رهاورد پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی برای بخش کشاورزی / پیوستن به WTO کشاورزی ایران را رونق می بخشد؟

فرصت امروز: موضوع پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی سال هاست که به آزمون و چالشی مهم در اقتصاد ایران تبدیل شده است؛ پیوستنی که می تواند بخش های اقتصاد ایران را با تحولات مهم و سرنوشت سازی روبه رو کند و به عنوان نمونه، بخش کشاورزی و صادرات محصولات آن را با رونق همراه کند و یا همانند تجربه چین، این بخش را با مشکل مواجه سازد.

در همین زمینه، موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی در گزارشی به بررسی پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی و تاثیر آن بر بخش کشاورزی پرداخته است. در این گزارش، مطالعه موردی کشورهایی که به سازمان تجارت جهانی ملحق شده اند و کشاورزی شان با تغییر مواجه شده، آورده شده و چین یکی از کشورهایی است که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از مراحل سیاست گذاری و تدوین برنامه های عملیاتی که می تواند به آسیب شناسی ای داخلی کشور در زمینه موضوع مورد بررسی کمک کند، مطالعه تجربه کشورهاست. اینکه به طور خاص در خصوص الحاق به سازمان تجارت جهانی کشورهای دیگر چه اصلاحاتی قبل از الحاق انجام داده اند و به چه نتایجی دست یافته اند یا چه میزان تعهدات را به ویژه در حوزه کشاورزی و محصولات حساس و خاص قبول کرده اند، چشم اندازی از الحاق به دست خواهد داد.

براساس این گزارش، از سال 2000 و 2004 که سال انجام تعهدات اعضای سازمان تجارت جهانی محسوب می شود، بازارهای بین المللی کشاورزی و سیاست های تجاری و کشاورزی کشورها دستخوش تغییراتی شده است.

تعهدات الحاق برای بخش کشاورزی طبق «موافقت نامه کشاورزی» مصوب 1996 در سازمان تجارت جهانی در سه حوزه «دسترسی به بازار»، «حمایت های داخلی» و «یارانه های صادراتی» دسته بندی می شوند. مذاکرات دسترسی به بازار شامل مذاکره بر سر نرخ های تعرفه و سهمیه های تعرفه ای است.

چین از الحاق به سازمان تجارت جهانی چه به دست آورد؟

در اواخر سال 2001 چین به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمد. این کشور یکی از پرچالش ترین کشورها برای الحاق به سازمان تجارت جهانی بود و دوره مذاکراتش 15 سال به طول انجامید. عمده چالش ها بر سر کشاورزی بود که بخش مهمی از اقتصاد چین را تشکیل می دهد. پیش از الحاق به سازمان تجارت کشاورزی 11.8درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می داد، 41.3درصد نیروی کار در این بخش اشتغال داشتند و به طور کلی 56درصد از کل جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می کردند.

از آنجا که چین پیش از الحاق برنامه اصلاحات اقتصادی خود را آغاز کرده بود و پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیز از جمله اهداف این کشور بود، پیش از الحاق از سال 1992 شروع به کاهش متوسط ساده تعرفه های خود کرد، به طوری که از 43.2 در سال 92 به 9.9 در سال 2004 کاهش داد. تعرفه های بخش کشاورزی را نیز از 30درصد در سال 2000 به 17درصد در سال 2001 و نهایتا 15.6درصد در سال های اخیر کاهش داده است.

چین محصولات برنج، گندم، ذرت، روغن های خوراکی، شکر، پنبه و پشم را به دلایل امنیت غذایی و ایجاد حق حاکمیت ملی برای کشور به عنوان کالاهای حساس بخش معرفی کرد و توانست تعرفه سهمیه ای برای آنها اعمال کند. با این وجود بررسی آمارها نشان داد که واردات برنج، گندم و شکر به میزان قابل توجهی افزایش یافت. آمار فائو برای سال های پس از الحاق چین نشان می دهد که واردات ذرت علوفه ای به میزان قابل توجهی افزایش یافته و با 4700درصد رشد در سال 2004 نسبت به سال 2003 از 2 تن به 96 تن و سپس در سال 2005 به رقم 1873 تن رسیده است. سرانجام دولت چین این تعرفه های سهمیه ای را حذف و معادل تعرفه ارزشی برای آنها وضع کرد. در زمینه محصولات دام و طیور به نظر می رسد چین از پیوستن به سازمان تجارت جهانی منتفع شود. مهم ترین دلیل آن را می توان کاربر بودن این صنایع دانست که چین با هزینه های رقابتی در آن فعالیت می کند.

همزمان با آزادسازی تجاری چین در سال 2001 تراز تجاری بخش کشاورزی این کشور که تا پیش از این مثبت بود، روند منفی و افزایشی داشته به طوری که از 2.9 میلیارد دلار به منفی 69 میلیارد دلار بالغ شد که نشان دهنده افزایش قابل توجه واردات این بخش پس از الحاق بوده است. در مجموع می توان گفت الحاق چین به سازمان تجارت جهانی بیش از کشاورزی برای سایر بخش های آن سودمند بوده است، به طوری که در سال های پس از الحاق در بخش صنعت تبدیل به دومین تولیدکننده بزرگ اتومبیل با تولید سالانه 8.5میلیون دستگاه در جهان شد. همچنین در حوزه ارتباطات، حمل و نقل و رقابت مندی هم پیشرفت هایی حاصل شد.