درآمد روزانه 4 میلیون دلاری از پیک‌سایی برق

فاصله بین میانگین مصرف برق با زمان اوج آن (پیک مصرف) سبب شده برای پوشش شبکه در پیک بار سرمایه گذاری های هنگفتی انجام شود. درحالی‌که کارشناسان برق معتقدند اگر دولت سرمایه‌گذاری مناسبی در تمام زیربخش‌های مصرف‌کننده برق انجام دهد، فقط با کاهش 10 هزار مگاواتی میزان مصرف در پیک، درآمدی بین چهار تا پنج میلیون دلار در روز برای کشور ایجاد می‌شود. ظرفیت نصب شده برق در کشور حدود 75 هزار مگاوات است. با توجه به رشد جمعیت و تغییرات الگوی زندگی، باید سالانه حدود پنج تا شش درصد به ظرفیت نصب شده کشور اضافه شود. میانگین مصرف برق در ایران نیز حدود 25 هزار مگاوات و اوج پیک امسال حدود 48 هزار مگاوات بوده ‌است.

این آمارها به مفهوم آن است که مدیران صنعت برق سرمایه‌گذاری هنگفتی برای تامین نیازهای کشور در مدت کوتاهی از سال انجام می‌دهند و در بقیه طول سال با حبس ظرفیت نیروگاه ها یا انرژی مازاد مواجه هستیم. به همین دلیل در بسیاری از کشورها برنامه‌های متنوعی برای پیک‌سایی (پیک‌زدایی) اجرا می‌شود. پیک‌سایی، مدیریت بار شبکه است. یعنی برنامه‌ریزان بخش برق کشورهای مختلف سعی می‌کنند نسبت بین کمترین بار و بیشترین بار شبکه را به یک نزدیک کنند تا با این شیوه توازنی بین توان تولید نیروگاه‌ها و مصرف برقرار شود. اما در حال حاضر ایران از استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. این مسئله نه‌تنها هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل می‌کند بلکه میزان درآمدهای حاصل از صادرات برق یا حتی فروش آن را کاهش می‌دهد. حمیدرضا صالحی، دبیر کل و عضو هیات‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته به «فرصت امروز» می‌گوید که افزایش میزان پیک سبب می‌شود بخشی از نیروگاه‌ها برای تامین نیازها مجبور به استفاده از سوخت مایع به‌جای گاز شوند.

وی اضافه می‌کند که مصرف سوخت مایع نظیر گازوییل یا مازوت در نیروگاه‌ها به مفهوم تولید برق گران‌تر و تحمیل زیان اقتصادی بیشتر به کشور است. صالحی عنوان می‌کند که اگر فقط 10 هزار مگاوات میزان پیک برق را کاهش دهیم و این برق را به‌ازای هر کیلووات 10 سنت به خارج از کشور صادر کنیم، درآمدی معادل چهار تا پنج میلیون دلار در روز برای ایران ایجاد خواهد شد. وی بر این باور است که با توجه به اختلاف دما در شمال و جنوب و تفاوت افق در شرق و غرب امکان مدیریت مناسب بار شبکه برای‌مان فراهم می‌شود. ضمن آنکه موقعیت مطلوب جغرافیایی ایران سبب می‌شود که برای تامین بخشی از نیازهای برق خود، روی واردات از کشورهای همسایه حساب باز کنیم و حتی با ترانزیت برق، درآمد مناسبی برای کشور ایجاد کنیم.

افزایش تلفات برق در زمان اوج مصرف

کاهش تلفات، یکی دیگر از مزیت‌های اقتصادی پیک‌سایی است که علی‌اکبر سهیلی، نایب‌رییس سابق سندیکای برق در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به آن اشاره می‌کند.  وی می‌گوید که براساس اعلام وزیر نیرو، در زمان اوج مصرف 12 هزار مگاوات تلفات در شبکه‌های برق داریم. اصولا 25 درصد تولید در زمان پیک، تبدیل به تلفات می‌شود. در نتیجه با پیک‌زدایی می‌توان به کاهش تلفات و کسب درآمد بیشتر بخش برق کمک کرد.

سهیلی با بیان اینکه میانگین مصرف در دنیا 60 درصد ظرفیت نیروگاه‌هاست، ادامه می‌دهد که ایران با استانداردهای روز دنیا فاصله زیادی دارد. وی معتقد است به‌جای اینکه در بخش توزیع، کشاورزی، صنایع و سایر مصرف‌کنندگان برق سرمایه‌گذاری مناسبی برای کاهش مصرف انجام شود، تمام اعتبارات به سمت ساخت نیروگاه‌ها سرازیر شده به همین دلیل امروز شاهد فاصله گرفتن کشور از استانداردها هستیم. نایب‌رییس سابق سندیکای برق عنوان می‌کند که در دنیا روش‌های مختلفی برای پیک‌سایی وجود دارد. از آن جمله اعمال روش‌های تشویقی برای مصرف برق در کم‌باری است. ضمن آنکه در بسیاری از نقاط جهان، اتوماسیون منازل در شب‌ها فعال می‌شود.

به‌طور مثال در انگلیس سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی در ساعات کم‌باری با برق کار می‌کنند و به این ترتیب هزینه‌های مصرف‌کننده نیز کاهش می‌یابد. وی بر این باور است که به دلیل ارزان بودن برق، صنایع کشور از این انرژی درست استفاده نمی‌کنند. برق رایگان سبب شده دارندگان چاه‌های آب، پمپ‌های خود را در زمان اوج مصرف خاموش نکنند. زیرا هزینه استهلاک دستگاه، بیش از پول انرژیی است که پرداخت کنند. سهیلی تاکید می‌کند که در ایران روی پیک‌سایی و کاهش تلفات کار جدی انجام نشده ‌است.

پیک‌زدایی اقدامی مشارکتی

برخلاف نایب‌رییس سابق سندیکای برق که معتقد است در زمینه پیک‌زدایی اقدام خاصی در کشور انجام نشده، سعید مهذب ترابی به «فرصت امروز» می‌گوید که اقدامات موثری در رابطه با پیک‌سایی انجام شده ‌است. وی ادامه می‌دهد که در شب‌ها بار پایه (میزان مصرفی که مربوط به فعالیت وسایلی نظیر یخچال و غیره است که به‌طور دائمی از انرژی برق استفاده می‌کنند) به دلیل مصرف لامپ‌های رشته‌ای در منازل افزایش می‌یابد. اجرای طرح توزیع لامپ‌های کم‌مصرف به‌صورت یارانه‌ای سبب شد مردم از این لامپ‌ها استفاده کنند تا بار شب کنترل شود. 

رییس انجمن علمی مدیریت مصرف انرژی کشور بر این باور است که توزیع لامپ‌های LED در جامعه برای کنترل بار شبکه راهکار قابل قبولی است که توسط آژانس‌های بین‌المللی نیز مطرح شده ‌است. وی تغییر رفتار صنایع را نیز عامل موثری در پیک‌زدایی دانسته و بیان می‌کند که اگر صنایع ساعات استراحت، ناهار یا تغییر شیفت خود را منطبق بر ساعات اوج مصرف در شبکه برق یعنی ساعت 11 تا 15 و 19 تا 21 قرار دهند، در کاهش بار پیک موثر است.

مهذب ترابی می‌گوید که با تغییر ساعات فعالیت ادارات هم می‌توان پیک‌سایی کرد. مثلا در مناطق سردسیر اگر ادارات کار خود را یک ساعت زودتر شروع کنند، مصرف در شبکه مدیریت می‌شود. وی طرح‌های تشویقی و تنبیهی را نیز عامل موثری در مشارکت مردم برای کاهش اوج مصرف معرفی می‌کند اما معتقد است تا زمانی که 30 میلیون یخچال با برچسب انرژی G در منازل فعال است، هیچ اقدامی در راستای کاهش بار پایه شبکه موثر نیست. رییس انجمن علمی مدیریت مصرف انرژی کشور تاکید می‌کند که همواره نباید از مردم انتظار داشت که کمتر مصرف کنند بلکه صنایع یا سیستم‌های مصرف‌کننده برق هم باید اصلاح شوند.