خدشه در اعتبار چک

بانک مرکزی درحالی در یک‌سال اخیر هیچ آماری از چک‌های برگشتی اعلام نکرده که تحلیلگران اقتصادی به نقل از مدیران بانکی از افزایش تعداد و میزان چک‌های برگشتی که نشانه تشدید رکود است، خبر می‌دهند. آخرین بار آذرماه سال گذشته بود که بانک مرکزی آمار مربوط به چک‌های برگشتی را منتشر کرد و پس از آن، انتشار این آمار متوقف شد. این اتفاق پس از ایجاد سامانه چکاوک صورت گرفت.

محمود احمدی دبیرکل بانک مرکزی در این زمینه مطرح کرده بود که با راه‌اندازی این سامانه در مرحله اول روند چک‌های برگشتی افزایشی خواهد بود. دلیل این امر این است که وضعیت چک‌های بلامحلی که صادر و برگشت خورده است، کاملا مشخص می‌شود و آمارها به‌صورت دقیق در سامانه قرار می‌گیرد و با این اقدام آمارهایی که تا آن زمان پوشش داده نشده بود، تحت پوشش آماری بانک مرکزی قرار می‌گرفت.

بر این اساس به نظر می‌رسید که با افزایش تعداد چک‌های برگشتی مشخص شده در این سامانه، بانک مرکزی انتشار آمارهای آن را متوقف کرد. حال پس از گذشت یک‌سال از بانک مرکزی خبر می‌رسد که این بانک گزارش جدیدی از چک‌های برگشتی آماده کرده که به‌زودی و پس از تایید نهایی و احتمالا در هفته آینده منتشر خواهد شد. این گزارش در حال حاضر در انتظار تایید نهایی قائم مقام بانک مرکزی است. 

این در حالی است که یک مقام آگاه در بانک مرکزی به مهر درباره دلیل عدم انتشار آمار چک‌های برگشتی طی ماه‌های گذشته عنوان کرد: آمارهایی که پیش از این توسط اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی منتشر می‌شد، دارای نواقص و ایراداتی بود و حال با رفع این نواقص قرار است آخرین آمارها به‌زودی منتشر شود. وی افزود: بانک مرکزی، بانک‌ها را ملزم به ارائه جزییات آمارهای صدور و برگشت چک‌ها کرده است و باید تمامی آنها را به‌صورت دقیق در سامانه منتشر کنند و با این روش کسری‌های مربوط رفع شده و صحت آمارها تایید شده است.

چک برگشتی‌ها زیاد شد

حیدر مستخدمین حسینی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با مهر این موضوع را که بانک مرکزی به دلیل افزایش میزان ارقام مربوط به چک‌های برگشتی آمارهای آن را از روی سایت خود حذف کرده است تا وضعیت رکودی که ارتباط مستقیم با تعداد چک‌های برگشتی دارد، مشخص نشود را تایید کرد و گفت: در بررسی شرایط رکودی این موضوع که روند مناسبات اقتصادی با تعادل به پیش می‌رود یا خیر، حائز اهمیت است.

معاون اسبق بانک مرکزی و وزیر اقتصاد با بیان اینکه یکی از ابزارهای نشان‌دهنده روند تعادلی اقتصاد این است که ابزارهای مبادلات اقتصادی روندی معیوب به خود نگیرند، افزود: یکی از این ابزارها چک‌های برگشتی و سفته‌های واخواست شده است که روند آن در تجارت بسیار مهم است. وی با اشاره به اینکه میزان چک‌های برگشتی در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ براساس آمارهای بانک مرکزی افزایشی بوده است، تصریح کرد: براساس اطلاعات جسته و گریخته اعلام شده توسط بانک‌ها، در سال ۹۴ روند چک‌های برگشتی افزایش یافته و این وضعیت نشان‌دهنده تشدید رکود است. 

تاثیر مشکلات اقتصادی

این تحلیلگر مسائل اقتصادی، کاهش حجم تجارت و عدم روند صحیح ابزارهای معاملات اقتصادی از جمله واخواست چک‌ها را از نشانه‌های رکود ذکر و بیان کرد: حذف انتشار برخی از آمارها و عدم ارائه اطلاعات صحیح و به موقع بانک مرکزی از روی سایت این بانک، نشان می‌دهد که وضعیت نامطلوب است، از جمله اینکه بانک مرکزی پیش از این هر سه ماه یکبار وضعیت رشد اقتصادی را اعلام می‌کرد که هم‌اکنون آن را متوقف کرده است. همچنین آمارهای مربوط به وضعیت اوراق بهادار و غیره نیز به همین نحو است.

مستخدمین حسینی اضافه کرد: با عدم انتشار آمارها، بانک مرکزی نمی‌تواند ورودی به اعداد و ارقام واقعی داشته باشد، در حالی که انتشار چنین آمارهایی در تحلیل‌های اقتصادی بسیار موثر است. عدم ارائه اطلاعات در سایت بانک مرکزی نه تنها به شایعات دامن می‌زند بلکه مسائلی هم مطرح می‌شود که ممکن است واقعیت نداشته باشد، این در حالی است که لازم است مسئولان با انتشار آمارها جلوی شایعات را بگیرند.

وی با تاکید بر اینکه عدم انتشار آمارها به این دلیل است که روند چک‌های برگشتی صعودی بوده است، عنوان کرد: یکی از علائم تشدید رکود همین برگشت خوردن چک‌ها است که در حال حاضر در اقتصاد ما رخ داده است؛ کما اینکه برخی از مدیران بانک‌ها نیز به اینکه وضعیت چک‌ها مطلوب نیست اذعان کرده‌اند اما به هر حال باید آمارها متمرکز شود. این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد: دولت باید برنامه مدونی برای رشد اقتصادی و خروج از رکود داشته باشد، در غیر‌این‌ صورت همچنان با بحران افزایش چک‌های برگشتی مواجه خواهیم بود. افزایش چک‌های برگشتی هیچ‌گونه سنخیتی با رشد اقتصادی ندارد. 

وی یکی از پارامترها و علائم رشد و توقف رکود را افزایش یا کاهش چک‌های برگشتی دانست و تصریح کرد: دو بسته خروج از رکود و تسریع رونق اقتصادی دارای اشکالات زیربنایی زیادی بود و به دلیل اینکه تنظیم آن با تعجیل انجام شده بود، از کارایی لازم برخوردار نبوده و تغییری را در اقتصاد کشور ایجاد نکرده است. مستخدمین حسینی گفت: از سال ۸۸ به بعد آمار چک‌های برگشتی روندی تصاعدی به خود گرفت و چک‌های برگشتی نه‌تنها به‌ لحاظ تعداد رشد بالایی داشتند بلکه چک‌های با ارقام بسیار بالایی برگشت خورده است.