سکوت نهادهای نظارتی در مقابل تبلیغ کالاهای وارداتی به‌ اسم ایرانی

افزایش تعداد و زمان پخش آگهی‌ها در رسانه ملی به‌صورت تله‌شاپینگ پیش از ترغیب مخاطبان به خرید کالاها دو سوال عمده در ذهن ایجاد می‌کند، اول آنکه آیا مطرح و تبلیغ کردن این کالاها با عنوان کالای ایرانی صحت دارد و دوم اینکه آیا در شرایط بحرانی اقتصاد کشور تبلیغ کالاهای خارجی با نام کالای ایرانی ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی نیست؟ از چندماه قبل تاکنون شاهد پخش آگهی‌هایی هستیم که در آنها ایرانی بودن کالاها مورد تاکید قرار می‌گیرد. از جمله بارزترین آنها برنج، لوازم ورزشی، تیغ‌های اصلاح صورت و نظایر آن است. 

هرچند در این تبلیغات اعلام می‌شود کالاها ایرانی است ولی همین موضوع صحت تبلیغاتی را که در صدا‌و‌سیما پخش می‌شود زیر سوال برده‌ است به‌طوری‌که بسیاری از فعالان بخش خصوصی صراحتا اعلام کرده‌اند که رسانه ملی کالاهای وارداتی را با نام کالای ایرانی تبلیغ می‌کند و هیچ نظارتی هم بر عملکرد آن از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط نظیر وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حمایت، قوه قضاییه و تشکل‌های مربوطه نمی‌شود. به طور مثال صراحتا اعلام شده‌ است بسیاری از برنج‌هایی که در رسانه ملی با عنوان برنج ایرانی تبلیغ می‌شود وارداتی است اما نه‌تنها سازمان حمایت سکوت کرده‌ بلکه انجمن برنج ایران نیز واکنشی در افشای آن نداشته‌ است. 

اما از سوی دیگر بحث دیگری در مورد این کالاها مطرح است و آن اینکه بسیاری از این کالاها که عمدتا کالاهای ورزشی را شامل می‌شود به‌صورت قطعات مجزا وارد شده و سپس در ایران سرهم و در نهایت با نام کالای ایرانی فروخته‌ می‌شود. به گفته رییس مجمع عالی واردات «برخی از کالاهایی که در رسانه ملی تبلیغ می‌شود آنقدر ساده است که قطعات آن وارد شده و بعد در داخل سرهم می‌شود و برای تبلیغ می‌گویند که این کالا صد‌درصد ایرانی است ولی کالاهایی که قطعات آن وارداتی است، صد‌درصد ایرانی نیست.»

دریافت استعلام پیش از پخش تبلیغات

صدا‌وسیما باید قبل از پخش هر آگهی بازرگانی از سندیکاها و تشکل‌های مربوطه تاییدیه بگیرد که جنس تبلیغ شده ایرانی است یا خیر زیرا این سندیکا‌ها می‌توانند کالاهایی را که قرار است در صدا‌وسیما تبلیغ شوند تایید کنند. صدا‌وسیما باید از این سندیکاها تاییدیه دریافت کند که آیا جنسی که با نام ایرانی تبلیغ می‌شود واقعا ایرانی و تولید داخل است یا وارداتی. تبلیغ باید قبل از پخش در رسانه ملی در تشکل‌های مربوطه مورد بررسی قرار گیرد و صحت آنها باید پیش از پخش تایید شود. اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا تبلیغ کالای وارداتی با عنوای کالای ایرانی در رسانه ملی عوام‌فریبی نیست؟ آن هم در شرایطی که به یقین عمده کالاهای ایرانی توان رقابت با کالاهای وارداتی را ندارد. 

رسانه ملی باید به مبانی تبلیغات اشراف کامل داشته باشد تا کالاهای خارجی با عنوان کالاهای ایرانی معرفی نشود و فرهنگ مصرف‌گرایی و استفاده از کالاهای وارداتی به جای کالاهای تولید داخل در کشور رواج نیابد. با توجه به ماهیت اصلی رسانه ملی فعالیت آن نباید به‌گونه‌ای باشد که به‌جای ترویج فرهنگ تولید، فرهنگ مصرف‌گرایی در جامعه ترویج یابد. تلویزیون باید آگاه باشد کالاهایی را که تبلیغ می‌کند نظیر برنج در داخل تولید شده باشد و اگر کالا وارداتی است، باید نظارت شود که به‌عنوان کالای ایرانی تبلیغ نشود، تلویزیون نباید نگاه درآمدی صرف داشته باشد زیرا مردم به رسانه ملی اعتماد دارند و این اعتماد نباید از مردم گرفته شود.

هرچند در بین انتقادهای مطرح بر عملکرد صدا‌و‌سیما در پخش تبلیغات عده‌ای نیز معتقدند رسانه ملی وظیفه نظارت بر صحت تبلیغاتی را که پخش می‌کند ندارد اما به هر حال تاکنون هیچ نهاد و سازمانی نه رسانه ملی، نه وزارت صنعت، معدن و تجات، نه وزارت جهاد‌کشاورزی و قوه‌قضاییه و نه سازمان حمایت و تشکل‌ها و سندیکاهای مربوطه به موضوع نظارت بر صحت و سقم پیام‌های بازرگانی و کیفیت آنها ورود پیدا نکرده است و همچنان شاهد تبلیغ کالاهای وارداتی به نام کالاهای ایرانی و ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی از سوی سازمانی با عنوان رسانه ملی هستیم آن هم در شرایطی که در قوانین تبلیغاتی این دست از تبلیغات فریبنده و گمراه‌کننده بوده و نقض آشکار قوانین است.

* کارشناس حقوق