آثار جهانی یك جدایی منطقه ای

رای انگلیسی‌ها به جدایی از اتحادیه اروپا از همان نخستین ساعات اعلام نتایج همه‌پرسی همچون زلزله‌ای جهان را تكان داد. نه تنها در داخل انگلیس پوند و بازارهای سهام سقوط كردند بلكه در كشورهای اروپایی، آمریكا و آسیا این زلزله با سقوط شاخص‌ها به‌صورت چشمگیری احساس شد. بازارهای جهانی نفت و طلا هم تكان خورد. اما آثار جهانی این رأی به ظاهر منطقه‌ای تنها به اقتصاد محدود نمی‌شود. این رأی پیامدهای سیاسی گسترده‌ای در جهان خواهد داشت.

با این رای، طیف میانه‌روی طرفدار وضعیت موجود در سراسر اروپا تضعیف خواهد شد و تندروها قدرت می‌گیرند. سیاست‌های مهاجرتی و همگرایانه اروپا به نفع بستن بیشتر مرزها و سخت كردن شرایط برای مهاجران تغییر می‌كند. نه‌تنها پیمان شنگن دست كم به صورتی كه تاكنون برقرار بوده، دیگر باقی نخواهد ماند بلكه سرنوشت یورو هم بیشتر از گذشته لرزان و مبهم خواهد شد. همه اینها به این معنی است كه در روابط تجاری و اقتصادی و مناسبات مالی كشورها با اروپا هم تغییراتی باید ایجاد شود. بسته شدن درهای اروپا به روی مهاجران و مسافران خبر خوبی برای جهان نیست.

شاید بازنگری در همه قواعد جهانی‌شدن، از نتایج این رأی باشد. قواعدی كه سال‌ها بر سر آنها مذاكره شده و قوانین و مقررات دیگر كشورها به‌ویژه كشورهای در حال توسعه براساس آنها شكل گرفته‌است، حالا دستخوش تغییرات می‌شود. تضعیف اتحادیه اروپا به معنای یك قدرت واحد اقتصادی سیاسی می‌تواند در موارد رویارویی با كشورها مانند آنچه با روسیه بر سر اوكراین پیش آمد، امكان اعمال فشار به‌صورت اعمال تحریم‌های سراسری را كمتر كند. از این نظر بسیاری از تحلیلگران غربی این رأی را در درجه اول پیروزی برای پوتین می‌دانند.

اما از سوی دیگر شاید كار برای پوتین هم با این رأی دشوار شود. اگر در گذشته روسیه با یك طرف باید مذاكره یا مجادله می‌كرد اكنون با چند كشور با سیاست‌های مختلف طرف است كه هر كدام منافع خود را دنبال می‌كنند.

قدرت گرفتن تندروهای ضدمهاجر و ضدهم‌گرایی در غرب، فضا را برای تعامل سیاسی اقتصادی برای كشورهایی مانند ایران دشوار می‌كند؛ چهره‌هایی مانند بوریس جانسون، شهردار سابق لندن كه اكنون گزینه جانشینی دیوید كامرون در مقام نخست‌وزیری است یا دونالد ترامپ در آمریكا که همه چیز را از دریچه سیاه و سفید می‌بینند. برد و باخت برای آنها با اعداد صفر و یك تعریف می‌شود.

تعامل سیاسی با چنین چهره‌هایی آسان نیست. اما این تغییر وضعیت در غرب ممكن است فرصتی برای بازتعریف روابط سیاسی و اقتصادی هم فراهم كند. به‌ویژه در شرایط آشفته این روزهای خاورمیانه، تنها كشور باثبات این منطقه یعنی ایران می‌تواند از فرصت پیش آمده به نفع خود بهره ببرد. تضعیف كانون‌های مركزی قدرت همچون اتحادیه اروپا، كانون‌های كوچك‌تری ایجاد خواهد كرد كه از همین حالا رقابت برای سرمایه‌گذاری و بهبود شرایط اقتصادی را با یكدیگر آغاز می‌كنند.

بهره بردن از این فضای رقابتی كه در غرب ایجاد خواهد شد، از جمله فرصت‌های شرایط موجود است كه فارغ از بحث‌های سنتی و سیاسی، باید مورد توجه قرار گیرد.

کارشناس مسائل بین‌الملل