تقابل دیدگاه‌های معاون وزیرجهاد و نمایندگان بخش‌خصوصی

مسئولان دولتی همیشه آمارهای مثبت و قابل قبولی را از مجموعه خود منتشر می‌کنند و شاید کمتر به کاستی‌ها و کمبودهای بخش مربوط بپردازند. در این بین وقتی موضوع را با بخش‌خصوصی در میان می‌گذاریم، شاید بسیاری از معادله‌ها به هم خورده و حقیقت بیشتر نمایان شود. معاون وزیر در امور تولیدات دامی در روز خبرنگار از اقداماتی صحبت کرد که شاید بتواند نویدبخش آینده باشد. حسن رکنی به توسعه زیرساخت‌های مربوط به تولید گوشت قرمز در کشور اشاره کرد و گفت: «قرار است در یک افق پنج ساله شرایط به سمتی پیش برود که نه‌تنها نیازی به واردات گوشت قرمز نداشته باشیم، بلکه پس از آن به صادرات برسیم.‌»‌

از جمله اقدامات انجام شده در راستای افزایش تولید این محصول، می‌توان به استفاده از دام‌های سنگین دومنظوره اشاره کرد؛ موردی که به گفته رکنی، نخستین پروژه آن در استان قزوین افتتاح شده و تاکنون حدود هزار رأس از اتریش وارد کشور شده است. وی معتقد است، شیر این دام‌ها از نظر کیفیت 30درصد بهتر از شیر گاوهای بومی است و وضعیت گوشت به‌مراتب بالاتری نیز دارند. ایستگاه ژنتیکی برای پشتیبانی این کار ایجاد و بهره‌برداری از آن با مدیریت بخش‌خصوصی در شهرستان آمل از ابتدای سال‌جاری آغاز شد.هم‌اکنون میزان تولید گوشت قرمز در کشور 875هزار تن تخمین زده می‌شود که 870هزارتن آن به مصرف می‌رسد. رییس انجمن صنفی گاوداران ایران در این ارتباط به «فرصت امروز» می‌گوید: «وقتی ما حتی اضافه بر نیاز هم تولید می‌کنیم چرا باید اصلاً گوشت وارد کرد؟»

احمد مقدسی معتقد است کشور ما اکنون نیز در تولید گوشت قرمز خودکفاست و نیازی به برنامه‌های پنج ساله نداریم. وقتی گوشت از خارج وارد می‌شود، تولیدکننده مجبور است محصول خود را با قیمت پایین‌تر عرضه کند تا بتواند با آنها رقابت داشته باشد و باز هم ضررها متوجه دامدار می‌شود.

اما یکی از تجار دام در این زمینه می‌گوید: «این کاملاً منطقی است که بین واردات و صادرات، تعادل ایجاد کنیم.‌»‌ منصور پوریان با اشاره به اینکه هم‌اکنون مشکلی از لحاظ تأمین گوشت وجود ندارد، می‌افزاید: «اگر در داخل کشور به یک محصول نیاز باشد، واردات آن توجیه‌پذیر است اما از طرفی هم نباید بازارهای خارجی را از دست داد. بنابراین رعایت توازن بین این دو ضروری است. به هرترتیب، هر نوع گوشتی متقاضیان خودش را دارد و بعید به نظر می‌رسد با واردات آن، تولیدکننده داخلی ضرر کند.‌»‌

تولید و جمع‌آوری شیر دام سبک اقتصادی نیست

یکی دیگر از مواردی که معاون وزیر به آن اشاره کرد، استفاده از شیر بز در صنعت لبنیات بود. شیر بز در صنعت پنیرسازی بسیار مطلوب بوده و می‌تواند حتی جایگزین شیر برای کسانی باشد که نسبت به فرآورده‌های لبنی گاوی، آلرژی دارند. به گفته رکنی، برای توسعه این صنعت اقدامات فراوانی انجام شده تا جایی‌که برخی کارخانه‌ها از هم‌اکنون برای خرید شیر این حیوان قرارداد بلندمدت بسته‌اند. از نظر وی، اصلاحات ژنتیکی دام‌های کوچک با واردات نژادهای مرغوب و ممتاز مانند رومانف و ارائه آن به دامداران، می‌تواند مهم‌ترین اقدام در این راستا باشد.

کارشناس صنعت شیر در این رابطه به «فرصت امروز» می‌گوید: «طبق آمارها 60میلیون رأس دام سبک در کشور وجود دارد که 25میلیون از این مقدار بز است.‌»‌ به گفته حسین چمنی، از 25میلیون رأس بز موجود در کشور تنها 350هزار تن در سال شیر استحصال می‌شود. این در حالی است که فرانسه با در اختیار داشتن 1/1میلیون رأس از این دام، 500هزارتن شیر تولید می‌کند. این تفاوت معنا‌دار نشان می‌دهد، ایران هنوز نتوانسته شیر دام‌های سبک را اقتصادی کند. در چنین شرایطی که بز تنها دو یا سه ماه در سال شیردهی دارد و تولید آن بسیار اندک و همچنین پراکندگی و غیربهداشتی بودن آن موانع بزرگی برای عرضه این شیر به بازار است، لذا قبل از هر اقدامی باید فرمولی اقتصادی در رابطه با این محصول تعریف کرد. ناگفته نماند هم‌اکنون راندمان تولید شیر بز در کشور 150 تا 200 گرم در روز است.

این درست نظر رییس کمیته فنی صنایع لبنی کشور است. وحید مفید معتقد است تنها حدود 4درصد شیر دنیا را شیر بز تشکیل می‌دهد. بنابراین نمی‌تواند جایگزین شیر گاو باشد اما برای ایجاد تنوع می‌توان از آن استفاده کرد. ولی نکته اینجاست که وقتی پروژه‌های زیادی در عرصه دام سنگین وجود دارد، چه لزومی برای صرف هزینه در اصلاح ‌نژاد دام سبک بود؟ بهتر بود ابتدا در تولید شیر گاو به خودکفایی می‌رسیدیم و با کاهش قیمت، سرانه مصرف را بالا می‌بردیم سپس به کارهای توسعه‌ای دیگر می‌پرداختیم.

دخالت دولت در عرضه و تقاضا

معاون وزیرجهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنانش به بحث قیمت شیر اشاره کرد و گفت: «به دستور شخص وزیر، خرید تضمینی در برخی استان‌ها ادامه خواهد داشت. در آخرین جلسه ستاد تنظیم بازار اگرچه بررسی قیمت شیرخام در دستور کار نبود اما در صحبت‌های خصوصی عنوان شد که سازمان حمایت موظف است هرچه زودتر در اجرایی‌کردن مصوبه (قیمت 1440تومان) اقدام کند.‌»‌

اما به عقیده چمنی، اگر سازمان حمایت تا به حال اقدامی نکرده، حتماً آن را غیراجرایی می‌داند. دخالت دولت در صنعتی که بیش از 95درصد آن خصوصی است و آن هم در شرایطی که طبق خواست مقام معظم رهبری و تفسیر ایشان از اصل 44 قانون اساسی، دولت باید از گردونه اقتصاد خارج شود، این‌گونه اجبارها بسیار تعجب برانگیز است. به جرات می‌توان گفت که لبنیات، رقابتی‌ترین بخش اقتصاد کشور است. بنابراین امکان اجحاف به مشتری وجود نخواهد داشت و دولت نباید با این ادعا در بازار عرضه و تقاضا دخالت کند.

این کارشناس تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه جناب دکتر رکنی، عضو هیات‌مدیره بزرگ‌ترین مجموعه صنعت شیر کشور است، به نظر می‌رسد بهترین فردی باشد که می‌تواند با ارائه مستندات، سود واقعی صنعت لبنیات را اعلام کند. تأکید بر چنین اجباری از طرف ایشان کمی دور از ذهن است.‌»‌ چمنی اضافه می‌کند به نظر می‌رسد دولت به دخالت در اقتصاد معتاد شده و در بسیاری از موارد مانند صنعت کاملا رقابتی شیر به‌جای دخالت باید نظارت را جایگزین کند.

مشکلات توزیع مرغ‌های قطعه‌بندی شده

انصافا مرغ، یکی از کالاهایی است که برای بهبود وضعیت آن هم از طرف بخش‌خصوصی و هم از سوی دولت، تلاش‌های بسیاری انجام شده است. اقدامی که به تازگی برای این محصول شکل گرفت و تا حدودی مشکل برندینگ را حل کرد، قطعه‌بندی مرغ و عرضه آن در فروشگاه‌های سطح شهر بود. معاون وزیر جهادکشاورزی با بیان اینکه شرکت پشتیبانی برای این امر حدود 4 تا 5هزار تن مرغ از مرغداران خریداری کرده، گفت: «مشکل اصلی در مرغ قطعه‌بندی، پایین بودن زمان نگهداری آن است. به‌طوری که لاشه کامل را می‌توان تا یک سال ذخیره کرد اما وقتی قطعات مرغ تفکیک می‌شود مدت نگهداری به حداکثر 9 ماه کاهش می‌یابد. به همین دلیل هنوز شرکت پشتیبانی قطعات مرغ را به‌صورت مقطعی خریداری می‌کند. این در حالی است که خرید مرغ کامل، تقریبا همیشگی است.‌»‌

اما مدیرعامل شرکت سپیدماکیان در ارتباط با مرغ قطعه‌بندی شده به «فرصت امروز» می‌گوید: «این اقدام بسیار مطلوب و قابل تقدیر است اما به شرطی که موانع و مشکلات متعددی که وجود دارد از سر راه تولیدکنندگان معتبربرداشته شود.‌»‌ به گفته مجتبی رسولی، بسیاری از مرغ‌های قطعه‌بندی شده‌ای که در مغازه‌ها مشاهده می‌شود در زیرزمین‌های میدان بهمن و به‌صورت کاملاً غیربهداشتی انجام گرفته که هیچ نظارتی روی آنها نیست. بیشتر این برندهای نامعتبر، مرغ‌های مورد نیاز خود را به‌صورت منجمد از شرکت پشتیبانی به قیمت ارزان (4500 تا 5هزارتومان) خریداری کرده و یخ آنها را کنار وسایل گرمایشی نظیر بخاری، آب می‌کنند. بعد از تفکیک قطعات مرغ و بسته‌بندی، محصول‌شان را به بازار می‌فرستند. این در حالی است که مرغ منجمد اگر تا دمای 6 یا 7درجه گرما ببیند، محلی برای جولان باکتری‌های مختلف خواهد شد؛ مضاف بر اینکه تاریخ انقضای‌شان نیز بسیار نزدیک است. این کاملا غیربهداشتی بوده و لازم است که دولتی‌ها قبل از هر چیز دست افراد سودجو را از بازار قطع کنند.

 رسولی اضافه می‌کند: «حدود یک سال و نیم پیش دستگاه مخصوصی را برای قطعه کردن مرغ بدون دخالت دست به قیمت 300هزار یورو خریداری کردم اما به دلایلی که گفته شد، هنوز نتوانسته‌ام از آن بهره‌برداری کنم.‌»‌

دبیرکل انجمن ملی طیور نیز بر مطلوب بودن عرضه مرغ‌های قطعه‌بندی تأکید کرده و به «فرصت امروز» اظهار می‌کند: «ما در این راه به فرهنگ‌سازی گسترده‌ای نیاز داریم. زیرا هنوز جامعه به خرید قسمتی از پیکره مرغ که در بسته‌بندی شکیل عرضه می‌شود، عادت نکرده است.‌»‌  سعید اصغری‌فرد معتقد است با انجام این عمل، دست مشتری برای انتخاب محصول باز خواهد بود و دیگر مشکلی از نظر برندینگ نخواهیم داشت اما قیمت تمام شده محصول کمی بالاست که باید روی این موضوع هم کار کرد.