رونمایی از جدیدترین خط فقر در ایران

مرکز پژوهش های مجلس در تازه ترین گزارش خود اعلام کرده که حقوق زیر 2 میلیون و 850هزار تومان در تهران یعنی خط فقر. اگرچه نمی توان رقم مشخص و یکسانی را به عنوان یک خط فقر عمومی در سراسر ایران اعلام کرد و خط فقر از جغرافیایی به جغرافیای دیگر متفاوت است، اما تازه ترین گزارش بازوی پژوهشی مجلس نشان می دهد که خط فقر تهران تنها در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397، در حدود 300 هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره افزایش یافته که این موضوع مي تواند نشان دهنده جای گیری افراد بيشتری در زیر خط فقر در سال 1397 نسبت به سال های گذشته باشد.

همین چند روز پیش بود که مرکز پژوهش های مجلس، خط فقر سال 95 را محاسبه کرد و خط فقر خانوار چهار نفره در تهران را 2 میلیون و 79هزار تومان برآورد کرد؛ عددی که با توجه به بحران ارزی و موج تورم شدید امسال مطمئنا افزایش یافته و بیشتر شده است. حالا بازوی پژوهشی مجلس در تازه ترین گزارشش به بررسی خط فقر در تابستان 97 پرداخته و آن را برای ساکنان پایتخت 2 میلیون و 850 هزار تومان تخمین زده است.

به تعبیر مرکز پژوهش ها، فقرا نسبت به سایر طبقات جامعه، سهم بيشتری از هزینه های خود را به گروه خوراکي تخصيص مي دهند، بنابراین با توجه به رشد قابل توجه قيمت برخي گروه های خوراکي در سال 97 نسبت به سال های قبل، طبیعی است که خط فقر نيز در ادامه سال 1397 با مقدار رشد بيشتری روبه رو باشد.
طبق این گزارش، برآورد خط فقر در تابستان امسال نشان از کاهش قابل توجه قدرت خرید خانوار دارد. درحالي که در بهترین حالت درآمدهای خانوار در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397 ثابت مانده است، خط فقر مطلق برای یک خانوار چهار نفره در شهرستان تهران، 300 هزار تومان افزایش یافته است. این رقم برای فقرا رقم قابل ملاحظه ای است و لزوم توجه به سياست های حمایتي را گوشزد می کند.

روش شناسی خط فقر

مرکز پژوهش های مجلس، هفته قبل در مطالعه ای به محاسبه خط فقر در سال 95 پرداخت. این برآورد هر سال براساس داده های خام هزینه و درآمد خانوار که توسط مرکز آمار منتشر مي شود، به روزرساني شده و عدد خط فقر برای سال جدید محاسبه می شود. از آنجایي که این داده ها همواره با تأخير منتشر مي شوند، مرکز پژوهش های مجلس تا پيش از انتشار رسمي آمارها، به برآورد اوليه خط فقر به صورت فصلي با استفاده از شاخص های قيمت استاني در گروه های مختلف هزینه ای می پردازد و برآوردی از خط فقر در سال های 1396 و 1397 ارائه مي دهد. همچنين با استفاده از نتایج محاسبه خط فقر در سال 1395 و مشخص شدن فقرا، سبد مصرفي فقرا استخراج مي شود که براساس آن مي توان نرخ تورم فقرا را هم محاسبه و با نرخ رشد شاخص عمومي قيمت ها مقایسه کرد.

بالاترین خط فقر ماهيانه در تهران

طبق گزارش مرکز پژوهش ها، بالاترین خط فقر ماهيانه برای شهرستان تهران به دست آمده که در سال 1395 برای یک خانوار چهار نفره 2ميليون و 76هزار تومان محاسبه شده و در تابستان 1397 در حدود 2ميليون و 728 هزار تومان برآورد شده است. نكته قابل توجه آن است که خط فقر تهران تنها در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397، در حدود 300هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره افزایش داشته است.

با توجه به اینكه فقرا، نسبت به سایر افراد جامعه، سهم بيشتری از هزینه های خود را به گروه خوراکي تخصيص مي دهند، پيش بيني مي شود با توجه به رشد قابل توجه شاخص قيمت برخي گروه ها (نظير گروه خوراکي) در سال 1397 نسبت به سال های گذشته، خط فقر نيز در ادامه سال 1397 با مقدار رشد بيشتری روبه رو باشد. همچنين، خط فقر معادل با شهریورماه 1397 نيز محاسبه شد که برای شهرستان تهران، مقدار سرانه آن حدود یک میلیون و پنجاه هزار تومان و برای خانوار چهار نفره حدود 2میلیون و 850 هزار تومان برآورد شد.

اما بعد از تهران، با اختلاف نسبتاً زیادی (در حدود 900 هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره) هشت شهرستان بزرگ کشور که جمعيت بالای یک ميليون نفر دارند، قرار گرفته اند. در این شهرستان ها، خط فقر در تابستان 1397، یک ميليون و 810 هزار تومان برای خانوار چهار نفره برآورد شده که نسبت به بهار 1397، افزایشي در حدود 200 هزار تومان داشته است. باید توجه داشت که 200 هزار تومان افزایش در هزینه سبد خط فقر، برای فقرا رقم بسيار قابل توجهي است زیرا به طور معمول مشاغل این گروه های درآمدی در دسته مشاغل با بهره وری پایين و با درآمد ثابت قرار دارد که به سختي افزایش درآمد در آنها رخ خواهد داد.

همچنین بيشترین خط فقر برای مناطق روستایي در تهران و البرز به دست آمده که برای تابستان 1397، یک ميليون و 578 هزار تومان برآورد شده است. رتبه های بعدی با اختلاف قابل توجهي (539هزار تومان برای خانوار چهار نفره) به زنجان، کرمانشاه، اصفهان، قم و قزوین اختصاص دارد. نكته مهم در مقایسه خط فقر روستایي و شهری، این است که خط فقر روستایي در تابستان 1397 نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد بيشتری نسبت به خط فقر شهری داشته و این موضوع مي تواند نشان دهنده افزایش شدت فقر در مناطق روستایی باشد.

تورم فقرا چقدر است؟

از دیگر نتایج مطالعه مرکز پژوهش ها، استخراج سبد مصرفي فقرا و محاسبه نرخ تورم فقراست. منظور از تورم فقرا، رشد قيمت سبد مورد استفاده همه فقراست. یعني سبد مصرفي خانوارهایي که زیر خط فقر قرار دارند استخراج شده و با توجه به شاخص قيمت ها، رشد آن محاسبه شده است. براساس مطالعه محاسبه خط فقر در سال 1395، خانوارهای فقير شناسایي شده و سبد مصرفي آنها استخراج شده است. این سبد به عنوان سبد فقرا در نظر گرفته شده و نرخ رشد هزینه این سبد، نرخ تورم فقرا را به دست خواهد داد.

نرخ تورم محاسبه شده برای فقرا در بهار و تابستان 1397 نشان مي دهد که هرچند اختلاف اندکي بين نرخ تورم فقرا و تورم کلي وجود دارد، اما در هر صورت تورم فقرا کمتر از تورم کلي در هر خوشه به دست آمده که با نتایج تورم دهكي مرکز آمار که تورم دهک اول را کمتر از دهک دهم مي داند نيز هماهنگي دارد. هرچند مقایسه نرخ تورم فقرا با نرخ تورم کل در هر خوشه، اختلاف اندک بين نرخ تورم فقرا با نرخ تورم کل و کمتر بودن رشد قيمت کالاهای مورد استفاده فقرا نسبت به کل خوشه را نشان مي دهد، اما این اختلاف بسيار جزئي و غيرقابل اهميت است.

ارتباط با نویسنده:Ivankaramazof@yahoo.com