برنامه‌ریزی برای صادرات پرتقال

سال گذشته، با وجود اصرار برخی دست‌اندرکاران و تجار میوه، وزارت جهادکشاورزی بر ممنوعیت واردات میوه به‌خصوص پرتقال پافشاری کرد. این سیاست که در راستای حمایت از تولید بود اما و اگرهای فراوانی را به همراه داشت. زیرا نزدیک عید یعنی زمانی که تقاضا افزایش می‌یابد، برخی گرانی‌های افسارگسیخته اتفاق افتاد که اعتراض کارشناسان را برانگیخت. گروهی بر این عقیده‌اند که وزارتخانه مزبور توانایی تنظیم بازار را ندارد و در همان نخستین سال تفویض اختیار، امتحان خود را پس داد اما کارشناسانی هم هستند که معتقدند شرایط و حوادث طبیعی بر میزان تولید تاثیرگذار بوده و نمی‌توان تمام کمبودها را به حساب جهادکشاورزی نوشت. به هر ترتیب باید قبول کرد که سال گذشته کاستی‌هایی در بازار به‌وجود آمد که خاطره خوشی از خود در ذهن مردم به جا نگذاشت.

در صورت واردات، باغدار ضرر می‌کرد

طبق گفته مدیرکل دفتر میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری وزارت جهادکشاورزی، از مهر سال گذشته برخی تجار مکاتباتی با وزارتخانه داشتند و اصرار می‌کردند که راه واردات پرتقال را باز کنند. ابوالقاسم حسن‌پور، معتقد است اگر این امکان فراهم می‌شد، باغدار داخلی لطمه سنگینی می‌دید و دیگر نمی‌توانست سرپا بایستد. حسن‌پور می‌گوید: «فشارها به قدری زیاد بود که مسئولان نمی‌دانستند با این هجمه چگونه برخورد کنند. به‌طوری که تنها یکی از تجار می‌خواست 200میلیون کیلوگرم وارد کند. اگر این اتفاق می‌افتاد، کمر تولیدکننده داخلی می‌شکست. وی ادامه می‌دهد: «تصور کنید اگر پرتقال در بازار کم باشد مردم چه آسیبی می‌بینند؟ حال در نظر بگیرید اگر راه واردات باز می‌شد، چند صد نفر از کشاورزان شغل خود را از دست می‌دادند؟ بنابراین باید با توجه به منافع ملی، سیاست‌های مربوط را اتخاذ کرد.»

مازندران حرف اول را می‌زند

پرتقال یکی از میوه‌هایی است که در صدر جدول تازه‌خوری در کشور قرار دارد. آمارها سرانه مصرف این مرکب را حدود 45 تا 50کیلوگرم به‌ازای هر نفر در سال نشان می‌دهند. درحالی‌که سرانه تولید آن در ایران 55کیلوگرم تخمین زده می‌شود. ایران با بیش از 231هزارهکتار از اراضی باغی، رتبه هفتم سطح زیرکشت مرکبات جهان را در اختیار دارد که از این مقدار بالغ بر 141هزارهکتار آن مربوط به پرتقال است. این درحالی است که چین با 475هزار هکتار و تولید 6میلیون و 500هزارتن در صدر جدول تولیدکنندگان این محصول قرار دارد.

استان مازندران، با تولید 50درصد مرکبات کشور رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. پتانسیل آبی استان، امکان توسعه باغ‌ها را تا 100هزارهکتار در اراضی شیب‌دار می‌دهد. به‌طوری که طبق گفته رییس جهادکشاورزی استان مازندران، حدود 20هزارهکتار در سه سال آینده توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار اتفاق خواهد افتاد.

تولید امسال با سال گذشته قابل مقایسه نیست

دلاور حیدرپور می‌گوید: «سرمایی که در بهمن سال 92 حادث شد افت شدید باردهی پرتقال را برای سال 93رقم زد که تامین پرتقال برای شب عید را با مشقات فراوان همراه کرد. بنابراین عرضه میوه در بازار کاهش یافت و مردم با دردسرهای فراوانی مواجه شدند.»

این در حالی است که چند روز قبل از عید، مدیرکل دفتر تجارت و سرمایه‌گذاری وزارت جهادکشاورزی به «فرصت امروز» گفته بود: «امسال هیچ کمبودی از نظر تامین میوه نداریم و حتی تولید پرتقال به حدی است که می‌توانیم آن را صادر کنیم.»اما گویا وضعیت تولید در سال‌جاری بسیار متفاوت است. در بازدیدی که از باغ‌های استان مازندران انجام شد، این موضوع کاملا واضح و آشکار بود. تقریبا تمام باغدارها به این نکته تاکید می‌کردند که امسال، باردهی درختان پرتقال حداقل دو برابر سال گذشته است. رییس سازمان جهادکشاورزی استان مازندران نیز بر این نکته صحه گذاشته و عنوان می‌کند: «امسال گل‌دهی به قدری بود که حتی مسئولان از ازدیاد آن وحشت کردند اما در خردادماه به مدت سه‌روز دمای هوا به‌شدت افزایش یافت و به 43درجه هم رسید. این باعث شد مقداری ریزش در باغ‌ها اتفاق بیفتد که وضعیت را تاحدودی به حالت نرمال برگرداند.»

حیدرپور معتقد است که این ریزش مقطعی هم چیزی نبود که بتواند به بازار پرتقال در سال‌جاری لطمه‌ای وارد کند. به‌طوری که برآورد می‌شود بیش از 5/1میلیون تن در همین استان تولید داشته باشیم. بنابراین درصددیم برای صادرات این محصول برنامه‌ریزی کنیم. البته جلساتی هم برای این منظور با هیات‌های روسی داشته‌ایم که امید می‌رود با این کار تعادل بازار حفظ شود.

مدیرکل دفتر میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری نیز پیش‌بینی می‌کند که از آبان سال‌جاری حدود 100هزارتن از این میوه به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و روسیه صادر شود. حسن‌پور اما از کمبود کامیون‌های مخصوص حمل میوه و عدم زیرساخت‌های مناسب، به‌عنوان برخی مشکلات و موانع صادراتی یاد می‌کند و می‌افزاید: «اگر این موانع برطرف شود، در نهایت تمام شرایط به نفع باغدار تمام خواهد شد.» به گفته وی تولید پرتقال کل کشور در سال‌جاری به 5/2میلیون تن می‌رسد که این مقدار نه‌تنها برای نیاز داخلی، بلکه برای صادرات نیز مفید است.

از تجربه بخش‌خصوصی استفاده کنید

مدیرعامل اتحادیه باغداران استان مازندران نیز به افکار غلطی که برخی باغداران در سر می‌پرورانند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «تعدادی از تولیدکننده‌ها به خاطر جذب کمک‌های دولتی به دروغ، خبر کمبود تولید را منتشر می‌کنند.» 

محمدرضا شعبانی معتقد است که این نشر اکاذیب، نه‌تنها کمکی را از طرف دولت متوجه باغدار نمی‌کند، بلکه برعکس در زمان برداشت آنقدر محصول زیاد می‌شود که نمی‌تواند آن را بفروشد. آنگاه فریاد می‌زند که چرا کسی محصولم را نمی‌خرد؟ این نتیجه همان فکر غلطی است که در ابتدا منتشر شده بود. از نظر شعبانی، در سال گذشته دولت از تجربه تشکل‌های بخش‌خصوصی برای تنظیم بازار استفاده نکرد و با چالش‌های فراوانی مواجه شد. بنابراین امید می‌رود که در سال‌جاری، بخش‌خصوصی نیز بتواند سهمی در کنترل و تنظیم بازار داخلی داشته باشد.

با توجه به گفته‌های بخش‌خصوصی و مسئولان دولتی، به نظر می‌رسد تولید پرتقال در سال‌جاری از لحاظ میزان تولید، قابل مقایسه با سال قبل نیست. بنابراین انتظار می‌رود که اتفاقات بازار شب عید درست برعکس آنچه که سال گذشته افتاد، باشد. به عبارتی امسال با انباشتگی پرتقال مواجهیم که اگر مسئولان فکری برای صادرات و فروش آن نکنند، باز هم کسی به‌جز کشاورز ضرر نخواهد کرد.