رویکرد مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی اصلاح شود

از چند سال پیش اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی در کشور ما آغاز شده و در متن قانون نحوه پرداخت آن مشخص شده است. در قانون مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی ذکر شده که کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی فرآوری شده مانند میوه، برنج، روغن، گوشت و... از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند و مردم نباید بابت خرید این محصولات مالیاتی پرداخت کنند. به‌طور کلی باید گفت طبق ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده، محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، آبزیان، آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی از مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی معافیت دارند.

در سایر کشورها نیز این‌چنین است که مواد غذایی اساسی که حذف آنها از سبد غذایی مردم مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد مشمول هیچ‌گونه مالیات بر ارزش افزوده‌ای نیستند زیرا دولت‌ها تلاش می‌کنند قیمت مواد غذایی اساسی مورد نیاز مردم و در ارتباط مستقیم با سلامتی آنها افزایش پیدا نکند. در قانون پیش‌بینی شده که این مالیات فقط یک مرتبه و آن هم از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود و اگر در نحوه دریافت مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی به شکل دیگری عمل ‌شود، در برخی موارد مصرف‌کنندگان در چند مرحله این مالیات را پرداخت می‌کنند، نمی‌توان مشکل را ناشی از قانون دانست و تخلف به افرادی مربوط می‌شود که مالیات بر ارزش افزوده را در چند مرحله از مردم دریافت می‌کنند.

آنچه مسلم است روی بسته‌های مواد غذایی مشمول مالیات بر ارزش افزوده، قیمت مصرف‌کننده درج می‌شود و ارزش افزوده نیز در آن لحاظ شده است و قاعدتا نباید حتی ریالی بیش از آن از مصرف‌کنندگان گرفته شود. در مورد مالیات بر ارزش افزوده اخذ شده در رستوران‌ها هم باید این مالیات در منو درج شود و نباید بار دیگر در سر جمع فاکتور از مشتریان مالیات گرفته شود زیرا این موضوع برخلاف قانون است. اما در خصوص گلایه‌مندی مردم از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده باید به این نکته اشاره کرد که دولت‌ها از وضع کردن مالیات چند هدف را دنبال می‌کنند.

یکی از اهداف کنترل مصرف است، به عنوان مثال این موضوع در دنیا در مورد سوخت‌های فسیلی بسیار زیاد مطرح است و دولت‌ها برای حفظ محیط‌زیست برای این سوخت‌ها مالیات‌های سنگین وضع می‌کنند تا میزان مصرف کاهش پیدا کند. اما در مورد مواد غذایی و به‌خصوص مواد غذایی اساسی و مورد نیاز مردم جا دارد که دولت هیچ‌گونه مالیاتی را وضع نکند و حتی دولت باید هزینه‌هایی را انجام دهد تا مصرف این قبیل مواد غذایی در سطح جامعه افزایش پیدا کند. در کشور ما هم این گلایه‌مندی و اعتراض وجود دارد که باید در مورد برخی مواد غذایی مالیات بر ارزش افزوده وضع نشود و این گلایه‌مندی از این جهت بجاست.

البته باید برای مواد غذایی لوکس و مضر قاعدتا مالیات بر ارزش افزوده وضع شود. به عنوان مثال در مورد برخی از روغن‌های دارای ترانس بالا باید مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شود تا به این وسیله مصرف آن تحت کنترل در بیاید. حتی این پیشنهاد وجود دارد که مالیات بر ارزش افزوده آن دسته از مواد غذایی که با سلامت افراد جامعه در ارتباط است به‌طور کامل حذف شود و در مقابل برای غذایی مضر مانند سوسیس و کالباس مالیات بر ارزش افزوده بیشتری در نظر گرفته شود. به‌نظر می‌رسد در برنامه ششم توسعه نیز باید رویکرد اصلاح‌گرایانه در مورد مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی اعمال شود تا به این وسیله به کاهش مصرف برخی از مواد غذایی مضر کمک شود تا به این ترتیب نظام سلامت کشور هم هزینه کمتری را از بابت درمان بیماران بپردازد.

به‌طور کلی در برنامه ششم توسعه نباید فقط دید مالیاتی در خصوص این موضوع وجود داشته باشد و برنامه‌ها باید حالت ترویجی و تشویقی داشته و رویکرد اصلاح الگوی مصرف اتخاذ شود تا هم قدرت خرید مصرف‌کنندگان در مورد مواد غذایی اساسی و مورد نیاز کاهش پیدا نکند و هم میزان مصرف مواد غذایی مضر کاهش بیابد.

* کارشناس صنایع غذایی