اوراق صكوك اسلامی (فرابورس) و كاربرد آنها در طرح های نوآورانه (قسمت ششم)

این سلسله مقالات به تعریف و تبیین صکوک و كاربرد آن در ایران و دیگر كشورهای اسلامی می پردازد. همان طور که قبلا نیز ذکر شد یکی از دغدغه های هر بنگاه اقتصادی، تأمین منابع مطلوب مالی است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) و به نقل از شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه که به نقش مهم بازار سرمایه در تأمین مالی طرح ها و بنگاه های اقتصادی اشاره دارد، بیان شد: «صکوک، اوراق بهادار منعطفی است که می توان از آن برای پاسخگویی به بخشی از نیازهای تأمین مالی در بازار سرمایه استفاده کرد. برای بنگاه های اقتصادی صکوک ابزار بسیار جالبی برای تأمین مالی محسوب می شود، چرا که از یک طرف ریسک از دست دادن دارایی را تعدیل می کند و از طرف دیگر سرمایه گذاران نسبت به دریافت نرخ سود معینی به اطمینان خاطر دست می یابند. علاوه بر این ، نظر مثبت کمیته فقهی ابعاد شرعی موضوع را روشن کرده و تکلیف مشخص است.»

در بخش پایانی این سلسله مقالات، به کاربرد صکوک در طرح های نوآورانه در ایران پرداخته می شود.

کاربرد صکوک در طرح های نوآورانه

در طرح های نوآورانه و فرآیند تبدیل ایده به محصول یا خدمات در بازار معمولاً از صکوک غیرانتفاعی  (اوراق وقف و قرض الحسنه) در تأمین مالی استفاده می شود که اکثرا بنگاه های نوپا و خرد در این گروه قرار می گیرند. نهاد وقف در ایران که با هدف اصلی ارائه خدمات به گروه های با درآمد پایین، ماننـد صـنعتگـران، کشـاورزان و پیمانکـاران خرد فعالیت می کند به اشخاص حقیقی و حقوقی نوپا با سرمایه اندک یا درآمد پایین که به دلایل مختلف نمی توانند از تسهیلات بانکی استفاده کنند از طریق اوراق وقف تأمین مالی می کنند. در طرح ها و فعالیت های نوآور در حوزه فناوری یا شرکت های دانش بنیان صندوق هایی مانند صندوق توسعه فناوری های نوین جهت تأمین سرمایه در گردش وجود دارد که از طریق فروش اقساطی، تضمین تسهیلات، سلف، جعاله و لیزینگ به تأمین مالی می پردازد.

فروش اقساطی: واگذاری عین به بهای معلوم به غیر  را فروش اقساطی گویند، به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بها به اقساط مساوی یا غیر مساوی در سررسیدهای معین دریافت شود.

تضمین تسهیلات: معرفی ضامن معتبر جهت اخذ تسهیلات از نهادهای تامین مالی از جمله مشکلات بنگاه ها در تامین مالی طرح  های شان است. صندوق توسعه فناوری  های نوین به عنوان ضامن، بازپرداخت اقساط و کلیه تعهدات شرکت های فعال در حوزه فناوری نزد نهادهای مالی را می تواند تضمین کند. 

سلف: پیش خرید نقدی محصولات تولیدی به قیمت معین توسط صندوق در راستای رفع موقت دغدغه شرکت های فناوری نوآور در فروش محصولات، ضمن دارا بودن سرمایه در گردش به وجود آمده از این خدمت، اقدام به اصلاح شرایط و مشخصات محصول مطابق با نیاز بازار می کند.

 جعاله: عقد جعاله از جمله تسهیلات میان مدت و بلندمدت اعتباری است که صندوق جهت گسترش امور تولیدی، صنعت و معدن، کشاورزی و. . . اعطا می کند و موضوع آن باید در طول مدت قرارداد به اتمام برسد.

 اجاره به شرط تملیک  (لیزینگ): لیزینگ نوع خاصی از عملیات مالی و یک رشته فعالیت اعتباری مبتنی بر روش اجاره است که در آن نوعی قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، به منظور بهره برداری از عین یا منفعت کالای سرمایه ای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد می  شود.

به دلیل عدم آشنایی سیستم بانکی با نوع فعالیت شرکت های فناوری نوآور، بانک ها تنها در مواردی وارد لیزینگ می شوند که محصول دارای سند رسمی بوده و اسقاط آن در پایان مدت اجاره، دارای ارزش بالایی است  (مانند انواع خودرو)، لذا انتظار نمی رود که بانک ها از محصولاتی که از یک طرف به دلیل سرعت رشد و تغییر فناوری، طول عمر نسبتا کوتاهی دارند  (مانند تجهیزات پزشکی، نرم افزار و...) و از طرفی سند رسمی قابل ترهین نیز ندارند، سرمایه  گذاری کنند. به عبارت دیگر نیاز به سرمایه ثابت و بلند مدت جهت فعالیت های شرکت با اجاره تجهیزات و ماشین آلات کاهش می یابد و همچنین با استفاده از اوراق اجاره به شرط تملیک شرکت می تواند نیاز سرمایه ای اولیه خود را کاهش دهد.

در مدلی که صندوق ارائه کرده است، شرکت های فناور می  توانند از طریق عقد اجاره به شرط تملیک/ فروش اقساطی، محصول خود را از طریق ایجاد این مزیت رقابتی به بازار ارائه کنند. بدیهی است که با فروش محصولات با این روش، شرکت ها می توانند سرمایه در گردش لازم برای گسترش تولیدات خود را فراهم آورند. همچنین مشتری نهایی محصول می تواند با سهم آورده حداقل 30درصد (از قیمت محصول)، به راحتی از این محصول نوآورانه استفاده کرده و پس از پرداخت اقساط، محصول را به تملک خود در آورد.

ارتباط با نویسندگان:

ارتباط با دکتر مرسده میرسلطانی : mercedemirsoltani@yahoo.com

ارتباط با دکتر مهدی کنعانی : Kanani.mehdi@gmail.com