دوئل بانک‌ها و موسسات بر سر پول

بانک‌ها منتظر کاهش دوباره نرخ سود سپرده‌ها هستند و احتمالا تا پایان سال یک بار دیگر هم این نرخ کاهش می‌یابد. با این حال بانک‌ها برای جلوگیری از کوچ مشتریان به موسسات غیرمجاز، دست به ابتکاراتی زده‌اند. به گزارش مهر، کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی یک بار در اردیبهشت امسال اتفاق افتاد و سودها در این بخش ۲‌درصد کم شد. حالا پس از چندماه کاهش نرخ سود، بانک‌ها می‌گویند دوباره آماده کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی هستند، این بار هم قرار است شورای پول و اعتبار این مسئله را بررسی و درباره آن اعلام‌نظر کند. تا همین دو دهه قبل، بانک‌های دولتی در بازار پولی کشور یکه‌تازی می‌کردند و هیچ رقیبی نداشتند. آنها در سایه امکانات و منابع دولتی فعالیت می‌کردند و سیستمی کاملا سنتی و یک‌طرفه در بازار پولی کشور فعالیت داشت. 

پیش واکنش بانک‌ها به کاهش نرخ سود

اما حالا شرایط عوض شده و با ورود بانک‌های خصوصی به عرصه بازار پولی کشور، بانک‌های دولتی نیز مجبور شده‌اند برای جلوگیری از فرار مشتریان و سپرده‌ها و سرازیر شدن آن به سمت بانک‌های خصوصی، دست به ابتکاراتی بزنند. هرچند مشتریان از اوضاع بانک‌ها و نحوه خدمات‌رسانی سیستم بانکی کشور راضی نیستند و معتقدند بانک‌ها در تسهیلات‌دهی، روش‌های سختگیرانه‌ای دارند و این مسئله به‌ویژه برای مشتریان خُرد بسیار محسوس‌تر است اما ورود بانک‌های خصوصی به بازار پولی کشور شرایط را چندان هم بهتر نکرد.

بانک‌های خصوصی نیز خیلی زود وارد فعالیت‌های خاص شده و نشان دادند خیلی هم علاقه‌ای به کار کردن و خدمات‌رسانی به مشتریان خرد ندارند و تلاش کردند تا در پروژه‌های تضمین شده و سودآور وارد شوند. این موضوع آنقدر مشخص و روشن است که بسیاری از مشتریان وام‌های کوچک به سمت برخی بانک‌های خصوصی نمی‌روند و هرگونه تلاش برای دریافت تسهیلات خرد از بانک‌های خصوصی را ناموفق می‌دانند.

در سایه چنین دیدگاهی در بانک‌های خصوصی و سخت‌گیری‌های عجیب و غریب بانک‌های دولتی، برخی موسسات کوچک با تکیه بر سرمایه‌های مردم شکل گرفته و تلاش کردند تا با پرکردن خلأ بازار پول، هم نیازهای مشتریان کوچک را برآورده کنند و هم اینکه نقدینگی جذب کرده و رشد کنند. اتفاقا موفق هم بودند و توانستند مدیریت بازار خرد پولی کشور را به دست گیرند و مدیریت کنند. حالا موسسات غیرمجاز و مجاز اعتباری، صدها‌هزار مشتری و هزاران میلیاردتومان نقدینگی جذب کرده و با بانک‌ها وارد رقابت جدی شده‌اند.

نبرد خاموش بانک‌ها و موسسات بر سر پول

بانک‌هایی که تا دیروز خطری از ناحیه موسسات غیرمجاز و کوچک احساس نمی‌کردند، حالا چند سالی است به بانک مرکزی فشار می‌آورند تا آنها را ساماندهی کند. البته بانک مرکزی در سال‌های اخیر حرکت‌هایی را نیز در این زمینه انجام داده و یک بار در دولت‌های گذشته، دست به نابودی کامل تعاونی‌های اعتباری زد و فعالیت در این بخش را به حالت تعلیق درآورد. 

حالا نه‌تنها بانک‌های دولتی و خصوصی در حال فعالیت هستند، موسسات بسیاری از مجاز تا غیرمجاز با صدها شعبه خدمات بانکی در کشور به‌صورت کاملا رسمی شکل گرفته و در حال رقابت با بانک‌های دولتی و خصوصی در جذب منابع و مشتری هستند. اتفاقا با وجود تلاش بانک مرکزی برای سامان‌دهی موسسات اعتباری، اما هم‌اکنون موسساتی در بازار پولی کشور فعالیت دارند که حتی تکلیف مجوز آنها نیز روشن نیست ولی با صدها شعبه و هزاران مشتری در حال جذب منابع و سپرده‌گذاران هستند. 

آنها مرتبا بسته‌های عجیب و غریبی را به مشتریان عرضه کرده و دارندگان نقدینگی‌های سرگردان را تحریک می‌کنند تا پول‌های خود را به آنها بسپارند و این کار اتفاق هم می‌افتد. با این وجود، مقامات دولتی از جمله رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد بارها نسبت به سپرده‌گذاری در این‌گونه موسسات هشدار داده و می‌گویند اگر مسئله‌ای به وجود‌ آید، دولت حمایتی از سپرده‌گذاران نخواهد کرد. 

بنابراین با وجود رقبای سرسختی که بانک‌ها پیدا کرده‌اند، آنها مجبورند به‌صورت نامحسوس با موسسات اعتباری مجاز و غیرمجاز که اتفاقا دست‌شان نیز برای تسهیلات‌دهی و پرداخت سود بازتر است، در رقابت و بلکه در جنگ باشند. بانک‌ها نگران این هستند که کاهش نرخ سود سپرده‌ها باعث شود مشتریان بیشتری از دست دهند و نقدینگی به سمت موسسات غیرمجاز برود. از این‌رو به نظر می‌رسد راهکار بی‌سروصدایی را یافته و آن را به اجرا گذاشته‌اند. 

وعده جدید به سپرده‌گذاران میلیونی

یک مشتری بانکی که مبالغی را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده و سود ماهانه آن را دریافت می‌کند، در این باره گفت: پس از کاهش نرخ سود سپرده‌ها در بهار امسال، مبلغی از سود ماهانه‌ای که دریافت می‌کردم، کم شد اما بانک اعلام کرد به‌زودی آن را جبران خواهد کرد. وی معتقد است بانک‌ها برای جلوگیری از خروج مشتریان از سیستم بانکی و جذب شدن در موسسات غیرمجاز ناچارند دست به ابتکار بزنند، در غیر‌این صورت مشتری خود را از دست خواهند داد.

این مشتری سپرده‌گذار شبکه بانکی می‌گوید میلیون‌ها تومان در یک بانک سپرده‌گذاری کرده و اگر نتواند سود قبلی خود را از بانک دریافت کند، ممکن است تصمیم بگیرد پولش را در یکی از موسسات که اتفاقا هم سود بیشتری می‌پردازند و هم امکان دریافت تسهیلات برای وی وجود دارد، سپرده‌گذاری کند. حالا به نظر می‌رسد بانک‌ها بر سر دوراهی سخت تصمیم‌گیری قرار داشته باشند. اگر آنها اقدام به کاهش نرخ سود سپرده‌ها برای دومین بار در سال جاری کنند، گرچه این نرخ سود را به نرخ تورم نزدیک می‌کنند اما خطر خروج نقدینگی از شبکه رسمی بازارپول به شبکه غیررسمی و زیرزمینی وجود دارد و اگر هم‌چنین نکنند، مصوبات قانونی را رعایت نکرده‌اند و مرتکب تخلف می‌شوند. 

به هر حال شبکه بانکی کشور، این روزها براساس وعده‌های مقامات بانکی و اقتصادی کشور در انتظار تصمیم سرنوشت‌ساز شورای پول و اعتبار هستند تا ببینند چه آینده‌ای در انتظار آنها و مشتریان‌شان خواهد بود.