چند روایت معتبر درباره اقتصاد ایران

در واپسین روز از هفته ای که گذشت، چند گزارش جالب درباره اقتصاد ایران از سوی رسانه های غربی منتشر شد که یکی درباره شکست فشار حداکثری دونالد ترامپ علیه اقتصاد ایران توسط خبرگزاری «بلومبرگ» بود و دیگری درباره وضعیت ایران در شاخص «سهولت کسب و کار» از سوی بانک جهانی؛ گزارش های رسمی از وضعیت حال حاضر اقتصادی ایران که می توان آن را چند روایت معتبر درباره اقتصاد ایران خواند.

در این میان، خبرگزاری «بلومبرگ» در تازه ترین گزارش خود از شکست فشار حداکثری دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا علیه اقتصاد ایران خبر داده و نوشته است: شواهد نشان دهنده آشکار شدن روند رو به بهبود اقتصاد ایران در نتیجه شکست فشار حداکثری ترامپ است؛ چنانچه اغلب شرکت کنندگان در یک نظرسنجی معتقدند کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه اقتصاد ایران درنهایت راه به جایی نخواهد برد.

«بلومبرگ» در این گزارش به پیش بینی امسال صندوق بین المللی پول درباره کاهش رشد اقتصادی ایران به منفی 9.5درصد اشاره کرده و ادامه داده است: در نگاه نخست به نظر می رسد که رویکرد موسوم به «فشار حداکثری» دولت ترامپ در حال جواب دادن است، اما شواهد نشان می دهد اقتصاد ایران سال آینده از رکود عمیق خارج شده و به تدریج به سمت رشد مثبت حرکت می کند، بنابراین با نگاهی دقیق تر می توان دریافت که بهبود تدریجی اقتصاد ایران هم اکنون نیز در حال انجام است و ثبات نسبی به قیمت های مصرف کننده، تولید، تجارت و ارزش پول ملی بازگشته است.

این خبرگزاری در ادامه گزارش خود، تقویت ۴۰درصدی ارزش ریال در مقایسه با سال گذشته را مشهودترین نشانه از بهبود وضعیت اقتصاد ایران خوانده و گفته است که اقدامات موثر بانک مرکزی ایران همچون به کارگیری فناوری های جدید و اتصال شبکه صرافی ها به بانک ها باعث شده است تا سوءاستفاده از شرایط ارزی دشوارتر از گذشته شود.

وقتی ریال قدرتمند می شود و به مهار تورم کمک می کند

به گفته «بلومبرگ» ریال که در چند ماه گذشته قدرتمندتر شده، به مهار تورم کمک کرده است تا جایی که شاخص مصرف کننده در ماه سپتامبر به 6.1درصد رسید که کمترین رقم ثبت شده در طول ۱۸ ماه اخیر محسوب می شود. ثبات در بازار ارز ایران از تقویت تولید نیز حمایت کرده است، به گونه ای که پس از چند ماه کوچک شدن، شاخص مدیران تولید پس از هفت ماه از مرز ۵۰ واحد گذشته است.

به اعتقاد «بلومبرگ» انتظار می رود که صادرات غیرنفتی ایران امسال به ۴۰ میلیارد دلار برسد که یک رکورد تازه خواهد بود، بنابراین در صورت تحقق این امر، برای نخستین بار در تاریخ مدرن ایران، صادرات غیرنفتی از صادرات نفتی پیشی خواهد گرفت. سقوط صادرات نفتی باعث شده است تا دولت ایران چاره ای جز اصلاحات ساختاری برای تقویت صادرات غیرنفتی نداشته باشد و حالا که صنعت نفت به سختی بیش از ۲۰درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل خواهد داد، نمی توان دیگر ایران را یک اقتصاد نفتی دانست.

خبرگزاری «بلومبرگ» در پایان گزارش خود می نویسد: مردم ایران عموما دید خوبی نسبت به وضعیت اقتصادی کنونی ندارند، اما به نظر می رسد شرایط رو به تغییر است. در یک نظرسنجی فراگیر که به تازگی انجام شده، ۵۴درصد از شرکت کنندگان معتقد به بدتر شدن شرایط بوده اند که این رقم ۱۰درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است. همچنین شمار افرادی که معتقد بوده اند کارزار فشار دولت ترامپ راه به جایی نخواهد برد، به ۶۳درصد افزایش پیدا کرده است.

بهبود یک پله ای ایران در گزارش جدید بانک جهانی

اقتصاد ایران همچنین در گزارش جدید بانک جهانی با کسب امتیاز 58.5 یک پله در شاخص «سهولت کسب وکار» بهبود رتبه داشته است. ایران در تازه ترین گزارش بانک جهانی از شاخص جهانی «سهولت کسب وکار» بالاتر از کشورهایی چون اکوادور و نیجریه و پایین تر از کشورهایی همچون آرژانتین و برزیل در رتبه ۱۲۷ ایستاده است که این رتبه در مقایسه با رتبه سال گذشته، یک پله ارتقا یافته است.

براساس این گزارش، بانک جهانی امسال هم به سیاق سال های قبل به رتبه بندی ۱۹۰ کشور جهان براساس درجه «سهولت انجام کسب و کار» پرداخته که این شاخص شامل ۱۰ زیرشاخص شروع کسب و کار، اخذ مجوز ساخت، دسترسی به برق، ثبت مالکیت، اخذ اعتبارات، حمایت از سهامداران خرد، سهولت پرداخت مالیات، تجارت فرامرزی، سهولت اجرای قراردادها، ورشکستگی و پرداخت بدهی است.

در رتبه بندی امسال بانک جهانی، نیوزیلند موفق شده صدرنشین کشورهای جهان باشد. پس از این کشور نیز نام دو کشور آسیایی دیگر یعنی سنگاپور و هنگ کنگ به چشم می خورد. همچنین دانمارک، کره جنوبی، آمریکا، گرجستان، انگلیس، نروژ و سوئد هم در رده های بعدی ایستاده اند. در این میان، سومالی با ایستادن در رتبه یکصد و نودم، بدترین کشور از نظر عملکرد در رتبه بندی امسال بوده است. اریتره، ونزوئلا، یمن، لیبی، سودان جنوبی، جمهوری آفریقای مرکزی، کنگو، چاد و جزایر تیمور هم در رده های بعدی انتهای فهرست قرار گرفته ‍ اند.

به جز رتبه شگفت آور گرجستان و حضور در جمع ۱۰ کشور برتر جهان، برخی از کشورهای دیگر نیز موفق شده اند با جهش زیاد نسبت به سال گذشته، خود را فراتر از کشورهای توسعه یافته مطرح کنند، چنانچه مالزی در این رتبه بندی در رتبه دوازدهم، استرالیا در رتبه چهاردهم، امارات در رتبه شانزدهم و فنلاند در رتبه بیستم جهان قرار گرفته اند.

وضعیت نگران‏ کننده سرمایه گذاری در اقتصاد ایران

در همین حال و به موازات این دو گزارش مثبت، «معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی تهران» هم در گزارشی از وضعیت نگران کننده سرمایه گذاری در اقتصاد ایران خبر داده است. طبق این گزارش، میانگین رشد سالانه سرمایه‏گذاری در اقتصاد ایران طی بازه زمانی 1359 تا 1387 حدود 3.4درصد بوده، در حالی که میانگین رشد سرمایه گذاری طی سال‏ های 1388 تا 1398 معادل منفی 0.1درصد بوده است، اما چنانچه روند قبلی رشد سرمایه‏ گذاری مشابه آنچه تا سال 1387 اتفاق افتاد، در سال‏ های بعد نیز در اقتصاد ایران ادامه می یافت، در سال 1398 شاهد حداقل 400 هزار میلیارد تومان سرمایه‏ گذاری حقیقی در اقتصاد ایران می بودیم، در حالی که رقم محقق شده سرمایه‏گذاری به مراتب کمتر از این رقم است.

به گفته «معاونت اقتصادی اتاق تهران» برآورد می شود رقم سرمایه‏گذاری حقیقی (به قیمت ثابت) در سال 1398 معادل با 244 هزار میلیارد تومان باشد که در مقایسه با سال 1397 با کاهش 4.5درصدی همراه است. به عبارت دیگر، رقم سرمایه گذاری حقیقی در اقتصاد ایران طی سال 1387 حدود 254 هزار میلیارد تومان بوده است که 10 هزار میلیارد تومان از رقم سال 1398 بیشتر است.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com