اقتصاد مقاومتی؛ ضرورت نگاه آینده‌ پژوهانه در مدیریت اقتصاد كشور

ضرورت نگاه آینده‌پژوهانه در مدیریت اقتصاد كشور و ظهور و بروز ابزاری به نام تحریم به‌عنوان وسیله تقابل اقتصادی در نظام سیاسی بین‌المللی، دلالت بر اهمیت اقتصاد مقاومتی در ساختار سیاست‌گذاری كشور است. مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی با عنوان مهم‌ترین الزامات و بایسته‌های اقتصاد مقاومتی در برنامه ششم توسعه را در چهار بخش تدوین و منتشر كرد. 

به گزارش ایرنا از روابط عمومی مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی این مركز هدف از تدوین این گزارش را ارائه الزامات مقاوم‌سازی اقتصاد و بحث پیرامون آنها جهت درج در برنامه ششم توسعه دانست. این گزارش مشتمل بر چهار بخش اصلی است كه در بخش اول تصویری از مفهوم اقتصاد مقاومتی بر مبنای شناسایی تهدیدها (آسیب‌پذیری‌ها) و فرصت‌ها ارائه شده است.

براساس این گزارش در بخش دوم جایگاه و اهمیت اقتصاد مقاومتی در ساختار سیاست‌گذاری كشور به بحث گذاشته شده است. تجربه تاریخی دیگر كشورها در مقاوم‌سازی اقتصادی، وجود ساختارهای معیوب در اقتصاد كشور و فرآیند زمانبر رفع این نقایص، ضرورت نگاه آینده‌پژوهانه در مدیریت اقتصاد كشور و در نهایت ظهور و بروز ابزاری به نام تحریم به‌عنوان وسیله تقابل اقتصادی در نظام سیاسی بین‌المللی، دلالت بر اهمیت اقتصاد مقاومتی در ساختار سیاست‌گذاری كشور دارد.

روابط عمومی مركز پژوهش‌ها می‌افزاید: در بخش سوم این گزارش، مروری بر ادبیات جهانی درباره آسیب‌پذیری و مقاوم‌سازی اقتصادی صورت گرفته است. براساس این گزارش، نتایج بررسی نشان می‌دهد كشورهای آسیب‌دیده از بحران‌های مالی (نظیر بحران مالی 2008) و بحران‌های طبیعی (نظیر توفان‌های مخرب) مسئله خود را در آسیب‌پذیری اقتصادی شناخته‌اند و با اتخاذ تدابیری نظیر تدوین شاخص‌های مدون و كاربردی و پایش مستمر و دقیق آنها توسط نهادهای معتبر ملی و بین‌المللی، سعی در حداقل‌سازی و حتی‌المقدور رفع آن نقاط آسیب‌پذیر دارند.

همچنین در بخش چهارم، مهم‌ترین آسیب‌پذیری‌های اقتصاد ایران با استفاده از تجربه تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان شوك برون‌زا و البته هدفمند، معرفی شده و توضیح اجمالی راجع به آنها ارائه شده است. دلیل ذكر چنین مواردی آن است كه جهت مقاوم‌سازی اقتصاد، توجه به این موارد از اهمیت بیشتری برخوردار است هر چند كه در بین این موارد نیز می‌توان اولویت‌بندی انجام داد. 

براساس این گزارش مهم‌ترین آسیب‌پذیری‌ها عبارتند از: وابستگی بودجه دولت و نیازهای ارزی كشور به درآمدهای نفتی، نرخ بالای بیكاری و عدم تحقق اقتصاد مردم‌بنیان، وابستگی به ارزهای خارجی در مبادلات تجاری و آسیب‌پذیری اقتصاد به تبع شوك نرخ ارز و نااطمینانی‌های ناشی از آن، عدم توجه به مسئله امنیت غذایی و بحران آب، وابستگی فزاینده تولید داخلی به واردات كالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای، بالا بودن شدت انرژی در مقایسه با آمارهای جهانی و احتمال تبدیل شدن ایران به یكی از واردكننده‌های انرژی در آینده نه‌چندان دور، وابستگی به نهادهای برون‌مرزی در تعاملات مالی و بانكی بین‌المللی، وابستگی تجارت ایران به خدمات حمل‌و‌نقل و پشتیبانی خارجی و رشد اقتصادی مبتنی بر سرمایه حاصل از درآمدهای نفتی، عدم شكل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان و. . .

در این گزارش همچنین ضرورت مقاوم‌سازی بودجه دولت از طریق كشف منابع درآمدی جدید، اصلاح نظام مالیاتی و افزایش كارایی مصارف بودجه (بندهای «16» و «17» سیاست‌های كلی اقتصاد مقاومتی) تبیین شده و ضرورت سیاست‌گذاری مجدد در حوزه انرژی نیز با دقت نظر در پارامترهایی نظیر تولید صیانتی، كاهش خام‌فروشی، سازوكارهای نوین قراردادهای نفتی (بند «15» سیاست‌های كلی اقتصاد مقاومتی) ذیل بحث وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی، مورد بحث قرار گرفته است.