بایدها و نبایدهای کسب و کار خانوادگی

همکاری با اعضای خانواده به عنوان اعضای شرکت رویایی است که خیلی از کارآفرینان آرزوی تحققش را دارند. هرچه باشد اعضای خانواده حرف یکدیگر را بهتر متوجه می شوند. به علاوه، میزان دلسوزی برای آینده استارت آپ هم در این وضعیت افزایش قابل ملاحظه ای دارد. البته همه اینها روی کاغذ جالب به نظر می رسد؛ چراکه کسب و کارهای خانوادگی هم مثل هر امر دیگر در این دنیا با چالش هایی رو به روست. 

مدیرانی که هیچ تعارفی با کارمندان ندارند، معمولا در واکنش به کوچک ترین اشتباهی از سوی نیروی کار برخوردهای سختی نشان می دهند. حالا اگر به جای کارمندان غریبه پای اعضای خانواده وسط باشد، احتمالا کلی تعارف و رودربایستی به ماجرا اصافه خواهد شد. خب آدم که نمی تواند با اعضای خانواده اش تند و خشن برخورد کند!

ما در روزنامه فرصت امروز معتقدیم کارآفرینی با همکاری اعضای خانواده مثل یک هندوانه در بسته است. تقریبا هیچ وقت با اطمینان درباره سرنوشت چنین کسب و کارهایی امکان اظهارنظر وجود ندارد. با این حال اگر مزایای و معایب این شیوه را یاد بگیرید، کارتان راحت می شود. به علاوه، همیشه تکنیک هایی برای مدیریت بهتر این مدل از استارت آپ ها وجود دارد. ما در این مقاله قصد داریم موارد بالا را زیر ذره بین ببریم. اگر شما هم گاهی اوقات فکر راه اندازی استارت آپ خانوادگی به سرتان می زند، هیچ جوره این مقاله را از دست ندهید. 

مطلب مرتبط: راه اندازی کسب و کاری خانوادگی از زبان راب لاکنوئر

مزایا و معایب استارت آپ خانوادگی

مثل همیشه ما بحث مان را با بررسی مزایا شروع می کنیم. البته این دفعه کارمان یک فرق اساسی دارد. ما به جای اینکه فقط درباره مزایای استارت آپ خانوادگی حرف بزنیم، کمی هم به چالش های آن خواهیم پرداخت. خب مگر کاری هم در این دنیا هست که سراسر مزیت باشد؟

بی شک همکاری با اعضای خانواده در دنیای کسب و کار به خاطر اعتماد بین افراد بی نهایت جذاب به نظر می رسد. با این حال پای مزایای دیگری هم در میان است. در این رابطه به موارد زیر دقت کنید:

•    فضای کار با حضور اعضای خانواده دیگر آن استرس معمولی را ندارد. خب اگر کسی را سراغ دارید که با حضور برادر یا والدینش در سرکار همچنان استرس زیادی بگیرد، ما را هم بی خبر نگذارید.

•    اعضای خانواده معمولا در توسعه یک کسب و کار از همه توان شان استفاده می کنند؛ چراکه خودشان را عضو یک خانواده می دانند. به زبان خودمانی تر، آنها خیلی خوب نسبت به گره خوردن سرنوشت شان به هم خبر دارند. پس طبیعی است که برای استارت آپ از دل و جان مایه بگذارند. 

•    کسانی که سال ها با هم در خانواده زندگی کرده اند، معمولا آشنایی دقیقی با ذهنیت هم دارند. به طوری که دیگر لازم نیست در طی جلسات طولانی دیدگاه های یکدیگر را کشف کنند. پس طبیعی است که کارها در استارت آپ های خانوادگی خیلی سریع تر جلو برود.

امیدوارم با بررسی مزایای کسب و کار خانوادگی خیلی هیجان زده نشده باشید؛ چراکه این استراتژی ایرادات خاص خودش را هم دارد. اگر شک دارید، کافی است نیم نگاهی به این معایب بیندازید:

•    اعضای خانواده در ساختار سازمانی معمولا حتی اگر عملکرد درخشانی هم نداشته باشند، در جایگاه مدیریتی باقی می مانند. این یک جور رودربایستی عجیب محسوب می شود که اصلا سرانجام خوشی برای برندها به همراه ندارد. به طوری که بعد از گذشت مدت زمانی کوتاه تیم مدیریتی تان عملا فلج خواهد شد.

•    مشکلات شخصی میان اعضای خانواده هرچند وقت یکبار روی می دهد. نکته ناامیدکننده ماجرا تاثیر اجتناب ناپذیر مشکلات شخصی میان اعضای خانواده بر روی وضعیت شرکت است. احتمالا شما هم تا حالا بارها و بارها لجبازی میان اعضای شرکت را به چشم دیده اید. خب در این صورت احتمالا چنین لجبازی هایی به خاطر ارتباط فامیلی افراد روی می دهد.

•    اعضای خانواده معمولا زمینه اجتماعی و فکری مشابهی دارند. شاید این نکته در نگاه نخست خیلی عجیب به نظر نرسد اما نقش کلیدی در اشتباهات دسته جمعی خواهد داشت؛ چراکه تمام اعضای خانواده با یک زاویه دید مسائل را تحلیل می کنند. این یعنی خبری از راه حل های متفاوت برای یک مسئله نخواهد بود. 

•    اعضای خانواده معمولا تصمیم های سخت را خیلی دیر می گیرند؛ چراکه همیشه نگران تاثیر منفی تصمیمات بر روی زندگی یا حرفه دیگر اعضا هستند. همین امر کار را برای مدیریت کسب و کارهای خانوادگی بی نهایت سخت می کند. 

کسب و کارهای خانوادگی: اصولی برای موفقیت

حالا که تا اینجا با ما همراه بوده اید، بد نیست کمی هم درباره شیوه موفقیت در قالب کسب و کارهای خانوادگی با هم گپ بزنیم. اینکه یک کسب و کار خانوادگی را چطور باید مدیریت کرد، امری نیست که به این سادگی ها به شما یاد داده شود. به علاوه، خیلی از کارها را نباید در چنین الگویی از کارآفرینی دنبال کرد. ما در این بخش قصد داریم اطلاعاتی جامع درباره هر آنچه باید و نباید انجام دهید، تحویل تان دهیم. پس در این بخش با ما همراه باشید تا مشکلی برای کسب و کار خانوادگی تان پیش نیاید. 

مطلب مرتبط: کسب و کار خانوادگی خود را رشد دهید!

تعیین مرزها: گامی موثر برای موفقیت

وقتی شما کسب و کار خانوادگی تان را راه اندازی می کنید، هر کسی انتظارات خاصی دارد. با این حال این شما هستید که به عنوان مدیر مجموعه مسئولیت اصلی را بر دوش خواهید داشت. به همین خاطر باید مرزبندی های درست میان اعضا مشخص کنید. اینطوری دیگر کارتان با ایراد زیادی رو به رو نخواهد شد. به علاوه، شما با تعیین مرزبندی ها دیگر دائما درگیر بحث های بی پایان با اعضای خانواده نخواهید بود. خب مگر یک کارآفرین به غیر از این نکته دیگر به چیزی برای مدیریت کسب و کار خانوادگی اش نیاز دارد؟

یادتان باشد، تعیین مرزها در شرکت باید دقیق و همراه با استانداردهای درست صورت گیرد. وضعیت شما در این بخش شبیه یک سرمربی است که برای مسابقه باید نقش هر بازیکن در تیم را دقیقا توضیح دهد. اینطوری تیم مثل ساعت دقیق بازی کرده و نتیجه نهایی احتمالا باب میل سرمربی و هواداران خواهد بود. 

اعضای خانواده معمولا مرزبندی درست و حسابی با هم ندارند. به طوری که خیلی وقت ها روابط آنها بدون هیچ قرارداد یا گفت وگویی دنبال می شود. مثلا پدر خانواده هیچ وقت در قبال تامین هزینه های تحصیل فرزندان انتظار یک قرارداد بلندمدت را ندارد. این نکته درباره رسیدگی مادر خانواده به اوضاع بچه ها نیز مصداق دارد. قبول دارم این شیوه از مدیریت خانواده خیلی عادی به نظر می رسد، اما وقتی پای کسب و کار وسط باشد، همه چیز فرق خواهد کرد؛ چراکه بازار با کسی شوخی ندارد!

توصیه ما در این بخش کاملا روشن است. از آنجایی که کارآفرینان برای مدیریت کسب و کار به مرزبندی روشنی نیاز دارند، باید از همان اول تکلیف را با اعضای خانواده روشن کنند. اگرچه شما در بین اعضای خانواده نقش صمیمانه ای دارید اما در محیط کار این نقش باید کاملا حرفه ای دنبال شود. وگرنه حسابی کار دست تان خواهد داد. به طوری که بسیاری از کسب و کارهای خانوادگی به همین دلیل با مشکلات کلیدی رو به رو می شوند. 

مهمترین کاری که شما در این بخش باید انجام دهید، تعیین نقش هاست. اگر نتوانید نقش درستی برای اعضای خانواده در محل کار تعیین کنید، همیشه درگیر بحث های طولانی با آنها خواهید شد. هرچه باشد، کسی دوست ندارد در یک محیط کاری بدون هیچ مسئولیت یا شرح وظایف مشخصی حضور داشته باشد. 

ارتقای سازمانی منصفانه: خداحافظی با پارتی بازی!

گاهی اوقات در شرکت ها اعضای خانواده یکدیگر را بیشتر از حد معمولی حمایت می کنند. مثلا وقتی قرار بر انتخاب مدیر میانی باشد، کسی که رابطه فامیلی با مدیر اصلی دارد، معمولا شانس بیشتری برای کسب موقعیت سازمانی خواهد داشت. این شیوه برای خیلی از کارمندان عادی در ساختار سازمانی بی نهایت غیرمنصفانه به نظر می رسد. خب راستش را بخواهید، واقعیت ماجرا دقیقا همین شکلی است؛ چراکه ارتباطات خانوادگی نباید تاثیری بر روی انتخاب های حرفه ای داشته باشد. این امر می تواند برای شما دردسرهای زیادی ایجاد کرده و اوضاع تان را به راحتی به هم بریزد. 

فرمول ما در این بخش کاملا ساده است: شما باید ارتقای سازمانی در شرکت را به دور از پارتی بازی دنبال کنید. اینطوری اعتماد تمام اعضا به کارتان جلب خواهد شد. به طوری که دیگر نیازی به اثبات رفتار منصفانه تان با همه نداشته باشید. 

صحبت درباره ارتقای شغلی منصفانه بدون تعیین معیارهای دقیق برای آن دست کمی از یک شوخی بی مزه ندارد. مدیران برای اینکه کارمندان را به طور دقیقی با ارتقای سازمانی رو به رو سازند، باید همیشه معیارهایی روشن داشته باشند. مثلا سابقه کاری یکی از معیارهای کلیدی محسوب می شود. اینکه کارمند شما دست کم تجربه یکی دو سال فعالیت در شرکت را داشته باشد، هیچ وقت معیار بدی برای ارتقای او نخواهد بود. به علاوه، کسب مهارت های لازم برای تصدی موقعیت های سازمانی نیز ضرورت مهمی خواهد بود. اینطوری فرآیند توسعه کسب و کارتان با مشکل مهمی رو به رو نخواهد شد. 

 آخرین توصیه ما در این بخش پرهیز از جبهه گیری الکی است. مثلا وقتی یکی از اعضای خانواده با کارمندی معمولی درگیر می شود، لازم نیست همیشه طرف عضو خانواده تان را بگیرید. این دست فرمان تک تک کارمندان عادی را از شرکت فراری خواهد داد. پس چه بهتر که با بررسی دقیق موضوع دنبال حل و فصل مشکلات باشید. 

مطلب مرتبط: چگونه کسب و کار خانوادگی تان را به شکلی موفقیت آمیز برای نسل بعد آماده کنید

قدردانی گروهی: تک روی ممنوع

آیا تا حالا دنبال قدردانی از اعضای شرکت بوده اید؟ بدون شک گاهی اوقات کارمندان عملکرد بی نهایت خوبی در بازار از خودشان نشان می دهند. به طوری که مدیران چاره ای به غیر از قدردانی از آنها ندارند. البته کم نیستند مدیرانی که همیشه از خجالت کارمندان شان درآمده و دائما آنها را تشویق می کنند. نکته کلیدی در این میان انتخاب از بین قدردانی انفرادی از کارمندان با نوعی تشویق گروهی است. ماجرا سخت شد، نه؟

ما در روزنامه فرصت امروز معتقدیم قدردانی گروهی از اعضای شرکت بهترین راهکار برای تقویت حس کار تیمی و همچنین توسعه فرهنگ سازمانی است. وقتی شما فقط از یک تا دو کارمند تشکر می کنید، نوعی رقابت ناسالم در شرکت شکل می گیرد. نتیجه کار بروز رقابت های بی پایان بین کارمندان و دردسرهایی است که دودش همیشه به چشم شرکت خواهد رفت. 

فرمول کار در این بخش کاملا روشن است. شما باید در ازای عملکرد خوب کارمندان از همه شان قدردانی کنید. اینطوری شانس خوبی برای اثرگذاری بر روی آنها پیدا کرده و دیگر لازم نیست نگران واکنش های منفی هر کدام از آنها باشید. 
یادتان نرود، کارمندان در شرکت معمولا نسبت به اعضای خانواده تان حسابی حساس هستند. بنابراین اگر فقط از آنها قدردانی کنید، خیلی زود اوضاع تان به هم خواهد ریخت. اینطوری ماجراجویی خانوادگی تان در بازار خیلی زودتر از آنچه فکرش را بکنید، تمام می شود. 

درک موقعیت سازمانی: شما مدیر هستید، نه پدر خانواده!

اعضای یک خانواده معمولا ارتباط بی نهایت نزدیکی با هم دارند. شما لازم نیست حتما ارتباط خانوادگی با کسی داشته باشید تا بعد از مدت زمانی زندگی با او حسابی طرفدارش شوید. این نکته درباره رفقای قدیمی نیز به چشم می خورد. با این حال در محیط کار رفاقت نباید روی تصمیم های حرفه ای اثرگذار باشد؛ چراکه هیچ مشتری در این دنیا به شما برای دوستی تان با دیگران جایزه نخواهد داد.

گاهی اوقات مدیران در شرکت همچنان نقش خانوادگی شان را ادامه می دهند. کافی است پدری را در نظر بگیرید که به جای کمک به فرزندانش برای یادگیری مهارت های کاری بدون هیچ دلیلی آنها را به سوی موقعیت های سازمانی بهتر هُل می دهد؛ آن هم بدون اینکه پای شایستگی آنها در میان باشد. 

شما را نمی دانم، ولی من که اصلا حوصله تماشای ارتقای سازمانی مداوم اعضای یک خانواده در شرکت را ندارم. آن هم زمانی که خودم با کلی مهارت یا تجربه باید همچنان در موقعیت شغلی قبلی دست و پا بزنم. این برداشت برای خیلی از کارمندان عادی در شرکت شما نیز روی خواهد داد. پس چه بهتر که از همین اول کار تکلیف تان را روشن کنید. شما در کسب و کار خانوادگی نه به عنوان عضوی از خانواده، بلکه مدیر یا دست کم عضوی از شرکت حضور دارید. پس نباید اجازه دهید روابط دوستانه یا خانوادگی روی تصمیمات یا عملکردتان تاثیر منفی بگذارد. 

کارآفرینانی که توانایی مدیریت موقعیت سازمانی شان را ندارند، معمولا به غیر از کسب و کار خانوادگی در هیچ جای دیگری شغل پیدا نخواهند کرد. درست به همین خاطر به مرور زمان اغلب شرکت های خانوادگی تبدیل به انباری از افراد غیرحرفه ای و بی تجربه می شود. توصیه ما در این بخش تغییر چنین روندی برای بهبود اوضاع شرکت است. اینطوری دست کم خودتان را تا حدودی از شرایط منفی دور خواهید کرد. پس یادتان نرود، شما پدر خانواده نیستید، بلکه در محیط کار با پُست سازمانی تان تعریف می شوید. 

مطلب مرتبط: پیشرفت بیشتر براساس ایجاد نام تجاری در قالب یک کسب و کار خانوادگی

ثبت اطلاعات و اسناد: به وقت دقت عمل

آیا کسی در خانواده حساب تک تک خرج ها را دارد؟ معمولا چنین اتفاقی در خانواده ها خیلی کم به چشم می خورد. هرچه باشد کسی سراغ حساب و کتاب های دقیق نمی رود. خب اگر کسی را سراغ دارید که بابت تک تک خرج ها در خانواده فیش پرداختی دریافت می کند، ما را هم بی خبر نگذارید. 

متاسفانه گاهی اوقات عادت های خانوادگی سر و کله شان در روابط کاری پیدا می شود. یکی از رایج ترین این اشتباهات مربوط به بحث درآمد و هزینه است. کمتر شرکت خانوادگی در دنیا هست که صورت حساب مالی دقیقی داشته باشد؛ چراکه همه عادت کرده اند در داخل خانواده توجهی به این نکات نداشته باشند. 

ما در روزنامه فرصت امروز معتقدیم هیچ کسب و کاری بدون ثبت دقیق اسناد و گزارش های کاری در بازار دوام نمی آورد. فرقی ندارد شما چقدر بودجه دم دست تان باشد، در هر صورت حساب و کتاب گزینه ای کلیدی خواهد بود. خیلی وقت ها کسب و کارهایی با سرمایه های چند میلیون دلاری هم به خاطر بی توجهی به دخل و خرج سر از ناکجا درآورده اند. پس چه بهتر که شما از همان اول کار حواس تان به این نکته کلیدی باشد. 

این روزها ابزارهای زیادی برای ثبت دقیق اسناد کاری دم دست کارآفرینان قرار دارد. با این حال شما می توانید خیلی راحت کارتان را به شیوه دستی جلو ببرید. کافی است هر بار که تراکنش مالی یا گردش پول در شرکت روی می دهد، آن را در یک فایل اکسل ذخیره کنید. اینطوری آخر ماه گزارشی دقیق از گردش مالی شرکت دم دست تان خواهد بود. 

بی شک کسب و کارهای خانوادگی، مخصوصا آنهایی که تازه تاسیس شده اند، بودجه محدودی دارند. وقتی هم پای بودجه محدود وسط باشد، معمولا اولین قربانی بخش حسابداری خواهد بود. پس بد نیست خودتان مسئولیت ثبت اسناد و حسابداری را برعهده بگیرید. مزیت این شیوه امکان قسر در رفتن از بحران های مالی در همان ابتدای شروع به کار برندتان خواهد بود. 

ارتباط موثر با اعضای شرکت: جایی برای ایده های همه

کسب و کارهایی که به موفقیت های بزرگ می رسند، معمولا فضا را برای گفت وگوی تمام اعضای شرکت فراهم می کنند. به گونه ای که کسی در ساختار شرکت ایده اش در نطفه خفه نشود. برندهایی مثل سامسونگ یا فیس بوک به همین خاطر در سراسر دنیا به محیط کاری عالی شهرت دارند. فکر می کنم شما هم قبول داشته باشید چنین شرایطی در کسب و کارهای خانوادگی کمتر به چشم می خورد، مگر نه؟

فضای کسب و کارهای خانوادگی معمولا خیلی زود دوقطبی می شود. به طوری که میان اعضای خانواده و کارمندان معملی بخت برگشته تفاوت های عجیبی به چشم خواهد خورد. مسئولیت اصلی این تبعیض ها نیز برعهده تیم مدیریتی است. راهکار ما برای رهایی از چنین فاجعه ای تقویت ارتباط موثر میان اعضای شرکت است. هرچه شما تلاش بیشتری برای ارتباط دقیق و بدون دردسر با اعضای شرکت تان داشته باشید، نتیجه بهتری در نهایت خواهید گرفت. به طوری که دیگر لازم نیست خودتان را حسابی به زحمت انداخته یا اوضاع را الکی برای خودتان سخت کنید. 

توصیه کلیدی ما در این بخش استفاده از دورهمی های صمیمانه است. به طوری که همه اعضای شرکت در این دورهمی ها به دور از فضای اداری امکان بحث و گفت وگو داشته باشند. یادتان نرود، شما به عنوان مدیر شرکت باید زمان کافی برای سخنرانی یا توضیح ایده را به تمام اعضا بدهید. فقط در این صورت از اتهام همیشگی فرق گذاشتن میان اعضای شرکت خلاص خواهید شد. 

مطلب مرتبط: اهمیت انتقال قدرت به نسل جوان تر در کسب و کار خانوادگی

تمرکز بر روی اهداف کوتاه مدت: میانبری برای موفقیت

خیلی از کارآفریان فکر می کنند چون اعضای خانواده در کنارشان هستند، دیگر هیچ مشکلی برای اثرگذاری بر روی مخاطب هدف نخواهند داشت. این امر اغلب اوقات دردسرهای زیادی برای کارآفرینان به همراه داشته و اوضاع شان را حسابی به هم خواهد ریخت؛ چراکه کسی در بازار برای شما فرش قرمز پهن نکرده است. 

شما به عنوان مدیر یک کسب و کار خانوادگی کارتان به محض اینکه شروع شود، درست مثل بقیه رقبا خواهد بود. شاید اعتماد به نفش بیشتری به خاطر همراهی اعضای خانواده داشته باشید، اما این امر شما را از چالش های کاری نجات نخواهد داد. پس چه بهتر که اوضاع تان را با کمی تمرکز تغییر دهید. همان طور که تا اینجا بحث شد، خیلی وقت ها همکاری با اعضای خانواده دردسرهایی را هم به همراه دارد. پس نباید با خوش خیالی محض دنبال توسعه کسب و کارتان باشید. وگرنه خیلی زود با موانع بی نهایت بزرگی رو به رو خواهید شد. 

معمولا تیم های فوتبالی که اهداف بلندمدت و رویایی برای خودشان طراحی می کنند، خیلی زود با شکست های عجیب از کورس رقابت خارج خواهند شد. ما در این بخش برای اینکه چنین تجربه های عجیبی جلوی شما قرار نگیرد، یک فرمول ساده داریم: تا جای ممکن دور برنامه های بلندمدت را خط بکشید. 

بی شک هر کارآفرینی دوست دارد فرصت های شغلی خوبی دم دست داشته باشد. به علاوه، تماشای موفقیت برند خانوادگی نیز لذت زیادی دارد. با این حال شما قرار نیست خودتان را غرق در رویاهای دور و دراز کنید. یک جایگزین هوشمندانه در این میان انتخاب اهداف کوتاه یا حداکثر میان مدت است. به طوری که نتیجه منطقی تمام این اهداف کوتاه مدت شما را به سوی موفقیت های طولانی مدت هدایت کند. اینطوری بدون اینکه الزاما اهداف دور و درازی داشته باشید، موفقیت تان تضمین خواهد شد. 

سخن پایانی

توسعه کسب و کارهای خانوادگی در ظاهر ساده به نظر می رسد، با این حال وقتی درگیر ماجرا شوید خیلی از مشکلات سر و کله شان پیدا خواهد شد. هدف ما در این مقاله ترسیم چهره ای واقعی از چنین کسب و کارهایی بود. حالا شما بایدها و نبایدهای مدیریت این مدل از برندها را به خوبی یاد گرفته اید. مثل همیشه اگر سوالی درباره موضوع مقاله داشتید، همکارانم من در روزنامه فرصت امروز همیشه آماده کمک به شما هستند. 

مطلب مرتبط: نکاتی برای ایجاد یک کسب و کار خانوادگی

منابع:

https://www.mindtools.com

https://www.forbes.com