کشور در آستانه ورشکستگی آبی

با توجه به کاهش بارندگی‌ها در تهران و افت ذخایر برفی پایتخت در سال آبی جاری، نماینده صنعت آب در فدراسیون صدور خدمات فنی و مهندسی انرژی معتقد است: با تداوم این روند، پنج سد اطراف تهران فقط تا خردادماه قادر خواهند بود نیازهای پایتخت را تامین کنند. اما مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای تهران بر این باور است که بدون در نظر گرفتن بارش‌های 40 روز باقی‌مانده از زمستان و ابتدای بهار، هیچ پیش‌بینی قطعی درباره وضعیت آب تهران نمی‌توان داشت.

کشور سال آبی گذشته را به سختی پشت سر گذاشت. تابستان گذشته هفت کلانشهر در وضعیت قرمز آبی قرار داشتند، اما اوضاع منابع آبی سه کلانشهر اصفهان، کرمان و شرق تهران نسبت به بقیه بحرانی‌تر بود. متولیان بخش آب، به زحمت توانستند آب مورد نیاز این سه شهر را با همراهی مردم تامین کرده و تابستان را بدون قطعی آب پشت سر بگذارند. سال گذشته در تهران برداشت از منابع آب زیرزمینی بیشتر شد و به تبع آن، کیفیت آب شرب پایتخت که تاکنون وزن منابع آب سطحی در آن بیشتر بود، به دلیل اتکا به چاه‌ها، بیشتر افت کرد.

متاسفانه امسال وضعیت قرمز آب تهران از ابتدای سال آبی جدید، قابل پیش‌بینی است. زمستان تهران، بیشتر به بهار شباهت دارد. از برف خبری نیست و هوا به قدری گرم است که گاز‌رسانی به نیروگاه‌ها نیز هنوز متوقف نشده‌ است. زیرا بخش خانگی نیاز چندانی به استفاده از وسایل گرمایشی ندارد. بنابراین روزهای پاک‌ بیشتری را نسبت به سال گذشته تجربه می‌کنیم. حسینعلی طراوت، عضو هیات‌مدیره فدراسیون صدور خدمات فنی و مهندسی انرژی پیش‌بینی می‌کند که امسال ذخایر آبی تهران فقط تا خرداد‌ماه نیازهای پایتخت را تامین می‌کند.

نماینده صنعت آب در فدراسیون صدور خدمات فنی و مهندسی انرژی، به «فرصت امروز» می‌گوید: مشکل آب تهران بیشتر به دلیل نواقص فرهنگی در جامعه است و متاسفانه راهکاری برای اعمال سیاست‌های تنبیهی در شبکه گسترده آب تهران وجود ندارد. وی معتقد است: به هم پیوستگی شبکه آب تهران، فرسوده بودن این شبکه و نبود کنتورهای تفکیک شده سبب می‌شود سیاست‌گذاران نتوانند با پرمصرف‌ها برخورد کنند. طراوت در پاسخ به این پرسش که چرا آب در منازل مردم تهران بازچرخانی نمی‌شود، بیان می‌کند: این روش بسیار هزینه‌بر است. دو سوم مصرف یک مجتمع مسکونی باید از منابع آبی که تصفیه فیزیکی شده تامین شود و یک سوم آن به تصفیه فیزیکی نیاز ندارد. اما به دلیل به هم پیوسته بودن شبکه آب، نمی‌توانیم آب بدون تصفیه فیزیکی را دوباره وارد چرخه مصرف کنیم و برای رفع بخشی از نیازها از آن استفاده کنیم.

وی کاهش فشار آب در شبکه توزیع را راهکار دیگری برای کنترل مصرف در منازل می‌داند. اما بر این باور است که در زمان افزایش مصرف، آب به طبقات بالای ساختمان‌ها نمی‌رسد، در نتیجه باید آب با استفاده از پمپاژ به طبقات بالای ساختمان هدایت شده و از بالا به پایین سرازیر شود.

کاهش ذخایر آب زیرزمینی به دلیل کمبود برف

در حال حاضر، حدود نیمی از نیازهای تهران از طریق چاه‌‎های آب تامین می‌شود. با بهره‌برداری از دو مدول تصفیه‌خانه ششم تهران، قرار است پساب این تصفیه‌خانه به بخش کشاورزی اختصاص یابد و در مقابل چاه‌های تامین‌کننده آب این بخش که کیفیت مناسب‌تری دارند، برای تامین نیازهای شرب، وارد چرخه تصفیه شوند. اما خسرو ارتقایی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران هشدار می‌دهد که با توجه به کاهش 35 تا 50 درصدی پوشش برفی نسبت به میانگین درازمدت، نه تنها ورودی آب به سدهای تهران کاهش یافته بلکه تغذیه ذخایر آب زیرزمینی هم نسبت به سال گذشته کاهش خواهد یافت.

وی با تاکید بر اینکه شرایط آب تهران در وضعیت بحرانی است، به «فرصت امروز» می‌گوید: میزان بارندگی امسال نسبت به میانگین دراز مدت 30‌درصد کمتر بوده و 10‌درصد نیز نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. روان‌آب‌های تغذیه‌کننده سدهای تهران هم حدود 13‌درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته‌است. ارتقایی در واکنش به پیش‌بینی‌های انجام شده درباره وقوع بحران آب در تهران پس از خرداد‌ماه بیان می‌کند: هنوز 40 روز از زمستان باقی‌مانده و بارش‌های اول بهار نیز در وضعیت منابع آبی پایتخت تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین به راحتی نمی‌توان درباره وضعیت آبی تهران برای سال آینده پیش‌بینی انجام داد.

راهکارهای ساده برای کاهش مصرف آب

اگرچه مسئولان وزارت نیرو اعلام کرده‌اند بارش‌های اخیر تهران به دلیل بارورسازی ابرها بوده، اما گویا این اقدامات تاثیری در افزایش بارش‌های تهران نداشته و حتی 10 درصد نسبت به سال گذشته بارش کمتری داریم. البته شاید اگر این بارورسازی‌ها انجام نمی‌شد، وضعیت بارندگی در تهران به مراتب بحرانی‌تر از امروز بود. به هر حال کمبود آب تهران برای تابستان آتی، قطعی است. اما مردم این بحران را باور ندارند. شاید به همین دلیل است که هیچ اقدامی برای کنترل مصرف انجام نمی‌دهند. از سوی دیگر، روش‌های بازچرخانی آب به حدی پرهزینه است که جامعه انگیزه‌ای برای ورود به این عرصه ندارد. سازمان نظام مهندسی ساختمان هم به موضوع بحران آب کم توجه بوده و در طراحی ساختمان به الگوهای بازچرخانی آب توجه نمی‌کند.

مدیر عامل آب منطقه‌ای تهران می‌گوید: 10 هزار حلقه چاه در تهران وجود دارد که مردم از آن برای آبیاری باغچه یا مصارف غیر‌شرب استفاده می‌کنند. بنابراین به سادگی می‌توان با انتقال آب‌های غیر‌فاضلاب به این چاه‌ها، بخشی از نیازهای غیر‌شرب خود را تامین کرد و فشار به منابع آب زیرزمینی را کاهش داد. البته به جز این راهکار که با هزینه همراه است، راهکارهای بسیار ساده و کم‌هزینه‌تری هم برای کاهش مصرف آب در منازل وجود دارد. با کاهش پنج دقیقه از زمان دوش گرفتن ماهانه چهار هزار لیتر در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود. با استفاده از ابزار کاهنده مصرف در منازل که هوا و آب را با هم مخلوط می‌کنند، مقادیر زیادی در مصرف این ماده حیاتی صرفه‌جویی می‌شود. از آنجا که سیفون‌های با حجم کم در ایران وجود ندارد، با هر بار مصرف این وسیله، 15 لیتر آب تصفیه شده را وارد فاضلاب می‌کنیم. بنابراین اگر یک ظرف 5/1 لیتری آب را در مکان مناسبی از فلاش تانک‌ها قرار دهیم، معادل حجم این ظرف در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود. حتی شستن ظروف بلافاصله پس از مصرف هم در صرفه‌جویی موثر است، زیرا ظرف‌هایی که چربی چند ساعت روی آنها باقی مانده، برای شست وشو به آب بیشتری نیاز دارند. استفاده از همین راهکارهای ساده مصرف آب تهران را کاهش می‌دهد، به شرط آنکه مردم بحران آب پایتخت را باور کنند.