از بین رفتن امنیت جهانی غذا با خشکسالی‌های اخیر

اطمینان از دسترسی کافی عموم مردم‌جهان به آب برای حل مشکلات امنیت غذایی و سوءتغذیه به دلیل ارتباط آن با کشاورزی و تولید مواد‌غذایی اهمیت بسیاری دارد. گزارشی با عنوان ارتباط امنیت غذایی با آب، هفته‌گذشته توسط سازمان HLPE منتشر شد، این مقاله نخستین تلاش جدی مجامع بین‌المللی برای شفاف‌سازی ارتباط تنگاتنگ این دو مقوله با یکدیگر است. گفتنی است موضوع مطرح شده در این مقاله فراتر از مباحث مطرح شده در حوزه ارتباط آب با کشاورزی است. آّب آشامیدنی سالم و اصول بهداشتی آن از مسائل بااهمیت برای پیشرفت زندگی بشر است اما همچنان دسترسی به این مایع حیاتی در بعضی از نقاط جهان نامناسب بوده و همین امر زمینه‌ساز انواع بیماری‌های عفونی در میان جوامع مختلف شده؛ بیماری‌هایی که از آلودگی آب‌ها نشات می‌گیرند.

در گزارش مهم ارائه شده توسط کمیته امنیت جهانی غذا (CFS) نه‌تنها روی دسترسی به آب تمرکز شده، بلکه اشاره‌هایی مهم به ارتباط میان زمین، آب و تولید مواد‌غذایی شده است. همچنین این گزارش روی ارتباط میان امنیت غذایی، آب و اهمیت حفظ جنگل‌ها، باتلاق‌ها و دریاچه‌ها که زندگی تمام انسان‌ها به این منابع وابسته بوده تاکید می‌کند. تصمیم‌گیری و سیاست‌های دولت‌ها در زمینه آب‌وغذا به‌صورت جدا از سایر مباحث مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و برای حل مشکلات موجود در زمینه عدم قطعیت‌های اتفاقاتی که در آینده روی خواهند داد مانند تغییرات آب و هوایی، تغییرات رژیم‌غذایی افراد و الگوهای تقاضای آب در نقاط مختلف زمین تصمیم‌گیری‌های اساسی می‌شود. در بخش‌های گوناگون مانند کشاورزی، انرژی و صنعت نیازهای مختلفی به آب وجود دارد. با در نظر گرفتن این موضوع، قانونگذاران باید با توجه به نیازهای هر یک از این صنایع و همچنین میزان آسیب‌پذیری گروه‌های مختلف اجتماعی به خصوص زنان اولویت‌بندی‌های لازم را برای دسترسی به آب مشخص کنند. 

امروزه تبعیض گسترده‌ای در دسترسی به منابع آب برای اقشار مختلف وجود دارد مثل تبعیض علیه زنان و در نظر نگرفتن حقوق آنها در دسترسی به آب کشاورزی در مزارع که برچیدن این مشکلات و موانع باعث دسترسی یکسان افراد به منابع آبی و از بین رفتن اثرات زیان‌بار آن روی امنیت غذایی و سوءتغذیه می‌شود. تولیدکنندگان خرد در زمینه تولید محصولات کشاورزی بیش از 70درصد غذای مردم جهان را تولید می‌کنند اما سهم آنها در استفاده از منابع آبی و زمین‌های کشاورزی حتی در سیستم‌های قانونی دولت‌ها همواره نادیده گرفته می‌شود. به‌علاوه کشاورزان بومی به علت تصمیمات دولت برای احداث پروژه‌های زیرساختی در زمین‌های آنها از زمین‌های خود رانده می‌شوند و چوپانان و ماهی‌گیران نیز در سیاست‌های کلان و تصمیم‌گیری‌های دولت‌ها جایی ندارند. مکانیزم‌های اختصاص منابع آبی به افراد گوناگون نیازمند اولویت‌بندی مناسب جهت تعلق گرفتن حقابه به افراد مختلف است، این امر سبب حفاظت از منابع غذایی و تامین نیاز‌های اقشار آسیب‌پذیر جوامع مختلف می‌شود.

با توجه به پیچیدگی‌های موجود در موارد ذکر شده، گزارش‌های اخیر راه‌های متعددی را با هدف بالا بردن ظرفیت‌های کشاورزان فقیر جهت مدیریت منابع آب و بالا بردن سقف تولید محصولات کشاورزی پیشنهاد می‌کند. امروزه حقوق انسان‌ها برای داشتن آب آشامیدنی سالم در سراسر جهان به رسمیت شناخته شده است. این حقوق بیشتر روی سالم بودن آب مصرفی و نکات بهداشتی تاکید دارد و به ندرت روی مسائلی همچون تولید مواد‌غذایی و ارتباط آن با آب تمرکز می‌کند. در کشور کنیا، کلمبیا و سنگال 71 تا 75 درصد از خانوارها از آب خانگی جهت فعالیت‌های تولیدی و کشاورزی استفاده می‌کنند.

بدون شک مسائل مرتبط با زمین‌های کشاورزی، مواد‌غذایی و آب با یکدیگر مرتبط هستند و موانع همکاری و پیوستن جوامع بین‌المللی از فقدان تکنولوژی یا منابع ناشی نمی‌شود، بلکه این مشکلات در به رسمیت نشناختن حقوق انسان‌ها در مسائل مرتبط با غذا و آب ریشه دارد. گزارش سازمان HLPE بر تمرکز بیشتر روی مسائل مطرح شده در سطوح سیاست‌گذاری و مدیریتی تاکید و اعتقاد دارد با در نظر گرفتن حقوق انسان‌ها، امنیت غذایی لازم برای تمام انسان‌های کره زمین تامین می‌شود.