هزینه فرصت چیست؟

قطعا برای تمام ما در طول زندگی اتفاقاتی رخ داده که موجب پشیمانی یا رضایت درونی‌مان از سرمایه‌گذاری در یک زمینه خاص شده است. هر راهی که برای سرمایه‌گذاری روی انسان باز می‌شود ممکن است یک فرصت یا یک تهدید باشد.

اینجاست که ذکاوت و قدرت پیش‌بینی از آینده به کمک انسان می‌آید و او را در انتخاب بهترین گزینه یاری می‌دهد، اما در حقیقت،  «فرصت» چیست و هزینه‌های مربوط به آن کدامند؟ آیا در علم اقتصاد تعریف خاصی برای فرصت و هزینه‌های آن وجود دارد؟ آن طور که از این گزارش برمی‌آید این موارد نه تنها در اقتصاد قابل تعریف هستند بلکه در مورد ریشه‌های آن نیز تحقیقات گسترده‌ای صورت گرفته است.
هزینه فرصت، هزینه فرصت سرمایه یا هزینه فرصت از دست رفته به معنی هزینه‌های ناشی از رد بهترین گزینه جایگزین در هنگام اخذ یک تصمیم است. اقتصاد یك علم اجتماعی است كه از عمر آن بیش از چند قرن نگذشته است. مسئله اصلی اقتصاد، تخصیص منابع بهینه به همراه ارضای نیازهای بشری است. اقتصاددانان در جهان هستی به علت اینكه نیازهای بشری نامحدودند و منابع محدود است، به دنبال بهترین راه برای تخصیص منابع هستند كه این مهم با هزینه فرصت به بهترین وجه تبیین می‌شود.
علاوه بر این از مفهوم هزینه فرصت می‌توان در یافتن مزیت نسبی در تجارت نیز بهره برد، البته بیشتر اوقات در اقتصاد، هزینه فرصت در پروژه‌های اقتصادی مطرح می‌شود و هدف اصلی از طرح آن نیز بررسی تخصیص بهینه منابع موجود است. پس می‌توان گفت یکی از مفاهیم کلیدی که در نظریه‌پردازی درباره سرمایه‌گذاری نقش محوری دارد، مفهوم هزینه فرصت است.

هزینه فرصت که به آن هزینه اقتصادی، هزینه واقعی یا قیمت سایه نیز می‌گویند، همان هزینه‌ای است که برای فرصت‌های از دست رفته پرداخت می‌شود. زمانی که در مورد مصرف منابع کمیاب (دارای محدودیت مصرف)، جهت تولید کالایی معین از کالایی دیگر چشم‌پوشی می‌کنیم، در واقع آن کالای دیگر را جهت تولید کالای معینی، قربانی کرده‌ایم و این کاهش تولید (کالای فدا شده) را می‌توان به منزله هزینه تولید کالای معین تلقی کرد که به آن هزینه فرصت گفته می‌شود.
اگر یک فرد یا یک بنگاه، از میان چندین انتخاب متفاوت یکی را برگزیند، هزینه فرصت این فرد یا بنگاه، معادل است با هزینه مرتبط با بهترین انتخاب ممکن از بین سایر انتخاب‌های باقیمانده که از آن صرف نظر شده‌است.  مفهوم هزینه فرصت نقش مهمی را در تضمین اینکه منابع کمیاب به‌صورت کارا مورد استفاده قرار گرفته‌اند یا نه، بازی می‌کند.  بنابراین محدود به هزینه‌های پولی یا مالی نمی‌شود و هر چیزی که دارای ارزش باشد و از آن صرف نظر شده باشد، می‌تواند به‌عنوان هزینه فرصت تلقی شود. از آن جمله می‌توان به هزینه واقعی محصول صرف نظر شده، زمان یا لذت از دست رفته اشاره کرد.
فرض کنید شخصی که ۱۰هزار تومان دارد، می‌تواند یا یک کتاب بخرد یا یک لباس. اگر او کتاب بخرد، هزینه فرصت او لباس خواهد بود و اگر او لباس را بخرد، هزینه فرصت او کتاب خواهد بود. اگر تعداد انتخاب‌های ممکن برای این شخص بیشتر از دو مورد باشد و او یکی را انتخاب کند، هزینه فرصت او، بهترین انتخاب از بین انتخاب‌های باقیمانده خواهد بود.  
هزینه فرصت یا هزینه فرصت از دست رفته هر تصمیم یا انتخاب برابر است با بالاترین فرصت یا فایده از دست رفته ناشی از انتخابی که می‌توانست به‌جای انتخاب مزبور با صرف همان مقدار منابع و زمان به کار رفته صورت گیرد.  به عبارتی هزینه فرصت هر تصمیم برابر با بالاترین فایده‌ای است که به دلیل عدم اتخاذ سایر تصمیم‌ها از دست می‌رود. این تحلیل (هزینه فرصت) مبنای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع است.