لزوم تبیین مفهوم «گردشگری الکترونیک» در ایران

پس از انقلاب فناوری اطلاعات اغلب کسب و کار ها برای ادامه موفقیت آمیز به حیات سازمانی خود و به دلیل وجود محرک هایی چون شکل گیری نوع جدیدی از تقاضای مصرف کننده، اقدامات رقبا، تمایل به سودآوری بیشتر و پاسخگویی به انتظارات مصرف کنندگان، مستلزم ورود به «دنیای الکترونیک» شدند.

چرا مدل های کسب و کار الکترونیک؟

فناوری اطلاعات با ایجاد ارزش هایی چون دسترسی فراگیر به بازارهای جهانی، صرفه جویی در زمان برای جست وجوی اطلاعات و تکمیل فرآیند خرید، غنای اطلاعاتی و... بیش از پیش موجب فراهم سازی رفاه و رضایت مصرف کنندگان شد، بنابراین توسعه مطالعات الکترونیکی به خصوص در حوزه های خدماتی، بازاریابی، اقتصادی و فرهنگی به طوری محسوس افزایش یافت.

حال با توجه به ویژگی خدمات محوری صنعت گردشگری، کسب و کار های این صنعت به واسطه ارائه خدمات رزرواسیون حمل و نقل، اقامتی و بسته های تور جزو پیشگامان حضور در پلتفرم الکترونیک محسوب می شوند.

بنابراین اهمیت مدل های کسب و کار الکترونیکی در ایجاد بستر برای راهکارهایی موثر غیر قابل انکار است. مدل های کسب و کار ضمن ترسیم خط مشی اصولی برای کسب و کار با در نظر داشتن 9 بخش اساسی برای حیات سازمان، شرایط را برای شناسایی، پیش بینی، برنامه ریزی و تبیین گره گاه های موجود فراهم می کنند.

ابهام در مفهوم «گردشگری الکترونیک»

علم گردشگری در زیر شاخه های متعددی همچون اقتصاد، فرهنگ، بازاریابی و... تعریف شده است اما آنچه فضای آکادمیک ایران از آن غافل مانده است پرداختن علمی و ارائه چارچوب های استاندارد و کاربردی گردشگری در پلتفرم الکترونیک است.

کشورهای موفق در صنعت گردشگری، نظام توسعه یافته، منظم و مبتنی بر علم تحت عنوان گردشگری الکترونیک را مدیریت و کنترل می کنند. برخی اساتید و دانشگاهیان مطرح ایران در نگاه اول مخالفت های گسترده با «گردشگری الکترونیک» دارند، زیرا شالوده تئوریک علمی برای این شاخه از گردشگری مورد غفلت قرار گرفته است و در بازار گردشگری تنها استفاده هایی مبتنی بر آزمون و خطا و صرفاً تجربی، با هدف کسب درآمد بیشتر از حوزه الکترونیک شده است.

گردشگری الکترونیک، نه گردشگری مجازی

در متون فارسی عدم شفافیت در مفهوم گردشگری الکترونیک موجب سوءبرداشت برخی محققان شده است به طوری که اغلب «گردشگری الکترونیک» را صرفا «گردشگری مجازی» می شناسند اما مفهوم گردشگری مجازی (سیر و سفر اینترنتی) به دلیل عدم داشتن اساسی ترین عنصر گردشگری که «جابه جایی فیزیکی» است، از لحاظ تئوریک قابل قبول نیست.

در صورتی که با توجه به متون بین المللی گردشگری الکترونیک ابزاری است از جنس رسانه، جهت تسهیلگری در خدمات رسانی که مهم ترین خصیصه آن این است که بستر را برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار گردشگری فراهم می کند، چرا که المان هایی چون مشارکت پذیری، بازاریابی سبز و تکنولوژی سبز گردشگری در دامن گردشگری الکترونیک معنا می یابند.

در چند سال اخیر، در بسیاری از کشورها برخی مدل های کسب و کار با تکیه بر المان هایی که زاییده شبکه های اجتماعی هستند مانند تبلیغات کلامی الکترونیک و هشتگ ها، رویکرد های جدیدی را جهت ارائه راه حل های شگرف در جهت رفع شکاف های موجود در صنعت گردشگری ارائه کرده اند.

مدل های موفق کسب و کار الکترونیکی جهانی در گردشگری ایران باید بومی سازی شوند

در ایران خلاء وجود الگویی بومی و مناسب برای توسعه مدل های کسب و کار خلاقانه که صنایع را به سمت پایداری سوق دهد، به روشنی محسوس است. یکی از شکاف های موجود در گردشگری امروز ایران، مقوله فقدان کمی و کیفی زیرساخت های اقامتی است، که آن موانعی در جهت رشد و توسعه گردشگری نیز محسوب می شود.

گرچه مسئولان اقداماتی از جمله عقد قراردادهای هتل سازی با شرکت های اروپایی را سریع ترین راه حل موجود برای حل این مشکل می دانند اما به نظر نمی رسد هتل های مجلل قادر به ایجاد بستر تبادل فرهنگی و نمایه سازی فرهنگ غنی ایرانی در نگاه گردشگران بین المللی باشند.

در مقابل به نظر می رسد خانوارهای گردشگر پذیر از پتانسیل بسیار بالایی در جهت رفع مشکلات زیرساخت های اقامتی برخوردارند و همزمان نقطه اتصال بین بومیان و گردشگران زمینه معرفی و بازتاب هرچه بیشتر فرهنگ ایرانی را نیز فراهم می آورد. هم اکنون در برخی مقاصد گردشگری ایران، خانوارهای گردشگر پذیر بسیار فعالانه به کسب درآمد پرداخته و به صورتی غیرمتمرکز و سازمان نیافته در پاسخ به نیازهای گردشگران منطقه خود دست به فعالیت هایی خودجوش می زنند که گاه موجب بروز مشکلاتی خارج از کنترل می شود.

در اینجا شناسایی و بومی سازی برخی مدل های کسب و کار متمرکز و نظامند به به کارگیری پتانسیل خانوارهای گردشگر پذیر در مقاصد گردشگری ایران کمک خواهد کرد. طبیعتا روند بومی سازی الگوهای مناسب گردشگری الکترونیک نیاز به شناسایی دست اندرکاران مربوطه و تبیین نقش آنها در حوزه گردشگری الکترونیک ایران و متعاقبا بررسی موانع امنیتی، حقوقی، فرهنگی، درون سازمانی خواهد بود و بدون همکاری دانشگاهیان متخصص در این حوزه میسر نخواهد شد.