گزارش «فرصت امروز» از تحولی در لوازم برقی / تولد نسل جدید کولرهای ایرانی با مصرف برق کم

هم‌اکنون 17 میلیون کولر با الکتروموتور تک فاز مستقیم به شبکه برق کشور متصل است و تلفات و مصرف بالای برق در کشور گرم و خشک ایران به نحوی است که اغلب دست‌اندرکاران برق از این صنعت به‌عنوان صنعتی 24 ساعته یاد می‌کنند که مرتب بر میزان مصرف و تعداد مشترکان آن افزوده می‌شود.بر این اساس صنایع متعدد درصدد عرضه محصولات کم‌مصرف به مشتریان هستند تا با کاهش انرژی مصرفی میزان هزینه‌های این مهم نیز پایین آید. اما در این میان مبتکران و مخترعان عاملان اصلی و سازندگان اولیه محصولات جدید هستند که با توجیه اقتصادی و برآیند مثبتی که در ادامه تولید محصولات برقی دارند مسیر و سیر تولید بسیاری از لوازم برقی را متحول کرده و تغییر می‌دهند.

بررسی‌های «فرصت امروز» نشان می‌دهد در این خصوص «اینورتور» کوچکی برای کاهش انرژی مصرفی محصولات برقی توسط شهرام نصرتی یکی از مخترعان کشورمان تولید شده که در ادامه گفت‌وگوی او را در خصوص این محصول و همچنین سرگذشت به وجود آمدن این محصول می‌خوانید.

این مخترع در خصوص معرفی خودش می‌گوید: شهرام نصرتی هستم، فارغ‌التحصیل دکترای مهندسی برق کنترل دانشگاه صنعتی امیر کبیر و متولد سال 55، از دوران کارشناسی که دانشجوی الکترونیک خواجه نصیر بودم به مباحث کنترل علاقه‌مند ‌شدم و مسیری در زندگی علمی و صنعتی‌ام آغاز شد که اوج این گرایش در سال 83 یعنی زمان فعالیتم در یکی از سازمان‌های تحقیقاتی انرژی هسته‌ای به وجود آمد و این بستر به نوعی دانشگاهی و فرصتی عالی بود تا در حوزه کنترولرها وارد شوم.

این جریان دوران دانشجویی من در مقطع دکترا بود. بلافاصله پس از این دوران وارد بخش‌خصوصی شدم و شرکتی را در سال 93 با نام پدیده فناوران هوشمند ثبت و کارهای اساسی را در آن آغاز کردم. آن زمان به دلیل داشتن یک ایده به‌عنوان دانش‌بنیان نوپا معرفی شدیم و از اواخر همان سال در پارک علم و فناوری شهرستان قم مستقر شدیم و حضور در مرکز رشد موجب تبادل اطلاعات و بهره‌مندی از تسهیلات مناسبی شد، البته حمایت معنوی آنها برای ما بسیار ارزشمند بود و از نظر مالی هم پارک در ابتدا 30 میلیون اعتبار به ما کمک کرد و با این حضور امکان بهره‌برداری و دریافت اعتبار برای طرح‌های بعدی نیز فراهم شد.

اختراعی برای جبران 50 سال عقب‌ماندگی

نصرتی، مدیرعامل شرکت پدیده فناوران هوشمند کهربا تولیدکننده این مینی‌اینورتور هوشمند است و در توضیح بیشتر می‌گوید: این محصول یک پلت‌فورن است و برای توان‌های مختلف تولید می‌شود و این امکان را برای محصولات خانگی به وجود می‌آورد که الکتروموتور‌های تک‌فاز خانگی امکان استفاده از برق سه فاز را داشته باشند و کار مهم‌تر این است که الکتروموتور به صورت بهینه قابل کنترل است و ما فقط باید میزان جریان مورد نیاز انجام کار مکانیکی را به آن تزریق کنیم و این ویژگی به صورت قابل توجهی بازدهی محصولات برقی را افزایش می‌دهد.

اینورتور طراحی شده برای انواع الکتروموتورها قابل استفاده است و به صورت اتومات الکتروموتورهای سه فاز را شناسایی می‌کند و موتور آنها را کنترل خواهد کرد و شامل انواع الکتروموتورهای سه فاز القایی، الکتروموتورهای سه فاز بی‌ال‌دی‌سی و الکتروموتورهای سه فاز پی‌ام‌اس‌ام است.

با عیب‌یابی که همیشه در وسایل برقی انجام داده بودم، به این موضوع کاملاً واقف بودم که کولرهای مصرفی در کشور ما متعلق به پنجاه سال قبل است درحالی‌که فناوری الکتروموتورها و درایوها به میزان بسیاری رشد کرده، بر این اساس تصمیم گرفتیم این عقب‌ماندگی را در سیستم سرمایشی و گرمایشی جبران کنیم البته تاکنون افراد بسیاری اقدام به این کار کرده‌اند اما هیچ‌کدام از تحقیقات مشابه به سطح صنعتی و تست‌های لازم نرسیده و همچنین موارد مشابه خارجی هم با آب و هوای کشورمان سازگار نبودند.

ثبت اختراع و چالش درک و ضرورت

نصرتی در ادامه می‌گوید: هم‌اکنون محصول ما که یک اینورتور هوشمند کوچک است اختراعی است که در مسیر ثبت است و در این میسر با چالش‌هایی مواجه شده چرا که به درستی ارزش آن شناسایی نشده اما با مجوزی که از پارک علم و فناوری داریم مسیرمان را ادامه می‌دهیم.

برای شروع کار حدود 12 میلیون هزینه شخصی را معطوف عملیاتی کردن این ایده کردم و برای تولید نمونه صنعتی آن یک شرکت همسو به من کمک کرد اما برای توسعه بر مبنای فناوری روز دنیا براساس مطالعاتی که در دوره دکترا داشتم، ارزیابی جدی انجام دادم تا کار ارائه شده در سطح دنیا نمونه مشابه نداشته باشد.

در داخل موارد مرتبط در این زمینه را استخراج کردیم و در سطح جهانی آن نیز این فناوری از به‌روز‌ترین فناوری‌های دنیاست. هم‌اکنون در مسیر توسعه و پژوهش این محصول هستیم چراکه ویژگی‌هایی دارد که به اصلاح نیاز دارند.

در حال حاضر با نمونه‌سازی روی محصولات سرمایشی و گرمایشی نصب شده، همکاری جدی خود را با شرکت‌کیان مبتکر پارس آغاز کرده‌ایم که این مجموعه دارای بیش از 18 نوع محصول متنوع سرمایشی و گرمایشی است و تعدادی از این محصولات اختراع مدیرعامل آن است. برای آنها یک الکتروموتور جدید طراحی کردم و موفق شدیم بازدهی آن را به بیش از 85 درصد افزایش دهیم و مقرر است اینورتورها و ترموستات‌های آنها را تولید کنیم و خط تولید آن را راه بیندازیم.

ارتقای جدی با پیوستن به موتوژن

او در ادامه از نحوه فروش دستاورد الکترونیکی خود می‌گوید: از آنجا که کسب‌و‌کار ما فناوری پیشرفته است به صورت سفارشی محصول خود را عرضه می‌کنیم مشتریان خاص خود را داریم و این کار اساساً به صورت سفارشی‌سازی است که تا امروز از شرکت کیان مبتکر پارس سفارش داریم و قرارداد خط تولید با آنها را منعقد کرده‌ایم و در کنار این مجموعه به شرکت موتوژن نیز پیوسته‌ایم و با توجه به اینکه نمونه داخلی این نوع از اینورتور برای محصولات خانگی در کشور وجود ندارد می‌توان آینده مناسبی را برای آن از منظر توجیه اقتصادی در سبد انرژی خانوار در نظر گرفت و بر همین اساس شرکت‌های سازنده نیز اقبال خوبی در آینده از این فناوری خواهند داشت چرا که این مقوله برای تمام تجهیزات الکترونیکی منزل قابلیت بهره‌برداری دارد و از نظر نرخ تولید و عرضه در مقایسه با ساختار عادی چنین بخشی از یک سیستم الکترونیکی رقابت‌پذیر است. نمونه خارجی این محصول را هم تاکنون فقط یک شرکت هلندی در سال 2013 محصولی با 1000 وات برای کاربری در فن‌های صنعتی و با سیستم معمولی عرضه کرده که هوشمند نبود.

نیاز بازار سرآغاز تولید اینورتور هوشمند

نصرتی همچنین ادامه می‌دهد: از آنجاکه از طریق بازار به این نوع از اینورتور هوشمند رسیدیم باید گفت که تا امروز الکتروموتورهای خانگی در محصولات الکترونیکی غیر‌صنعتی وجود نداشته و کاربردی هم برای این بخش از صنعت لوازم برقی وجود ندارد و با توجه به نرخ بالای الکتروموتو سه فاز، این بخش از صنعت هدف‌گذاری من برای ساخت این نوع از اینورتور مشخص شد باید برای مصرف خانگی به تولید الکتروموتور سه فاز اقدام کنند، در آن زمان فرصت تولید این محصول برای انواع محصولات برقی خانگی ایجاد و بازار ما شکل می‌گیرد و می‌توان تصور کرد که بازار بزرگی پیش رو داریم و در این مهم به شرکت‌های سازنده الکتروموتورها که هم‌اکنون بزرگ‌ترین این شرکت‌ها، شرکت موتوژن است وابسته هستیم که نمونه‌سازی صورت گرفته و تأییدیه فنی و تولید محصول را نیز از این شرکت دریافت کرده‌ایم و آنها باید به سمت تولید الکتروموتورهای سه فاز القایی که شرکت ما طبق قرارداد برای آنها درایور مخصوص را تأمین می‌کند حرکت کنند.

در حقیقت بازار کار ما به بازار الکتروموتورهای خانگی گره خورده، از این رو نیازی به ارتباط با تولیدکنندگان لوازم خانگی نداریم و به نوعی یک حلقه بالاتر از آن را برای همکاری انتخاب کرده‌ایم که جایگاهی متناسب و کاربردی است و بر این اساس یک مجموعه به سازندگان لوازم برقی خانگی از جمله کولرسازها ارائه می‌کنیم که شامل موتور، ‌درایور و ترموستات آن است.

کاهش 80 درصد انرژی

او در خصوص مزیت‌های محصول تولیدی خود می‌گوید: محصول تولیدی خارجی که اینورتوری هوشمند برای مصرف در لوازم خانگی است نرخی حدود 700 یورو دارد و صرفاً برای حوزه صنعت کاربرد دارد، درحالی‌که ما حدود 100 دلار روی محصول‌مان نرخ‌گذاری کردیم، البته مزیت اینورتور ساخت ما این است که به صورت اتوماتیک هر نوع الکتروموتور سه فاز را شناسایی می‌کند و پارامترهای کنترل لازم را برای آن تخمین می‌زند و به‌طور برداری و بدون سنسور سرعت می‌توانیم سرعت الکتروموتور را تخمین بزنیم، بر این اساس پارامترهای مدل موتور شناسایی می‌شود و در مدت یک‌سال حدود 80 درصد مصرف انرژی را کاهش می‌دهد.

آینده خوب و بازاری بکر

نصرتی همچنین در مورد بازار اینورتور هوشمند این‌طور می‌گوید: هم‌اکنون اتحادیه اروپا برنامه‌های سختگیرانه‌ای را برای اجرا در سال 2017 به بعد در نظر دارد تا تمامی الکتروموتورهای بیش از یک اسب بخار -750 وات به بالا- به درایو مجهز باشند و به‌طور مستقیم به شبکه برق متصل نشوند، درحالی‌که تااکنون هیچ یک از اینورتورهای تجاری و صنعتی موجود در بازار این ویژگی‌ها را تأمین نکرده‌اند. به‌عنوان مثال هم‌اکنون یک تولید‌کننده صنعتی اگر یک الکتروموتور سه فاز تهیه کند و اینورتور صنعتی هم روی آن نصب کند و برای اخذ استاندارد مراجعه کند این محصول بازگرداننده می‌شود هر چند یک محصول بالا بیاید اما به دلیل اینکه پاور فکتور آن به کمتر از پنج دهم و شش دهم می‌رسد نمی‌تواند گرید انرژی اخذ کند.

با وجود مسائل فنی حاکم بر استانداردها و موقعیت محصولات فعلی بازار معتقدم مینی اینورتور هوشمند من آینده و بازار خوبی خواهد داشت، چرا که به صورت یکپارچه می‌تواند پاور فکتور را بالای 99درصد برساند و تقریباً این بخش را به یک می‌رساند هر چند که ورود به بازار مسائل مبهمی دارد و ریسک کار بالاست و تاکنون در ایران هیچ شرکتی در این حوزه فعالیت نکرده است. ما برای راه‌اندازی خط تولید محصول خود با شرکت کیاموتور هماهنگ شدیم و در آستانه بهره‌برداری آن هستیم و اگر این محصول روی کولر تمام ایرانیان نصب شود رقم بسیار بالایی در مصرف برق کشور صرفه‌جویی می‌شود.

ضرورت تغییر نگرش در فضای علم

او با مقایسه فضای کار در محیط علمی و صنعتی می‌گوید: برای فردی که با مدرک دکترا می‌تواند فضایی آرام علمی را برای ارائه مقالات تخصصی و کار در مجموعه‌های تحقیقاتی ادامه دهد به نوعی خطرپذیری است که وارد کار صنعتی با مجهولات بسیاری شود که و امور مالی نامشخصی هم دارد چراکه تولید و عرضه یک محصول صنعتی هزینه‌های بسیاری دارد و تأمین آن کار ساده‌ای نیست، درحالی‌که دانشگاه‌ها صرفاً خروجی علمی را ملاک عمل و کار اساتید می‌دانند و این خود آسیبی جدی و خطرناک در ادامه مسیر اعضای هیأت علمی است و بی‌شک نیاز به تغییر نگرش فضاهای علمی و دانشگاهی ضروری است.

ارتباط با نویسنده: a.s.h.shabestari@gmail.com