ما، دنیا و ترامپ

ترامپ با وجود مخالفان عدیده اش در درون و بیرون آمریکا اینک رئیس جمهور قدرتمندترین اقتصاد جهان است. آیا این گزاره آنچنان که به نظر می رسد ترسناک است؟ این پرسشی است که قول دادم در مورد آن در این یادداشت نکاتی بنویسم. نخست آنکه باید بپذیریم ترس از ترامپ واقعی است. در آمریکا رئیس جمهور قدرت مطلق ندارد اما نسبت به بسیاری از کشورهای جهان قدرت و محدوده عمل بیشتری دارد. کشورهای متاثر از تصمیمات اقتصادی و امنیتی ترامپ هم یکی دو تا نیستند.

همچنان که ما در ایران نسبت به تحولات آمریکا و تصمیم های نهادهای قدرت آن کشور حساس هستیم کشورهای زیادی از اروپا و آمریکای مرکزی و جنوبی و نیز آسیا و شمال آفریقا از تصمیم های دولت آمریکا تأثیر می پذیرند و طبیعتا نسبت به آن حساسند. بنابراین نکته مهم می تواند این باشد که بخش قابل توجهی از جهان نگران ترامپ است و این سیاست های جدید کاخ سفید، مشکل یک یا دو کشور نیست، هر چند شدت و ضعف این تأثیرپذیری و نگرانی بسیار متفاوت است.

از نظر بسیاری از این کشورها مهم ترین ترس از ترامپ، ترس از غیر قابل پیش بینی بودن اوست. ترامپ سیر طبیعی رشد در دالان های سیاست را طی نکرده است. بنابراین مشکل، فرد قدرتمندی است (آمریکا بزرگ ترین اقتصاد جهان و قدرتمندترین نیروی نظامی جهان را دارد) که تجربه کافی برای استفاده از قدرت را ندارد. به سادگی ممکن است اسیر احساسات شود و پیش از آنکه آثار و تبعات تصمیماتش را بسنجد با استفاده از قدرت های ویرانگری که در اختیار دارد فعلی را مرتکب شود که جبران آثار آن ناممکن یا سخت باشد. صرف نظر از همه تحلیل های خوش بینانه ای که این روزها در مورد مکانیسم های مهار قدرت در آمریکا خوانده ایم و نیز صرف نظر از تکیه بسیاری از اهل سیاست داخلی و خارجی به روحیه تاجر مسلکی و اهل معامله بودن ترامپ، به اعتقاد من بی تجربگی و دور بودن او از پیچیدگی های سیاست جهان خطر بالقوه ای است برای همه دنیا. تجربه ما در ایران هم می گوید که معمولاً آنان که در اطراف چنین فردی به عنوان مشاور و عامل اجرای امور جمع می شوند، طیف وسیعی از افراد سودجو، فرصت طلب و کارنابلد هستند. از ترامپ انتظار جمع کردن تیمی هوشیار، حرفه ای و با سابقه کمی خوش بینانه است.

به این نکته جنبی هم توجه کنید که استخوان خردکرده های جمهوری خواه نیز در طی کمپین تبلیغات انتخابات از ترامپ فاصله گرفته اند. احتمالا ترامپ مصر است که نشان دهد خودش بدون آنها از پس کارها برمی آید. البته این نکته اخیر یعنی فاصله بخشی از جمهوریخواهان از ترامپ در جای خود می تواند به عنوان یک عامل مثبت در مهار ترامپ عمل کند. همه این عوامل در بستر زمان روشن خواهد شد. نگاه خوش بینانه این است که لابی های قدرتمند جمهوریخواه بتوانند وزرای معقولی را در پست های حساس به ترامپ تحمیل کنند.

دومین نکته مهم در این مسئله که بسیاری از تحلیل گران با اتکای به آن تلاش کرده اند خطر ترامپ را کمرنگ کنند فاصله بین شعارهای تبلیغاتی نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا (و اغلب کشورها) با آن چیزی است که در عمل و به عنوان رئیس جمهور انجام می دهند. این حرف، حرف درستی است و البته کسی هم انتظار ندارد که آقای ترامپ مثلاً توافق بین 1+5 و ایران را بالکل نادیده بگیرد و به قولی برجام را پاره کند یا حتی واقعاً بتواند دیواری بین آمریکا و مکزیک احداث کند. به همین نسبت هم نمی توان خیلی روی تغییر فاحش در سیاست آمریکا مثلاً نسبت به سوریه حساب کرد. از یاد نبریم که بستن زندان گوانتانامو خواست قلبی اوباما بود و انجام نشد. خطر در واقع آنجاست که آمریکا در تعاملات دوجانبه و بین المللی نقش مخربی ایفا کند که هزینه حل مشکلات روزافزون منطقه ای و بین المللی را برای جهانیان صد چندان کند، نقش مخربی که پیش از این بارها و بارها داشته است و هزینه آن را بی دفاع ترین مردمان جهان پرداخته اند.

به اعتقاد من درست این است که تصور واقعی از دولت آمریکا در زمان ترامپ داشته باشیم. نه در خطری که او برای ما و جهان دارد اغراق کنیم و نه آن را تا حد شو تلویزیونی فروبکاهیم. اما از آنجا که در نگرانی از ترامپ تنها نیستیم، رایزنی ها و تعاملات خود را با سایر کشورهای جهان و به ویژه اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه افزایش دهیم به نحوی که صدای واحدی از درون کشورمان، از منطقه و از جهان شنیده شود؛ صدایی که مانع ترکتازی تندروهای درون آمریکا و جمع شدن آنها گرد شخصیت کم تجربه ترامپ شود.

عضو شورای سردبیری