تنظیم قراردادها

از این پس هر هفته در این ستون به بررسی یک مبحث حقوقی در حوزه کسب و کار می پردازیم.

تنظیم و نگارش قرارداد، یكى از حساس ترین و البته تخصصى ترین و ظریف ترین امورى است كه وكلا عهده دار آن هستند. اگر گفته شود كه بسیارى از دعاوى مطروحه در مراجع قضایى، ناشى از ایرادات موجود در قراردادها است، امرى مقرون به واقع است.

متاسفانه امروزه هرشخص غیر متخصصى به خود اجازه تنظیم قرارداد را می دهد و این در حالى است كه به جرأت می توان گفت تنظیم و نگارش قرارداد، یكى از پیچیده ترین و هنرمندانه ترین بخش هاى حقوق است و براى اقدام به آن باید تسلطى كامل به قواعد عمومى قراردادها و آثار قانونى هریك از عقود معین داشت.

صرف نظر از اینكه قرارداد تنظیمى ناظر به عقود معین است یا غیر معین، شاكله قاطبه آنها با یكدیگر شباهت دارند و تفاوت آنها در جزییات و ظرایف هریك از آنها می باشد. دقت در رعایت كلیات از یك سو و از سوى دیگر رعایت ظرایف در خصوص جزییات، وجه ممیزه میان قراردادها است.

در این نوشتار برآنیم كه اصول ناظر بر شكل و كلیات قراردادها را مرور كرده و اشاراتى داشته باشیم به برخى از جزییاتى كه باید در قراردادها مدنظر قرار گیرد.

الف) اسكلت و چارچوب قراردادها

به طور كلى، قراردادها داراى اسكلتى واحد به شرح زیر هستند:

١-  طرفین قرارداد

٢-  موضوع قرارداد

٣- مدت قرارداد

٤- محل انجام قرارداد

٥- مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن

٦- حقوق و تكالیف طرفین و شرایط قرارداد

٧- حل اختلاف

شایان ذكر است همان گونه كه فوقا بیان شد، بندهاى هفتگانه مذكور كلیاتى مشترك در قراردادها هستند و البته موارد دیگرى مانند «فورس ماژور و قوه قهریه» یا «حق فسخ قرارداد» بعضا در برخى قراردادها جداى از بند ٦ یعنى حقوق و تكالیف طرفین و شروط قرارداد، درج و به آنها پرداخته می شود.

# نكته

نكته ظریفى كه در نگارش قراردادها، قبل از هرچیز باید به آن توجه شود، «افعال به كار رفته در جملات قرارداد» است. به یاد داشته باشیم كه قراردادها آثار مكتوبى هستند كه در عالم اثبات و واقع، مبین توافقات پیشین و گذشته طرفین هستند.

به تعریفى دیگر، اصل بر آن است كه بدوا اطراف قرارداد تمامى توافقات خود را معمول داشته اند و اكنون با تنظیم كتبى قرارداد، آن را به صورت سندى مكتوب و به منظور روشن بودن وضعیت ایشان نسبت به یكدیگر درآورده اند، از این رو در قراردادها باید افعال جملاتى كه ناظر بر تعهدات ایشان است، به صورت «فعل ماضى» نگاشته شود.

به عنوان نمونه:

این قرارداد فى مابین. . . . . . منعقد «گردید»

یا

طرفین توافق «نمودند....»

و امثالهم، زیرا چنانچه عنوان شود طرفین «توافق می نمایند» شاید این شبهه در ذهن به وجود  آید كه هنوز توافقى صورت نگرفته و تعهدات بر ذمه ایشان مستقر نشده است.

بله، شاید كمى وسواس گونه به نظر برسد، اما همان گونه كه در ابتدا معروض شد، دقت در تنظیم قراردادها امرى هنرمندانه و ظریف است و از یك هنرمند چیزى جز رفتار ظریف و هنرمندانه توقع نمى رود.

بعد از بیان و اعلام چارچوب و اسكلت هر قرارداد، به بررسى اجمالى هریك از مواد معنونه می پردازیم:

ا- طرفین قرارداد

در تنظیم قرارداد، تعریف كامل از طرفین قرارداد امرى بسیار حائز اهمیت است، از یك سو به منظور شناسایى اطراف قرارداد و شناخت متعهدین و از سوى دیگر تبیین سمت آنها.

اطراف یك قرارداد یا اشخاص حقیقى هستند یا اشخاص حقوقى.

چنانچه شخص حقیقى طرف قرارداد است، باید مشخصات كامل وى به شرح زیر درج شود:

نام و نام خانوادگى

نام پدر

شماره شناسنامه و شماره ملى

محل صدور

نشانى كامل.

اما اگر طرف قرارداد شخص حقوقى است، تصریح و رعایت چند نكته مهم بسیار ضرورى است:

-  نام كامل شركت، نوع شركت و شماره ثبت آن.

- نام و سمت امضاكنندگان قرارداد.

- نشانى دقیق شركت براساس آخرین نشانى ثبت شده در اداره ثبت شركت ها.            

ادامه دارد...

دکترای حقوق خصوصی