شاخص بورس تهران هم دوپینگ می‌کند!

نخستین روز کاری این هفته، همانند روزهای اخیر چندان برای سهامداران دلچسب نبود. بازاری کم حجم و کم‌رونق با قرمزپوشان بسیار اما شاخصی سبز رنگ!‌ بازار شنبه معاملات کم‌حجم خود را در شرایطی آغاز کرد که بانک تجارت با توجه به خبر منتشر شده پیرامون رأی دادگاه عمومی اتحادیه اروپا مبنی بر خروج این بانک از فهرست تحریم‌ها و اقدامات محدود‌کننده اتحادیه اروپا، با صف خرید قابل توجه‌20 میلیونی کار خود را آغاز کرد. همین خبر، سبب شد تا در ابتدای بازار اقبال به نسبت خوبی به سایر سهم‌های گروه بانکی نشان داده شود، اما فشار ناشی از عرضه‌های طرف فروشنده مانع از ایجاد صف‌های خرید در سایر نمادهای بانکی شد تا جایی که بانک تجارت صف خرید خود را از دست داد اما تقاضای بالای خریداران دوباره به پیدایش صف خرید روی نماد این بانک منجر شد. در سایر نمادهای فعال بازار رونق چندان خاصی وجود نداشت و همین کم‌رونقی بازار سبب شده بود تا فشار عرضه‌ها بر بازار غلبه کند و بازاری منفی را برای سهامداران به دنبال داشته باشد.

دماسنج بازار که باید گویای وضعیت کلی بازار باشد، در نهایت تا اواخر بازار حدود 100 واحد منفی بود اما ناگهان به مدد دوپینگ ناشی از جا‌به‌جایی‌های دو طرفه در نماد فارس، روح دوباره‌ای در کالبد شاخص بازار دمیده شد، تا با اثرگذاری 112 واحدی این دوپینگ، شاخص در روز شنبه با کسب 0.2 واحد مثبت به کار خود پایان دهد. اما این اتفاق برای اهالی بازار چندان خوشایند نبود، زیرا این قبیل رخدادها به نوعی ظن دستکاری در بازار را تقویت می‌کند و سبب عدم شفافیت در بازار می‌شود. استفاده از واژه دوپینگ برای تشریح رخداد تکراری روز شنبه، خود گویای رفتار ناجوانمردانه در این روز و بسیاری روزهای مشابه است. استفاده از مواد نیروزا در همه جای دنیا، خلاف قانون و مغایر با بازی جوانمردانه است تا جایی که برای مبارزه با این پدیده چندین نهاد و سازمان بین‌المللی تشکیل شده است.

از مدت‌ها قبل انتقادهای بسیاری نسبت به شاخص بورس تهران مطرح بوده است. این نقدها از ضعف شاخص فعلی برای نشان دادن نبض بازار حکایت می‌کند. به‌عنوان مثال یکی از انتقادات وارد شده به شاخص فعلی، همین تاثیرگذاری قابل توجه تغییر قیمت سهام‌ شرکت‌های بزرگ بر شاخص است. اینکه سهام شرکت‌های بزرگ باید تاثیر بیشتری بر بازار داشته باشند تا جایی منطقی است که به صرف انجام چند معامله و جا‌به‌جایی نتوانند واقعیت بازار را کتمان کنند.

به زعم نگارنده با قرار دادن چند فیلتر برای همین شاخص می‌توان به شفاف شدن آن کمک کرد، به‌عنوان نمونه چنانچه معاملاتی که تنها از طریق تعداد محدودی خریدار و فروشنده، به تغییر با‌اهمیت در قیمت پایانی یک سهم منجر می‌شوند نتوانند روی شاخص تاثیر‌گذار باشند و قیمت پایانی چنین سهم‌هایی، بدون در‌نظر‌گرفتن این معاملات در محاسبه شاخص به کار روند، بخشی از کاستی‌های شاخص را می‌تواند جبران کند. امید است با مطالعات بیشتر در این زمینه و با طراحی و ایجاد یک شاخص شفاف‌تر توسط مسئولان بازار، امکان دستکاری در دماسنج بازار سرمایه کاهش یابد.

* تحلیلگر بازار سرمایه