توسعه صادرات فرآورده‌‌ های نفتی با حمایت صندوق ضمانت صادرات

کمبود اعتبارات صندوق ضمانت از توسعه موجب شد تا فعالان بخش خصوصی در صادرات فرآورده‌های نفتی نتوانند از خدمات این صندوق بهره‌مند شوند اما با این وجود در روزهای پسابرجامی این فعالان انتظار دارند تا همانند سایر بخش‌ها بتوانند از حمایت‌های موجود برای توسعه صادرات بدون ریسک و سایر تسهیلات بهره‌مند شوند. مدت‌زمان زیادی از به فرجام رسیدن برجام نگذشته است و انتظار برای به ثمر رسیدن تعهدات زود است اما نگرانی از فراموش شدن این موارد وجود دارد.

سیدکمال سیدعلی، مدیرعامل صندوق ضمانت از صادرات ایران در آخرین روزهای تحریم در جمع فعالان صادرکننده فرآورده‌های نفتی حضور یافت و از ارائه تسهیلات ویژه برای توسعه صادرات فرآورده‌های نفتی خبر داد. وی با بیان اینکه باید ریسک صادرات فرآورده‌های نفتی کاهش یابد، اعلام کرد: «دولت سرمایه این صندوق را افزایش داده است و تلاش شده نرخ کارمزد برای شرکت‌ها کاهش یابد برای نمونه برای محصولات پتروشیمی کمتر از نیم‌درصد کارمزد گرفته خواهد شد.» 

براساس اعلام مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات این صندوق بالغ بر 100 میلیون شرکت را در اطلاعات خود دارد و با سیاست‌های حمایتی خود تلاش دارد تا هزینه‌های بیمه‌ای را کاهش دهد. این در حالی‌است که همواره یكی از عمده نگرانی صادركنندگان، ریسك‌های سیاسی و تجاری است که مهم‌ترین اثر آن عدم وصول وجه كالا و خدمات است. صادرکنندگان همواره از عدم وصول به‌موقع مطالبات از خریداران خارجی و متعاقب آن تنگنای مالی قراردادها صحبت می‌کنند و چه بسیار شرکت‌های خصوصی که از این محل ورشکسته شده‌اند. با این حال تسهیلات ارائه شده از سوی دولت در قالب این صندوق قرار است به توسعه صادرات فرآورده‌های نفتی منتج شود، زیرا دولتمردان به این نتیجه رسیده‌اند که در شرایط کاهش قیمت نفت خام، ‌می‌توان با تکیه بر فرآورده‌های نفتی درآمدهای ارزی کشور را افزایش داد.

چرایی ضعف جدی صندوق ضمانت از صادرات

حسن خسروجردی، مدیرعامل شرکت نخل بهارستان پردیس در این باره با اشاره به اینکه به دلیل کمبود اعتبارات صندوق ضمانت از صادرات، فرآورده‌های نفتی مورد پشتیبانی قرار نمی‌گرفت، به «فرصت امروز» می‌گوید: «اساسنامه و مدیریت صندوق به‌گونه‌ای است که کمترین ریسک برای صندوق ضمانت از صادرات به وجود آید به همین دلیل در دوران تحریم این صندوق از صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی حمایت نکرد البته در این میان نقش شرکت ملی نفت را نباید نادیده گرفت زیرا این شرکت حاضر به حمایت از بخش خصوصی نیست.»

وی می‌افزاید: «در دوره گذشته در موافقتنامه‌ای برای ضمانت از فرآورده‌های نفتی امضا شد اما به دلیل اینکه اسناد مبادلات در خارج کشور تنظیم می‌شد و عموما حجم صادرات بالا بود و کشورهای خریدار مشتری‌های ریسک‌پذیری بودند، ازاین‌رو این صندوق بدون بهره بود. البته ما امیدواریم در دوران پساتحریم صندوق ضمانت از صادرات بتواند برای صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی نیز مثمرثمر و مفید باشد.» 

به گفته عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، مدیریت کنونی صندوق ضمانت از صادرات در جمع فعالان بخش خصوصی تلاش کرد تا از تسهیلات جدید این صندوق صحبت کند و برنامه آتی و جدی را تشریح کند اگرچه ما امیدواریم این صندوق بتواند در دوران پساتحریم انتظارات بخش خصوصی را برآورده سازد. البته نبود نقدینگی کافی این صندوق علت اصلی است عدم حمایت آن از صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی است، ازاین‌رو با وجود ریسک بالا بسیاری از صاحبان شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که از ظرفیت‌های صندوق استفاده نکنند.

خسروجردی در این باره می‌گوید: ‌«بدون شک اگر صادرکننده بداند که می‌تواند از ظرفیت‌های صندوق ضمانت از صادرات بهره‌مند شود با پرداخت هزینه‌ای از آن استفاده می‌کند اما نکته اینجاست که این صندوق توان حمایت از صادرات در این حوزه را ندارد.» وی با بیان اینکه در دوران کنونی حجم صادرات به‌مراتب بیش از گذشته خواهد و شد، اعلام می‌کند: «البته شرایط و بوروکراسی استفاده از شرایط صندوق به‌گونه‌ای است که تمامی شرکت‌ها نمی‌توانند از بهره ببرند، با این وجود اگر صندوق برای توسعه صادرات گام بردارد و بتواند در اخذ وام تسهیلات را فراهم کند، می‌تواند در موفقیت بخش خصوصی موثر باشد. خواسته ما این است که بتوانیم از تسهیلات صندوق برای توسعه صادرات و حتی ضمانت برای وام استفاده کنیم.»

امید به کاهش هزینه‌های استفاده از صندوق

اما سیدمحمد حسینی، مدیرعامل شرکت سیرجان گستر نیز در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «شرکت‌های معدودی از صندوق ضمانت صادرات استفاده می‌کنند ما از جمله این شرکت‌ها هستیم، البته به دلیل بالا بودن هزینه‌های بیمه‌ای این صندوق‌ها برای کشورهای مقصد ما این امکان بسیار محدود است.» وی با بیان اینکه قول‌هایی مبنی بر کاهش نرخ‌های استفاده از تسهیلات این صندوق از سوی مسئول مربوطه داده شده است، می‌افزاید: «قرار است در دوران پساتحریم این نرخ‌ها کاهش یابد و ما امیدواریم در آینده از مزیت‌ها و تسهیلاتی که علاوه بر کاهش ریسک موجب افزایش صادرات ما شود، استفاده کنیم.»

در این باره نظرات فعالان بخش خصوصی مشترک است. فرزان گلچین، مدیرعامل شرکت پترو پردیس با اشاره به اینکه به دلیل موجودی اندک صندوق ضمانت صادرات فعالان بخش خصوصی در فرآورده‌های نفتی کمتر از این ظرفیت‌های آن بهره می‌برند، به «فرصت امروز» می‌گوید: «تعداد محدودی از شرکت‌های فعال در صادرات فرآورده‌های نفتی هستند که با دستیابی به راهکارهای مختلف موفق شدند حتی در دوران تحریم، صادرات بی‌خطر و کم‌ریسکی را داشته باشند اما بیشتر شرکت‌ها با مشکلات متعددی مواجه شدند.»

وی با اشاره به اینکه اگر صندوق ضمانت از صادرات شرایط مناسب و ایده‌آلی را برای شرکت‌ها فراهم سازد حتما از ظرفیت‌های آن استفاده خواهد شد، می‌افزاید: «با وجود اینکه در حوزه پتروشیمی فعالیت جدی داریم اما از این صندوق استفاده نکرده‌ایم چراکه عملکرد ضعیفی دارد و نمی‌تواند حمایت خوبی داشته باشد.»