بررسی وضعیت تجارت جهانی گوگرد (بخش پایانی) / قیمت جهانی گوگرد کاهش می‌یابد

7-تولید گوگرد در دنیاآمارها نشان می‌دهد در سال 2014 مقدار 65.81 میلیون تن گوگرد در اشکال مختلف در دنیا تولید شد که نسبت به سال 2013 میلادی (64.505میلیون تن) 2درصد رشد داشت. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد رشد تولید در سال‌های آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود به‌طوری‌که میزان تولید در سال 2017 میلادی بالغ بر 72 میلیون تن برآورد می‌شود. این در حالی است که افزایش تولید در خاورمیانه با توجه به توسعه عملیات بازیافت گاز طبیعی مایع و نیز رشد تولید در کانادا به دنبال گسترش عملیات ماسه‌های نفتی و استخراج مواد جانبی از آن، بیشترین تأثیر را در این زمینه خواهند داشت.

همان‌گونه که در نمودار شماره 1 نشان داده شده مقدار مصرف این محصول اندکی کمتر از تولید آن است (در واقع تقاضا از عرضه کمتر است) که چنانچه به دلایلی مانند کاهش تقاضای کشورهای مصرف‌کننده عمده نظیر چین و آمریکا که بیشتر ناشی از کاهش رشد اقتصادی است، اختلاف تقاضا با عرضه بیشتر شود سرمایه‌گذاری در حوزه تولید این محصول نیز توجیه اقتصادی خود را از دست داده و لذا پیش‌بینی‌ها در زمینه میزان تولید باید تعدیل یابد.

همان‌گونه که در نمودارهای 1،2 و3 نشان داده شده بیشترین میزان تولید گوگرد مربوط به حوزه‌های آمریکای شمالی، خاورمیانه و شرق آسیا (به‌خصوص چین) بوده که بیشترین مصرف نیز مربوط به شرق آسیا (مخصوصا چین)، آمریکای شمالی و آفریقا است. از نکات جالب توجه می‌توان به اختلاف بسیار زیاد بین تقاضا و عرضه گوگرد در خاورمیانه اشاره کرد به‌طوری‌که تنها 30درصد محصول تولید شده در این حوزه به مصرف رسیده و مابقی به سایر نقاط دنیا صادر می‌شود.

همان‌گونه در جدول 1 نشان داده شده است بیشترین منبع تولید گوگرد از منابع گازی و نفتی است که با توجه به رشد تکنولوژی این میزان تولید در حال افزایش است. در سال 2014 کشورهای آمریکا، روسیه، کانادا و چین به ترتیب بیشترین میزان تولید این محصول را به خود اختصاص دادند. این در حالی است که ایران با تولید 2میلیون تن علاوه بر قرارگیری در رده یازدهم، در خاورمیانه نیز جایگاه سوم را بعد از عربستان و امارات متحده عربی به خود اختصاص داده است.

8-تولید گوگرد در ایران

ایران با داشتن منابع غنی نفت و گاز یکی از کشورهای مهم تولید‌کننده گوگرد در خاورمیانه بوده که بیشترین صادرات محصولات تولیدی به کشورهای هندوستان، چین و کشورهای آمریکای لاتین و آفریقایی است. در سال گذشته مجتمع گاز پارس‌جنوبی و پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد در مجموع 5/1 میلیون تن گوگرد تولید کردند که به این ترتیب عمده‌ترین تولید‌کننده این محصول در ایران بودند. از طرفی آمارها نشان می‌دهد در سه ماهه نخست امسال بیش از 220 هزار تن انواع گوگرد کلوخه و گرانول از دو مجموع مذکور صادر شد که ارزش آن 150 میلیون دلار برآورد می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد 167 هزار تن از این مقدار مربوط به مجتمع گاز پارس جنوبی بوده که گوگرد کلوخه بیشترین سهم را در این زمینه داشت.

9-بررسی روند معاملات گوگرد در بورس کالای ایران

آمارها نشان می‌دهد در سال 93 تنها 238/160 تن انواع گوگرد در بورس کالای ایران دادوستد شد که در مقایسه با آمار تولید و فروش این محصول توسط شرکت‌های ایرانی، مشخص است تنها سهم اندکی از معاملات آن در بورس کالا اتفاق می‌افتد. این در حالی است که با تلاش‌های به عمل آمده 11 شرکت عرضه‌کننده در بورس کالا پذیرش شدند که شرکت‌های پالایش گاز هاشمی‌نژاد، شازند اراک و پالایش نفت بندرعباس با داشتن سهمی معادل 9/44، 4/18 و 5/13 بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص دادند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 93 بیشترین حجم معاملات مربوط به گوگرد گرانول صادراتی بود درحالی‌که در سه ماهه نخست 94 گوگرد کلوخه صادراتی بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص داد. همان‌گونه که در ادامه نشان داده شده قیمت این محصول در پی کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یافته و نوسانات قیمتی همسو با نفت در بازارهای جهانی داشته است. با این حال با توجه به تمایل خریداران به خرید گوگرد گرانول، روند رشد قیمتی این محصول شدید بوده و در کل از سال 1391 تاکنون روند قیمتی افزایش بوده است.

10-موانع و محدودیت‌های تولید و فروش گوگرد در ایران

تولید و فروش گوگرد در ایران موانع و مشکلات متعددی دارد که عمده‌ترین آنها در ادامه شرح داده می‌شود:

1-در ایران نیز تولید گوگرد بیشتر از مصرف داخلی آن بوده که باید صادرات آن مدنظر قرار گیرد. اما بازار گوگرد به دلیل بیشتر بودن مقدار تولید نسبت به مصرف، همواره پرتنش و پر فراز و نشیب بوده است. اما محصولات جانبی گوگرد و مشتقات آن کمتر این وضعیت را دارند.

2-تولید گوگرد بنا به دلایل متعدد (مانند بالا رفتن استانداردهای مربوط به گاز طبیعی و لزوم پالایش بیشتر گوگرد از آن، الزامات زیست‌محیطی و. . .)روندی رو به رشد خواهد داشت، متأسفانه دولت نیز برای این امر راهکار مناسبی اتخاذ نکرده است. به‌طور مثال در صورت توسعه و راه‌اندازی صنایع پایین‌دستی (نظیر تولید کود شیمیایی) می‌توان از این ظرفیت بالفعل استفاده‌های فراوانی کرد. این در حالی است که بیشتر خاک‌های زراعی کشور قلیایی بوده و استفاده از کودهای شیمیایی می‌تواند به کاهش اثرات آن بر کشاورزی و رشد بهره‌وری منجر شود.

3-تداوم تحریم‌های ظالمانه علیه صنایع پتروشیمی و کشتیرانی موجب افزایش قیمت تمام شده و کاهش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی شده است.

4-دوری تعدادی از مراکز عمده تولید‌کننده (مانند پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد) با مراکز عمده صادراتی (مانند بندرعباس) موجب افزایش هزینه‌های حمل‌و‌نقل (و در نتیجه بالا قیمت تمام شده) و آلوده شدن گوگرد شده درحالی‌که بیشتر مشتریان ترجیح دهند محصول زررنگ و عاری از آلودگی را خریداری کنند.

5-فقدان انبارهای مکانیزه نگهداشت گوگرد از مشکلات عمده تولیدکنندگان است.

6-هزینه‌های بندری در مقایسه با بنادر کشورهای رقیب بالاتر است.

نتیجه‌گیری

همان‌گونه که اشاره شد پیش‌بینی می‌شود تولید گوگرد در کشور در سال‌های آینده رشد فزاینده‌ای داشته باشد که خام‌فروشی آن نیز بسیار دشوار است. این در حالی است بازار مصرف محصولاتی مانند اسیدفسفریک در سال‌های آینده نیز جذابیت بیشتری یافته و صادرات آن مقرون‌به‌صرفه خواهد بود لذا توسعه صنایع جانبی (مانند توسعه شرکت‌های تولیدکننده اسیدسولفوریک و...) امری ضروری و حیاتی در این زمینه به شمار می‌رود. از طرفی در صورت حمایت‌های دولتی در بخش کشاورزی (که با توجه به شرایط کنونی محتمل به نظر می‌رسد) بازار داخلی این محصول به‌عنوان تولید انواع کود شیمیایی رونق یافته و در نتیجه سرمایه‌گذاری در تولید این محصول نیز مقرون‌به‌صرفه به نظر می‌رسد. 

البته توسعه نگهداشت مکانیزه این محصول، ارتقای بنادر و وضعیت کشتیرانی نیز از محدودیت‌هایی است که در میان‌مدت موجب مشکلاتی برای تولیدکنندگان خواهند شد. با توجه به وابستگی قیمتی این محصول با قیمت نفت در بازارهای جهانی و پیش‌بینی کاهش قیمت‌ها، به نظر می‌رسد در میان مدت شاهد کاهش قیمت گوگرد خواهیم بود و این روند تا رسیدن به یک حالت پایدار ادامه‌دار خواهد بود.

* مدیر واحد معاملات کالا و انرژی