تبی علیه بازار گوشت قرمز

تا امروز سه نوع تب خطرناک و بعضاً کشنده در دنیا تشخیص داده شده که به طریقی با دامپروری و کسب‌وکارهایی که با دام سروکار دارند، مرتبط است؛ تب مالت، تب برفکی و تب کریمه کنگو. اگر از منظر اقتصادی به کسب‌وکار دامپروری نگاه کنیم، متوجه می‌شویم تب برفکی بیشتر از دو نوع دیگر، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به دام‌ها و میزان شیری که تولید می‌شود، زده است. اکنون شیوع تب کریمه کنگو در کشور، دو نوع دیگر را به حاشیه رانده است، زیرا این تب، به دلیل اینکه بیماری خطرناک و کشنده‌ای برای انسان محسوب می‌شود و با سلامتی جامعه در ارتباط است، رنگ دیگری دارد. بیش از یک ماه پیش بود که شیوع این بیماری در کشور نگاه‌ها را به سمت رسانه‌ها جلب کرد. 

آنچه گذشت

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تأیید مرگ نخستین ایرانی قربانی بیماری تب کریمه کنگو در نخستین روزهای تیر اعلام کرد: «در دو هفته گذشته، دو مورد ابتلای بیماری تب کریمه کنگو در انسان در شهرهای چالوس و نوشهر گزارش شده است.» محمدمهدی گویا به تسنیم، افزود: «مورد اول کشاورز 39‌ساله در چالوس بوده که وقتی پی به بیماری گوسفندش می‌برد، بدون اینکه مراتب را به سازمان دامپزشکی گزارش کند، آن را ذبح و از گوشتش نیز استفاده می‌کند. این کشاورز بعد از 5روز از این اقدام، دچار علائم بیماری تب کریمه کنگو شده و تا 2 روز نیز به این مسئله اهمیت نداده و بعد از 2روز، ابتدا در بیمارستان چالوس و سپس در بیمارستان تخصصی ساری تحت شرایط ویژه بستری می‌شود که متأسفانه به دلیل مراجعه دیرهنگام، اقدامات درمانی مؤثر واقع نشد و بیمار فوت کرد.»

وی درباره دومین فرد مبتلا گفت: «مورد دوم مردی 85 ساله در نوشهر بود که به دلیل ذبح دام و تماس مستقیم با دام آلوده و عدم رعایت نکات بهداشتی، مبتلا به بیماری تب کریمه کنگو می‌شود. خوشبختانه بیماری این فرد به‌موقع تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می‌گیرد و در حال حاضر حال عمومی این بیمار خوب است.»

آخرین آمارها نشان می‌دهد در سال‌جاری، 15 نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند و 4 مورد فوتی در استان‌های مازندران، کرمان، کرمانشاه و خراسان‌رضوی گزارش شده است. این در حالی است که این آمار برای سال گذشته 39نفر مبتلا و 6مورد فوتی بوده است. موضوع تب کنگو به مجلس هم رسید و واکنش نمایندگان را نسبت به شیوع آن برانگیخت. محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از ورود این کمیسیون به بررسی موضوع شیوع بیماری تب کنگو خبر داده و گفته برای کنترل این بیماری باید از خرید گوشت‌های فاقد مهر دامپزشکی خودداری شود.

نماینده آستانه اشرفیه در گفت‌وگو با مهر با عنوان این مطلب که شیوع این بیماری بین کشاورزان، دامداران و اشخاصی که با دام سر و کار دارند مشاهده شده، به مهر، تأکید کرد: «با توجه به اینکه واکسن مقابله با این بیماری هنوز به دست نیامده و دام‌ها نیز هیچ علائم مشخصی از این بیماری ندارند، باید برای مقابله با این بیماری آموزش به دامداران جزو اولویت‌ها قرار گیرد.»

در همین حال سکینه عمرانی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با هشدار نسبت به شیوع تب کریمه کنگو در کشور گفته است: «درصورتی‌که مشخص شود قصور دستگاهی عامل شیوع این ویروس در کشور بوده به‌طور حتم اشد مجازات در انتظار آن دستگاه مربوطه خواهد بود.»

قضیه تا جایی بیخ پیدا کرد که سعید سلطانی‌سروستانی، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران از کاهش حدود 2هزارتومانی قیمت هر کیلوگرم گوشت قرمز به دلیل شیوع این بیماری و شایعاتی درباره آن خبرداد و به ایسنا، گفت: «تب کنگو باعث شد که میزان تقاضا و قیمت گوشت قرمز برخلاف سال‌های گذشته در ماه رمضان امسال کاهش یابد.»

تب کریمه کنگو چیست؟

تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو (CCHF) از آن دسته بیماری‌هایی است که تقریباً 30درصد مبتلایان را به کام مرگ می‌کشاند. این بیماری برای نخستین بار در سال 1944 در کریمه اوکراین مشاهده و نام تب خونریزی‌دهنده را به خود گرفت اما در سال 1969 معلوم شد پاتوژن ایجادکننده این تب، مشابه همان بیماری است که در سال 1956 در کنگو دیده شده است. بنابراین نام کنونی این بیماری از ارتباط دو مکان مذکور گرفته شد. عامل بیماری، نوعی ویروس است که در مرحله اول توسط کنه‌ها منتقل می‌شود. از این رو افرادی که در مزارع و دامپروری‌ها کار می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند. البته انتقال تب کریمه کنگو تنها به کنه‌ها محدود نمی‌شود بلکه خون و ترشحات آلوده نیز در سرایت آن نقشی اساسی دارند. به همین دلیل درگیری کادر بیمارستانی در صورت عدم رعایت مسائل بهداشتی، یکی دیگر از عوامل انتشار ویروس است.

این بیماری بیشتر در اروپای شرقی، خاورمیانه، مناطق صحرایی اروپا، عراق، هند، افغانستان، پاکستان، ایران و غرب چین مشاهده می‌شود که سالانه قربانی‌های زیادی را می‌گیرد. تب کریمه کنگو بیشتر در فصول گرم سال، یعنی اواخر فروردین تا اواخر شهریور شیوع پیدا می‌کند که تقریباً همزمان با رشد و تکثیر کنه‌هاست. اگر خون یا ترشحات دام آلوده با انسان تماس پیدا کند یا گوشت آن بدون رعایت شرایط قرنطینه‌ای به مصرف برسد، امکان انتقال وجود دارد. شاید یک هفته طول بکشد که علائم بیماری بروز پیدا کند که در آن فرد مبتلا به سردرد شدید، تب، لرز و درد عضلانی و یکسری مشکلات بالینی دچار می‌شود. اگر بیماری در این مرحله درمان نشود، خونریزی‌های زیرپوستی و مخاطی شروع شده و می‌رود تا تمام دستگاه‌های بدن را درگیر کند.

خسارت اقتصادی برای دام ندارد

معاون بهداشت و مدیریت بیماری‌های مشترک انسان و دام سازمان دامپزشکی در این ارتباط به «فرصت امروز» می‌گوید: «اگرچه اخیراً با اقدامات درمانی، میزان کشندگی کمتر شده اما هنوز به‌عنوان یک بیماری خطرناک شناخته می‌شود.» کریم امیری معتقد است: «خوشبختانه ضرر اقتصادی به دام‌ها وارد نمی‌شود و این ویروس برای آنها کشنده نیست. البته می‌توان با سمپاشی‌های به‌موقع و صحیح احتمال ابتلا را به صفر رساند. سازمان دامپزشکی برای مبارزه با کنه‌ها سالانه 200هزار لیتر سم توزیع می‌کند و این تنها به میزان بودجه‌ای بستگی دارد که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد و لازم است که در این زمینه تجدیدنظر شود.»

این در حالی است که مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی به «فرصت امروز» اظهار می‌کند: «دو بار در سال، سمپاشی اماکن و دام‌ها را در برنامه داریم.» داریوش جهان‌پیما می‌افزاید: «در سال‌جاری، حدود 2میلیون و 300هزار مترمربع اماکن دامی و 20میلیون رأس دام در مناطق روستایی و محروم تحت عملیات سمپاشی قرار گرفته است.»

به گفته جهان‌پیما اگر دام‌ها توسط کنه آلوده گزیده شوند، بیمار خواهند شد اما این بیماری حداکثر 5روز در بدن دام ماندگار است و تنها باعث ایجاد تب خفیف می‌شود. به همین دلیل کشتارگاه‌ها از کشتار دامی که تب داشته باشد، امتناع می‌کنند. بنابراین مردم نباید نگران سلامت گوشت قرمزی باشند که در بازار توزیع می‌شود. البته گوشت نذری که توسط مردم بین خانه‌ها توزیع می‌شود، باید به مدت 24ساعت در یخچال نگهداری شده تا در صورت آلودگی، ویروس آن از بین برود.

مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی هشدار داد که مردم گوشت قرمز را تنها از مراکز معتبر خریداری کرده و محصولی را انتخاب کنند که دارای تأییدیه دامپزشکی است. از طرفی، شیر مصرفی اگر پاستوریزه باشد نگرانی از این بابت وجود نخواهد داشت. جهان‌پیما در پایان آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی در جامعه به خصوص برای افراد پرخطر مانند دامپروران و قصابان را از اولویت‌های اجرایی برشمرد و تأکید کرد که با بالا رفتن سطح آگاهی و رعایت مسائل بهداشتی، میزان شیوع به نسبت کاهش خواهد یافت. البته مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران در این‌باره گفته بود: «پس از آنکه گزارش فوت یک نفر در پی شیوع بیماری در مازندران منتشر شد، بیش از 10هزار نسخه آموزشی برای مقابله و پیشگیری از این بیماری تهیه و بین دامداران استان‌های مختلف توزیع شد.»

******

۱۲ توصیه دامپزشکی درباره تب «کریمه کنگو»

سازمان دامپزشکی کشور در اطلاعیه‌ای از مردم خواست با توجه به افزایش احتمال شیوع بیماری تب کریمه کنگو در فصول گرم سال، با جلوگیری از رفتارهای مخاطره‌آمیز مراقب سلامتی خود باشند. این سازمان در اطلاعیه‌ای از مردم و به‌ویژه گروه‌های در معرض خطر شامل دامداران، کارکنان کشتارگاه‌ها، قصابان، کشاورزان و به‌خصوص روستاییان و عشایر که به نحوی از انحا با دام سر و کار دارند، خواست با جلوگیری از رفتارهای مخاطره‌آمیز مراقب سلامتی خود باشند.

از جمله این رفتارها که در اطلاعیه فوق ذکر شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

*‌ خودداری از کشتار دام در خارج از کشتارگاه‌ها

*‌ ‌ رعایت اصول بهداشتی و استفاده از وسایل حفاظت فردی توسط کارکنان زنجیره کشتار، انتقال وعرضه‌کنندگان گوشت

*‌ ‌ نگهداری لاشه حداقل به مدت ۲۴ ساعت پس از استحصال در اتاق سرد در کشتارگاه

*‌ ‌ خودداری از خرید گوشت‌های بدون مهر دامپزشکی

*‌ ‌ خودداری از مصرف گوشت تازه (گوشت خریداری شده باید به مدت حداقل ۲۴ ساعت در یخچال صفر تا ۴‌درجه سانتی‌گراد، نگهداری و سپس، مصرف شود.)

*‌ ‌ خودداری از مصرف جگر به‌صورت خام (جگر خریداری شده باید به مدت حداقل ۴۸‌ساعت در یخچال صفر تا ۴‌درجه سانتی‌گراد، نگهداری و سپس، مصرف شود.)

*‌ استفاده از دستکش هنگام خرد کردن گوشت در مراکز عرضه و نیز منازل

*‌ ‌ اجتناب کودکان و روستاییان و دامداران از بازی یا ملامسه کنه‌های ماده تخم‌ریزی کرده

و...

*‌ خودداری از جدا و له کردن (کشتن) کنه‌ها توسط شیردوشان و دامداران

*‌ خودداری از پشم‌چینی دام‌ها، بدون استفاده از تجهیزات و لوازم ایمنی و حفاظت کننده

*‌ اجتناب از استراحت در مراتع و کوهستان‌ها بدون رعایت استفاده از وسایل ایمن

* سمپاشی منازل و اصطبل‌های روستایی جهت کاهش جمعیت کنه‌ها

تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو از جمله بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است که نشانه درمانگاهی مشهودی در دام‌های آلوده ندارد و از این رو اقدامات دامپزشکی صرفا به منظور تامین بهداشت جمعیت انسانی و متعاقب گزارش وقوع بیماری در انسان، آغاز می‌شود.