انواع قرارداد کار در روابط کار

در شماره‌های پیشین درخصوص جایگاه قرارداد در روابط کار و همچنین الزاماتی که برای صحت قرارداد باید رعایت شود گفتیم. از این هفته درخصوص انواع قرارداد (و به‌طور خاص در این شماره درخصوص قرارداد مزد ساعتی) خواهیم نوشت.

قراردادهای مزدساعتی

مزدساعتی مزدی است كه به تناسب ساعاتی كه وقت كارگر در اختیار كارفرما برای انجام کار قرار گرفته است، محاسبه و پرداخت می‌شود. در قراردادهای مبتنی بر مزدساعتی، نوع كار یا وظیفه (علاوه بر مقدار و میزان آن) و همین‌طور ساعات كار در روز، هفته یا ماه تعیین می‌شود.

استفاده از قرارداد‌های مبتنی بر مزد ساعتی (یا پاره‌وقت) برابر قانون، در موارد زیر مجاز است:

- متصدیان حمل‌و‌نقل كالا و مسافر

- كارگران مطب‌های خصوصی پزشكان، كلینك‌های پزشكی و پیراپزشكی، دامپزشكی و نظایر آنها، البته در صورتی كه مدت فعالیت آنها كمتر از حداكثر ساعات قانونی كار در شبانه‌روز باشد.

- مشاغل غیرتمام‌وقت در زمینه‌های مشاوره و نظایر آنها

- مشاغل مربوط به نگهداری و مراقبت از اموال، تاسیسات و ساختمان و حیوانات به شرطی كه ساعات كار كمتر از حداكثر ساعات قانونی كار در شبانه‌روز باشد.

- مشاغل آموزشی و پژوهشی

البته اسم بردن از مشاغل فوق در قانون، به این معنی نیست که در این مشاغل نمی‌توان از سایر نظام‌های مزدی (مثل تمام وقت) بهره برد اما آنطور که در قانون کار ذکر شده، استفاده از نظام مزد ساعتی (پاره‌وقت) جز در موارد فوق منوط به اخذ موافقت ادارات كار و امور اجتماعی است، هرچند در حال حاضر (به شرط رعایت نحوه محاسبه حقوق و مزایا) حساسیتی درخصوص استفاده از این روش در سایر مشاغل وجود ندارد.

چگونگی محاسبه حقوق و مزایا در قراردادهای مزدساعتی (پاره‌وقت)

در این روش، كارفرما باید علاوه بر مزد ثابت، مزایای قانونی (شامل حق مسكن، حق خواربار و كمك عائله‌مندی) را به نسبت ساعات كار شاغل محاسبه و به وی پرداخت کند. مزد كارگرانی كه مزد خود را برمبنای ساعات اشتغال دریافت می‌دارند، به تناسب ساعات عادی كار در شبانه‌روز، نباید كمتر از مزد مشاغل مشابه در نظام روزمزدی (تمام‌وقت با احتساب مزایای قانونی) باشد. به این معنی که در كارگاه‌هایی مستمرا فعالیت دارند (یا حتی به‌صورت فصلی فعالیت می‌كنند) كارگران پاره‌وقت حق استفاده از مرخصی و تعطیلات رسمی با استفاده از مزد را دارند، به بیان دیگر پس از محاسبه ساعات اشتغال به کار عادی کارگر در هر ماه شمسی، باید به تناسب آن ساعات، مزد ایام تعطیل (جمعه و تعطیلات رسمی که در آن ماه واقع شده بوده)، همچنین مرخصی استحقاقی (به تناسب ساعات اشتغال به کار) نیز محاسبه و به شاغل پرداخت شود.

هرگاه مجموع ساعات كار طوری باشد كه تعداد ساعات كار عادی و مجموع مزد هر روز مساوی باشد، مزد مذكور معادل روزهای كار است در غیر این‌صورت ماخذ محاسبه، میانگین مزدساعتی شاغل در آخرین ماه كاركرد وی خواهد بود. ذکر این توضیح لازم است که مبلغ پرداختی به شاغل در هرحال نباید كمتر از حداقل مزدقانونی (به تناسب ساعات اشتغال به کار) باشد.

مبنای محاسبه مزد، حقوق، حق سنوات (پاداش پایان خدمت موضوع ماده 24 قانون کار)، عیدی و خسارات و مزایای پایان كار یا ایام تعلیق (موضوع مواد 18 و 20 و 27 و 29 و 31 و 32 قانون كار) در مورد كارگران پاره‌وقت، میانگین مجموع پرداختی‌ها در آخرین 90 روز كاركرد كارگر است. در كارگاه‌هایی كه دارای عرف و رویه خاص در مورد مزدساعتی هستند، چنانچه برمبنای آن عرف و رویه، مزد و مزایایی بیش از آنچه در قانون برای این شاغلان در نظر گرفته شده به كاركنان پرداخت شود، عرف و رویه مذكور دارای اعتبار است.

تغییر نظام مزدساعتی (برای کارکنانی که به‌صورت پاره‌وقت شاغل به کار بوده‌اند و مزد و مزایای خود را به این صورت دریافت کرده‌اند) به سایر نظام‌های مزدی (اعم از تمام وقت، کارمزدی، یا کارمزد ساعتی) با موافقت فرد شاغل و تایید واحد كار و اموراجتماعی امكان‌پذیر است.

* مدیر ارشد منابع انسانی لابراتوارهای طبیعت زنده (سینره)