بازی روانی روسیه و عربستان برای تثبیت تولید نفت

روسیه و عربستان به دنبال توقف افزایش تولید نفت ایران هستند اما در مقابل وزارت نفت از افزایش تولید نفت و دستیابی به بازارهای جدید خبر می‌دهد. کارشناسان و تحلیلگران بین‌المللی نفت نیز رویه موجود را تنها بازی روانی برای بازگشت مجدد ایران به بازار نفتی تصور می‌کنند و خواستار تداوم تولید با قدرت بیشتر در برابر توقف تولید و فریز نفت هستند. نخستین محموله نفت ایران به اروپا بعد از پایان تحریم‌ها هفته گذشته بعد از پنج سال ارسال شد. این اقدام اگرچه برای ایرانی‌ها خوشایند بود اما برای تولیدکنندگان اصلی نفت خام زنگ خطر جدی بود که به برگزاری نشست مشترکی در دوحه منجر شد.

در این نشست رؤسای نفتی روسیه، عربستان، ونزوئلا و قطر حضور داشتند که خروجی آن تثبیت تولید نفت بود. در مقابل نشست دیگری در تهران به میزبانی وزیر نفت ایران با حضور رؤسای نفتی ونزوئلا، عراق و قطر برگزار شد که خروجی آن نیز حمایت از هر اقدامی به منظور تثبیت شرایط بازار و بهبود قیمت نفت خام بود. 

برگزاری این دو نشست با تحلیل‌های متعددی مواجه شد. دویچه‌وله در این باره نوشت: کارشناسان تردید دارند که کشورهای تولید‌کننده نفت اوپک و غیراوپک به توافقی بر سر ثابت نگه داشتن تولید نفت یا کاهش آن برسند، به‌ویژه ایران که اکنون می‌خواهد جای خود را در بازارهای نفت جهان پس بگیرد. جواد یارجانی، نماینده سابق ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «شرایط ایران عادی نیست و هنوز به میزان تولید و عرضه قبل از تقاضای خود نرسیده از این رو نمی‌توان به بهانه تثبیت بازار نفت، از ایران خواست که فریز نفت کند.» 

وی با اشاره به اینکه شاید خروجی برگزاری نشست دوحه به افزایش قیمت نفت خام منجر شد اما امروز مجددا شاهد کاهش قیمت نفت خام هستیم، به «فرصت امروز» می‌گوید: «خروجی نشست دوحه تثبیت میزان تولید نفت خام بود. اگر چه اعلام شد که ایران موافقت خود را با این تصمیم اعلام کرده است اما نماینده وزارت نفت این را رد کرد. با این وجود ایران باید همچنان سیاست افزایش تولید خود را ادامه دهد تا بتواند با افزایش تولید خود صاحب قدرت شود. آنچه موجب می‌شود که پیشنهادات ایران در اوپک طرفدار داشته باشد، قدرت تولید است.»

وی با اشاره به اینکه امروز بازار نفت تحت الشعاع مازاد تولید و عرضه‌ای است، ‌می‌افزاید: «کاملا مشخص است که چه کشورهایی مازاد دارند. اوپک بیش از 2میلیون بشکه در روز بیش از ظرفیت بازار نفت عرضه می‌کند، اگر به دنبال نظم در بازار نفت هستیم نمی‌توان با فریز کردن تولید کاری پیش برد. اینکه عربستان، ونزوئلا و روسیه به‌عنوان تولیدکنندگان اصلی سر یک میز جمع شوند و تصمیم‌گیری کنند، خیلی اقدام خوبی است که نتیجه آن افزایش نسبی قیمت نفت بود اما از آنجا که خروجی آن خبر خوبی برای بازار نفت نبود مجددا قیمت کاهش یافت، زیرا تصمیم برای حذف مازاد عرضه بر تقاضای نفت نبود.»

فریدون برکشلی، نماینده اسبق ایران در اوپک با اشاره به اینکه برگزاری نشست‌های دوحه و تهران برای تثبیت بازار نفت خام هر دو اقدامی ضروری و مناسب بود، می‌گوید: «روابط ایران و عربستان در بدترین شرایط چند ساله اخیر است و برگزاری نشست‌های نفتی می‌تواند به بهبود این روابط کمک کند. اما آنچه در نشست دوحه تصمیم‌گیری شد، هرگز نمی‌تواند عملیاتی شود، زیرا این گونه تصمیمات باید در جریان برگزاری نشست فوق‌العاده اوپک تصمیم‌گیری شود.»

وی با اشاره به اینکه ایران در شرایط کنونی باید با تمام قدرت ظرفیت‌سازی کند، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» توضیح می‌دهد: «تلاش برای افزایش تولید به منظور دستیابی به جایگاه گذشته در بازارهای بین‌المللی حق طبیعی ایران است و معتقدم ایران باید میزان نفتی را که در طول سال‌های تحریم موفق به صادرات نشده تولید و صادر کند. آنچه مسلم است کاهش عرضه نفت خام توسط تولیدکنندگان شرایط را برای بازگشت ایران باز خواهد کرد.»

از دید این کارشناس بین‌المللی نفت، ‌دو کشور روسیه و عربستان با حداکثر ظرفیت تولید فعال هستند و برگزاری نشست مشترک تنها برای توقف افزایش تولید ایران است، زیرا در حال حاضر ایران تنها کشوری است که قصد افزایش تولید دارد اما ایران نباید از مسیر در پیش گرفته خود بایستد، زیرا افزایش تولید آن به معنای رسیدن به سهمیه پیش از تحریم‌هاست. این در حالی‌است که از امروز هیچ کشور تولیدکننده نفت نمی‌تواند ادعا کند که از کاهش قیمت نفت آسیب ندیده است. براساس آمارهای موجود کشورهای صادرکننده عضو اوپک و روسیه در این مدت به دلیل کاهش قیمت نفت در مجموع 5 تریلیون دلار منابع نفتی از دست داده‌اند.

برکشلی تصمیمات اخیر نشست دوحه را بازی روانی بیش برای بازار بین‌المللی نمی‌داند و می‌گوید: «پیش از این نیز یکبار قیمت نفت در سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه شد و تعدادی از کشورها برای گفت‌وگو و رایزنی با کشورهای تولیدکننده اقداماتی را انجام دادند اما در نهایت امروز خوش‌بین هستم که در نیمه دوم سال 2016 شاهد بهبود در بازار جهانی نفت و ثبات نسبی در قیمت نفت خام خواهیم بود، زیرا آمریکا به دنبال ثبات در بازار نفت خام است. هم‌اکنون 67 شرکت نفت و گاز کشور آمریکا اعلام ورشکستی کرده‌اند و ده‌ها هزار شغل از دست رفته است و موجب شده تا صنعت نفت گاز آمریکا به‌شدت آسیب ببیند.»

با این وجود، سیدمحمدعلی خطیبی جزو نمایندگان اسبق ایران در اوپک نگاه متفاوتی نسبت به دو کارشناس دارد و اعلام می‌کند: اتفاقات اخیر برای تحریم جدید نفتی ایران در دوران پساتحریم است.

* ارتباط با کارشناس: ebrahimi1941@gmail.com