربه کرده است؟ 

متاسفانه وضعیت کار چند ماه است که خیلی بد شده. قدرت خرید مردم و میزان نقدینگی بسیار پایین آمده است. ما یا فروش نداشته‌ایم یا اگر فروشی هم داشته‌ایم چک‌هایمان برگشت خورده است. متاسفانه میزان پول در چرخش بسیار افت کرده است. در شرایط فعلی خرید ساز برای مردم معنایی ندارد. کسی که می‌خواهد موسیقی بیاموزد تنها با خرید ساز نمی‌تواند این راه را طی کند. خرید ساز نخستین قدم است، پس از آن باید هزینه کلاس‌های موسیقی را بدهد که این خود یک پروسه هزینه‌بر است و سبب شده تا مردم کلا دور آموختن ساز را خط بکشند و در نتیجه ما نیز فروشمان به‌شدت افت کرده است. 

سازهای‌تان چه قیمتی است و اگر درصدی بخواهید حساب کنید نسبت به سال گذشته این افت فروش تا چه میزان بوده است؟ 

ما سازهای مختلفی عرضه می‌کنیم و برای افراد آماتور این سازها مناسب است. ارزان‌ترین ساز ما دف است که با قیمت 25 هزار تومان عرضه می‌شود و 50 درصد از فروش ما در این یک سال کاسته شده است. 

آیا تنها عامل این کاهش را اقتصادی می‌بینید یا عوامل دیگری هم در این مقوله نقش دارند؟ 

من فکر می‌کنم مهم‌ترین عامل، اقتصاد است. توانایی مالی مردم کاهش پیدا کرده است وگرنه مردم به میزان گذشته به فرهنگ و موسیقی علاقه‌مند هستند.