ادغام یا کنسرسیوم؛ مسئله این است

گفته می‌شود از 17 ایرلاین فعال در کشورمان تنها دو شرکت هواپیمایی متعلق به بخش‌خصوصی هستند و سایر ایرلاین‌ها متعلق به دولت یا زیر سایه خصولتی‌ها فعالیت می‌کنند هرچند البته نحوه اداره آن دو شرکت هم با ساختار شرکت‌های خصوصی در تضاد بوده و مدیریت‌ها هیچ تفاوتی با شرکت‌های هواپیمایی وابسته به دولت ندارد و همچنان مهم‌ترین منبع درآمد این شرکت‌ها هم از محل اخذ یارانه بابت پروازهای داخلی تأمین می‌شود. مــدیــران شرکت‌های هواپـیـمایــی همواره از اقتصاد صنعت هوانوردی و حمل‌و‌نقل هوایی که به‌واسطه تحریم‌های خارجی و البته داخلی به وجود آمده، گله‌مند هستند و آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را چاره‌ای برای رفع حداقل گرفتاری‌ها یعنی سر به سر کردن هزینه‌ها می‌دانند، این درحالی است که در مقابل آنها، دولت اصرار دارد که تمام راه‌ها نباید به افزایش قیمت ختم شود و مدیران شرکت‌های هواپیمایی باید به دنبال فرمول جدیدی برای سوددهی باشند. 

البته این رکود تنها بر دوش شرکت‌های هواپیمایی ایرانی سنگینی نمی‌کند و تاکنون چندین شرکت خارجی و حتی ایرلاین‌های مطرحی چون کی ال‌ام فرانسه و ایرلاین آل ایتالیا در این شرایط قرار گرفتند و برای نجات از رکود و ورشکستگی گزینه ادغام را انتخاب کردند. مسئولان سازمان هواپیمایی کشورمان هم در مقطعی گزینه ادغام را روی میز گذاشتند اما نه‌تنها ایرلاین‌ها از این موضوع استقبال نکردند، بلکه ادغام را تهدیدی برای منافع شرکت دانستند و با استقبال سرد مدیران شرکت‌های هواپیمایی پیشنهاد ادغام مسکوت ماند.

دعوت ایرلاین‌ها به تشکیل کنسرسیوم

هرچند مدیران دولت نهم و دهم اصرار بسیاری بر ادغام ایرلاین‌ها داشتند اما نتوانستند آن را به اجبار و دستور دربیاورند و مزایایی هم که از ادغام ایرلاین‌ها گفته می‌شد نتوانست نظر شرکت‌های هواپیمایی را جلب کند، از سویی دیگر برخی از ایرلاین‌ها شرایط خود را در آستانه ورشکستگی می‌دیدند و مدعی بودند هزینه‌های ارزی و درآمد ریالی و اجباری بودن تردد در برخی از خطوط و مسیرها و تبعیض دولت در اختصاص خطوط پرتردد به ایرلاین‌ها، وضعیت حیات شرکت‌ها را قرمز کرده است و در این شرایط به تعدیل نیرو روی آوردند اما حاضر به قبول ادغام نشدند. شرکت‌های هواپیمایی مهم‌ترین علت عدم پذیرش ادغام را هم نبود زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای اجرای این برنامه دانستند معتقد بودند با ادغام، برند خود را از دست می‌دهند.

احمد خرم، وزیر راه و ترابری دوره اصلاحات در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان اینکه ادغام شرکت‌های کوچک در هم فایده‌ای نداشت، گفت: با ادغام ایرلاین‌های کوچک در هم نه تنها هیچ گرهی‌ باز نمی‌شد، بلکه مشکلات ایرلاین‌ها بیشتر هم می‌شد. وی ادامه داد: ادغام در صورتی می‌تواند ایرلاین‌ها را از ورشکستگی نجات دهد که کوچک‌ها در شرکت‌های بزرگ ادغام شوند و بتوانند از زیرساخت‌ها و امکانات آنها استفاده کنند.

خرم با بیان اینکه پیشنهاد ادغام هیچ‌گاه از سوی ایرلاین‌ها پذیرفته نشد، گفت: ایرلاین‌ها همواره هراس از دست دادن منافع خود را در این شرایط دارند و از سویی دیگر هیچ مدیری حاضر نیست جای خود را به فرد دیگری بدهد و کار گروهی هم در ایران جا نیفتاده است. وی با بیان اینکه پیشنهاد ایجاد کنسرسیوم در مقایسه با ادغام جذابیت بیشتری برای ایرلاین‌ها دارد، تأکید کرد: کنسرسیوم یک ائتلاف است و این شکل از ترکیب ماهیت حقوقی ایرلاین‌ها را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد. 

خرم افزود: در یک کنسرسیوم چند شرکت هواپیمایی حضور دارند که باوجود استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات مزیت‌های یکدیگر استقلال حقوقی و برند خود را حفظ می‌کنند و در این پروسه اقداماتی از قبیل برقراری برنامه‌های پروازی مشترک، استفاده از هواپیماهای پشتیبان، استفاده از دانش تعمیر و نگهداری و ابزارهای آن و... انجام می‌شود و صورت‌های مالی شفاف خواهد بود و هیچ شرکتی زیرمجموعه شرکت دیگر محسوب نمی‌شود. 

وی تأکید کرد: البته نه ادغام و نه کنسرسیوم دستوری نمی‌تواند به بهبود شرایط صنعت هوانوردی منجر شود و دولت نمی‌تواند هیچ‌کسب‌وکاری را وادار به چنین مناسباتی کند. دولت باید مزیت ایجاد کند و از طریق ایجاد مزیت شرکت‌ها را تشویق به اجرای این اقدامات کند.

مشکل کار گروهی است
نه ادغام و کنسرسیوم

مدیرعامل بازرگانی شرکت هواپیمایی تابان معتقد است شرکت‌ها حاضرند تن به ورشکستگی بدهند اما زیر بار کار گروهی نروند. کاپیتان روحی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به معایب پیشنهاد ادغام گفت: تجربه ادغام در کشورمان بین ایرلاین‌ها وجود ندارد و از مهم‌ترین اشکالات این طرح این بود که مدیران ایرلاین‌ها زیر بار نظرات و تصمیمات یکدیگر نمی‌روند و اساساً هر مدیری یک روش مدیریتی دارد. وی با تأکید بر اینکه در کنسرسیوم شرایط بهتری برای همکاری وجود دارد، گفت: مدیران ایرانی کنسرسیوم را بیشتر از ادغام می‌پسندند چراکه در این شرایط اختیارات هر مدیری به اندازه سهام آن است اما باز هم در کار گروهی دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند. 

مدیرعامل بازرگانی تابان ایر با بیان اینکه مشکل پذیرش کارگروهی است و نه ادغام و کنسرسیوم گفت: مدیران ایرانی علاقه‌ای به کار تیمی ندارند و ترجیح می‌دهند در این شرایط نابسامان اقتصادی و تحریم‌های هوایی کار را ادامه دهند از طرف دیگر بسترهای قانونی برای چنین تفاهم کاری در حال حاضر در کشورمان وجود ندارد و قطعاً شرکت‌ها دچار مشکلات حقوقی متعددی خواهند شد.