... و این بار گوجه!

اول که می‌خواستیم راجع به گرانی گوجه بنویسیم، برایمان خنده‌دار بود، زیرا فکر می‌کردیم این گرانی موجی است که به‌زودی از بین خواهد رفت. اما متاسفانه پیش‌بینی ما اشتباه از آب درآمد و قیمت گوجه همچنان سیر صعودی به خود گرفت! کار به جایی رسید که چند روز پیش، یکی از مدیران کشاورزی کشوردرباره گوجه اظهارنظر جالبی کرد و گفت: «مردم به جای گوجه، رب بخورند!» دریغ از اینکه اگر گوجه نباشد، ربی در کار نخواهد بود!

خلاصه افسار گوجه‌فرنگی داستان ما از دست تمام مسئولان در رفت و اکنون به جایی رسیده‌ایم که خرید موز یا نارگیل بسیار به‌صرفه‌تر از آن است. به‌راستی آیا قیمت واقعی این محصول، همین است که اکنون در بازار شاهد آنیم؟ اصلا چرا هرساله باید بنشینیم و ساز مخالف یکی، دو تا از محصولات کشاورزی را بشنویم؟! مگر این محصولات متولی ندارند؟

خودتان را جای کشاورز بگذارید

آن‌طور که از گزارش‌های میدانی خبرنگار ما نتیجه‌گیری شد، قیمت گوجه تا اواسط مهر سال جاری بسیار پایین بود و در حدود 300تومان در مزرعه از کشاورز خریداری می‌شد. این قیمت به دلیل عرضه بیش از حد، به این مرحله رسید و برای کشاورز برداشت آن به‌صرفه نبود. بر همین اساس، بسیاری از کشاورزان از چیدن این محصول خودداری کردند.

شاید تا اینجای گزارش با خودتان بگویید که «خب، مقصر معلوم شد، کشاورزان عامل اصلی گرانی هستند!» اما صبر کنید. بگذارید مثالی برای شما بزنیم. فرض کنید شما یک هکتار زمین دارید که در آن گوجه‌فرنگی می‌کارید. با در نظر گرفتن تمام هزینه‌ها حداقل باید 10میلیون تومان (به‌جز اجاره زمین) هزینه کنید تا محصول شما بعد از حدود 80روز به ثمر برسد. در خوش‌بینانه‌ترین حالت شما می‌توانید حدود 70تن در هر هکتار محصول برداشت کنید.

حال زمانی را تصور کنید که محصول شما رسیده و باید کارگرها را برای برداشت استخدام کنید. به‌طور متوسط هر 22 کارگر در هر روز می‌توانند 10تن محصول از بوته‌ها بچینند. مزد هر کارگر هم در هر روز 70هزارتومان است. به‌عبارتی برداشت 70تن گوجه‌فرنگی، 10میلیون و 780هزارتومان برای شما آب می‌خورد. از طرف دیگر شما حدود 10میلیون تومان هم برای کاشت و داشت هزینه کرده‌اید. فروش 70تن گوجه، 21میلیون تومان به حساب شما واریز می‌کند. بنابراین با یک حساب سرانگشتی، می‌بینیم که سود کشاورز کمتر از نیم‌میلیون در هر هکتار است. حال خودتان را جای کشاورز، به‌خصوص کشاورزان خرده‌پا بگذارید! آیا حاضر بودید با این درآمد محصولتان را برداشت کنید؟

دلال‌ها از فرصت سوءاستفاده می‌کنند

البته موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شود. محصول بسیاری از باغ‌ها و مزارع به دلیل شروع شدن فصل سرما و بارندگی از بین رفت و کشاورزان را بیش از پیش متضرر کرد. مدیرعامل مجمع ملی کشاورزان خبره کشور در این رابطه به «فرصت‌امروز» می‌گوید: در مهر سال جاری، بهترین موقعیت برای انبارداری گوجه‌فرنگی وجود داشت اما متاسفانه به دلیل نبود مدیریت درست، این فرصت از دست رفت.

علی خان‌محمدی با اشاره به اینکه تا اواسط مهرماه قیمت خرید این محصول بسیار پایین بود، می‌افزاید: قیمتی که تعیین شده بود، به هیچ عنوان برای کشاورز صرفه اقتصادی نداشت. به همین دلیل دولت باید در این برهه ورود پیدا می‌کرد و با تقویت انبارداری، دست سودجویان را از این بازار کنار می‌زد.

به گفته وی، دلال‌ها به محض اینکه از سرمازدگی استان‌های مربوطه باخبر می‌شوند، سریع دست به کار شده و از استان‌های دیگری که هنوز برداشت گوجه دارند، آن را با قیمت بسیار پایین می‌خرند و در فصل مناسب وارد بازار می‌کنند، آن هم با چندین برابر قیمت خرید.

خان‌محمدی اظهار می‌کند: امسال در استان‌هایی مانند همدان، قزوین، زنجان و غیره میزان گوجه کشت‌شده به‌قدری زیاد بود که می‌توانست نه‌تنها کل نیاز داخل را تامین کند، بلکه بار صادرات را هم به دوش بکشد. اما متاسفانه تعلل برخی کشاورزان به‌خاطر عدم صرفه اقتصادی برای برداشت این محصول و بروز سرما و بارندگی در بسیاری از استان‌ها میلیون‌ها تن از گوجه‌فرنگی را زیر خروارها برف مدفون کرد.

از گوجه گذشت، سیب‌زمینی را دریابید!

مدیرعامل مجمع ملی کشاورزان خبره کشور معتقد است این بی‌برنامگی و سوءمدیریت اگر ادامه داشته باشد، قطعا تا پایان سال، معضل دیگری برای سیب‌زمینی اتفاق خواهد افتاد که قیمت آن را تا 2500تومان در هر کیلو افزایش می‌دهد. البته از همین الان دلال‌ها برای روزهای آینده دندان تیز کرده‌اند و حتی زودتر از مسئولان برای کنترل بازار اقدام می‌کنند؛ بازاری که درنهایت نه به سود تولیدکننده است و نه مصرف‌کننده.

وی ادامه می‌دهد: به دلیل نبود الگوی کشت و آمار درست، بعید نیست که سال دیگر هم دقیقا همین اتفاق برای گوجه‌فرنگی بیفتد. زیرا اگرچه امسال بسیاری از کشاورزان گوجه‌کار ضرر کردند اما وقتی بازار نامساعد و افزایش ناگهانی قیمت این محصول را می‌بینند، با خود فکر می‌کنند که احتمالا کاشت گوجه برای سال بعد، بسیار سودآور خواهد بود. دریغ از اینکه شاید تعداد کسانی که به چنین فرصتی می‌اندیشند، بسیار زیاد باشد!

تشکل قدرتمند نداریم

محمدخانی، سپردن امور به دست تشکل‌های کشاورزی را از جمله راهکارهای این معضل می‌داند و می‌گوید: وجود یک اقتصاددان و مسئول آموزشی و ترویجی در همه تشکل‌ها می‌تواند کل کشاورزی را با برنامه‌ای صحیح پیش ببرد. یکی از کشاورزان گوجه‌کار ابهر به «فرصت امروز» اظهار می‌کند: هشت هکتار کاشته بودم اما به‌خاطر بروز سرما تا 60درصد متضرر شدم.

به گفته شعبانعلی ملکی، کارخانه‌ها هم از این فرصت سوءاستفاده کردند و بنا به میل خودشان، قیمت‌ها را افزایش یا کاهش دادند. در این مواقع هیچ‌کس به داد کشاورز نرسید اما اکنون که قیمت این محصول در بازار تا هفت هزارتومان رسیده، موج تازه‌ای به راه افتاده و تقریبا همه راجع به آن اظهارنظر می‌کنند.

کشاورز دیگری که 15هکتار زیر کشت دارد، معتقد است: حداقل خرید گوجه باید 400تومان در هر کیلو باشد. اسدالله رسولی می‌گوید: برای به ثمر رسیدن محصولم 200میلیون تومان هزینه کردم و درنهایت با 150میلیون تومان برداشت، 50میلیون تومان متضرر شدم.

به گفته رسولی، ارسال محموله گوجه به مرزهای غربی برای صادرات هم به‌صرفه نبود. زیرا تعداد کامیون‌های موجود قیمت این محصول را در آن روز تعیین می‌کرد و هیچ نظارتی وجود نداشت.

گوجه‌فرنگی از مرز تا سبزی‌فروشی سرکوچه

رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران در ارتباط با کنترل مرزهای کشور برای صادرات گوجه به «فرصت‌امروز» بیان می‌کند: نه‌تنها گوجه‌فرنگی، بلکه برای هیچ محصولی در وزارتخانه برنامه‌ای وجود ندارد. سال پیش سیب‌زمینی، امسال گوجه و سال‌های دیگر هم به همین ترتیب. علی معلم می‌افزاید: ما به‌عنوان مسئولان اتاق بازرگانی نمی‌توانیم در پایتخت بنشینیم و برای استانی مانند خوزستان برنامه بریزیم. زیرا این مسئولیت با تشکل‌هاست و دولت باید زمینه‌ای فراهم کند که این تشکل‌ها خودشان تصمیم‌گیرنده باشند. این بی‌برنامگی‌ها کار را به جایی رساند که گوجه‌ای که کارخانه‌ها تا شش ماه قبل آن را کیلویی 200تومان هم نمی‌خریدند، مصرف‌کننده اکنون هفت هزارتومان بخرد.

طبق آخرین خبرهایی که در خبرگزاری‌ها منتشر شده، با ورود گوجه بوشهر به بازار، قیمت این محصول تا حدی کاهش یافت. اما تاثیر این کاهش، چه زمانی به سبزی‌فروشی سر کوچه من و شما خواهد رسید، معلوم نیست!