آزمون مدیریت بحران با شیوع کرونا

آخرین خبرها از بودجه سال آینده از اختصاص ۶۰ لیتر بنزین نوروزی در کمیسیون تلفیق مجلس حکایت دارد و این در حالی است که با شیوع ویروس کرونا، وزارت بهداشت بارها و بارها از مردم خواسته تا به مسافرت نروند و در خانه های‎شان بمانند. این موازی کاری خلاف جهت نشان می دهد که پای مدیریت بحران در کشورمان همیشه لنگ می زند و در حالی که از یک سو، به مردم توصیه شده است که به مسافرت نروند، اما از سوی دیگر، سهمیه بنزین نوروزی توسط کمیسیون تلفیق مجلس در بودجه سال 99 گنجانده می شود.

البته تا روز گذشته سرنوشت بودجه سال 99 مشخص نبود و با رد کلیات بودجه سال آینده توسط نمایندگان در پنجم اسفندماه و همین طور تعطیلی جلسات مجلس به دلیل شیوع کرونا، از احتمال تصویب بودجه چند دوازدهم سخن گفته می شد و حتی احتمال اینکه سرنوشت بودجه سال آینده به مجلس یازدهم سپرده شود، دور از ذهن نبود، تا اینکه دیروز سخنگوی هیات رئیسه مجلس از اخذ حکم حکومتی رهبری درخصوص بودجه ٩٩ خبر داد. به گفته اسدالله عباسی، با اعلام موافقت اکثریت نمایندگان مجلس با اصل ۸۵ شدن بودجه سال آینده (بررسی و تصویب در کمیسیون تلفیق به جای صحن علنی) و تعطیلی جلسات مجلس برای پیشگیری احتمالی از شیوع کرونا، علی لاریجانی از رهبری، حکم حکومتی درخصوص بودجه 99 دریافت کرده است بنابراین دیگر نیازی به برگزاری جلسه علنی و حتی جلسه کمیسیون تلفیق نیست و مصوبه کمیسیون تلفیق در مورد بودجه ۹۹ به عنوان مصوبه مجلس به شورای نگهبان ارجاع می شود تا در صورت تایید به دولت ابلاغ شود.

اما جدا از سرنوشت بودجه سال 99، حتی اگر اختصاص سهمیه بنزین نوروزی تنها یک گمانه زنی باشد و سهمیه 60 لیتری بنزین در نهایت در کار نباشد، اما همین طرح مسئله و رسانه ای شدن آن، تاثیر سوء و منفی بر افکار عمومی دارد؛ مردم از یک سو، با توصیه وزارت بهداشت در این روزها مواجه هستند که از آنها خواسته است که به مسافرت نروند، اما از سوی دیگر، با حیرت و تعجب، خبرهای اختصاص سهمیه بنزین نوروزی در رسانه ها را مشاهده می کنند.

در همین حال، نگاهی به جاده های سراسر کشور به ویژه مسیرهای شمالی در این روزهای کرونایی، نشان دهند ه این حقیقت تلخ است که همچنان به رغم توصیه های اکید و چندباره وزارت بهداشت در لزوم خانه ماندن و لغو مسافرت ها، اما بسیاری از خانواده ها با تعطیلی مدارس و با فراغ خاطر به مسافرت می روند. حالا اگر سهمیه بنزین نوروزی هم به شهروندان اختصاص یابد، آنان که در خانه های‎شان مانده اند و به توصیه وزارت بهداشت گوش فراداده اند نیز تشویق می شوند تا بار سفر ببندند و به مسافرت دسته جمعی بروند. این در حالی است که روز دوشنبه این هفته، پیش فروش بلیت‎های نوروزی ناوگان حمل و نقل جاده ای نیز اعلام شده است.

در واقع، شیوع ویروس کرونا را می توان آزمونی مهم برای مدیریت بحران کشور دانست، چراکه بحران کرونا با سلسله حوادث طبیعی همچون سیل و زلزله متفاوت است و در نتیجه، کیفیت خدمات رسانی دولت در هنگام شیوع کرونا با کیفیت خدمات رسانی در حوادث طبیعی پیشین، از آسمان تا زمین فرق دارد. دولت در حوادثی نظیر زلزله و سيل، از آنجا که با منطقه محدودی سروکار دارد، به راحتی می تواند وضعیت را کنترل کند و به شهروندان آسیب دیده خدمات رسانی نماید، اما ویروس کرونا حالا اغلب استان های ایران را درنوردیده و به جرأت می توان گفت که مدیریت بحران کشور تا به حال با چنین موقعیت خطیری روبه رو نشده بود.

از سوی دیگر، وقتی یک فاجعه طبیعی همانند سیل، زلزله و آتش سوزی رخ می دهد، همبستگی عمومی برای کمک به ویرانی ها و آسیب ها افزایش می یابد و نهادهای مدنی و سازمان های مردم نهاد به یاری شهروندان و آسیب دیدگان می شتابند، ولی از آنجا که «کروناویروس» یک ویروس ضد اجتماعی است و مردم باید از هرگونه تجمع و ازدحامی در این روزها خودداری کنند، در نتیجه چشم یاری همگان به دولت دوخته شده است.

البته زوال سرمایه اجتماعی، شکاف دولت ملت و کاهش اعتماد عمومی را هم باید به فهرست مصائب کرونا در ایران اضافه کرد و این شرایط، کار دولت را در خدمت رسانی بسیار سخت و دشوار می کند. پرواضح است که وقتی بيماري كرونا با فقدان اعتماد عمومي جامعه همراه شود، دولت نمی تواند کاری از پیش ببرد و به قول معروف، سنگ روی سنگ بند نمی شود. وقتی در اولین روزهای شیوع کرونا در کشور، نشست خبری سخنگوی دولت برگزار شده بود، ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت دوشادوش علی ربیعی ایستاد و عرق ریزان و سرفه کنان، افزایش تعداد مبتلایان و فوت شدگان کرونا را تکذیب کرد، تنها یک روز پیش از آنکه مشخص شود نتیجه آزمایش کرونای خودش مثبت است.

این شاید واضح ترین تصویر از رفتار مدیران ایرانی در انکار واقعیت باشد. به همین خاطر است که در روزهای گذشته بسیاری از نخبگان و صاحب نظران هشدار داده اند که ویروس بی اعتمادی بسیار مهلک تر از ویروس کروناست؛ ویروس خطرناکی که با سرعتی شگفت انگیز و در یک برهه زمانی کوتاه، بیش از 60 کشور جهان را درگیر کرده و به همه گیری جهانی رسیده است. شاید باید گفت، ویروس «کووید-19»، کارآمدی دولت، همراهی مردم و بیشتر از هر چیز، انسانیت انسان را در این روزها به معرض آزمون گذاشته است. به تعبیر احمد شاملو، «انسان، دشواری وظیفه است!»

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com