بررسی سهمی از گروه لیزینگ بازار سهام / تجزیه و تحلیل بنیادی ولصنم

خدمات لیزینگ: در حال حاضر شرکت‌های فعال در صنعت لیزینگ در زمینه محدودی به فعالیت می‌پردازند که عمدتاً مرتبط با صنعت خودروهای سواری است و تنوعی در فعالیت‌های شرکت‌های لیزینگ وجود ندارد. لیزینگ صنعت و معدن یکی از معدود شرکت‌هایی است که در زمینه‌های دیگر نیز ورود پیدا کرده است. جدول یک تسهیلات اعطایی شرکت در سه سال گذشته را به تفکیک بخش‌های مختلف نشان می‌دهد.

در سال‌های اخیر بیشترین بخش فعالیت شرکت مربوط به فروش اقساطی خودروهای کاری سنگین و نیمه سنگین از قبیل وانت و کامیونت‌های تولیدی شرکت‌های ایران خودرو دیزل، سایپا دیزل و سایر شرکت‌ها بوده است. با توجه به اینکه عمده عملیات شرکت مربوط به خودروهای سنگین است، مبالغ اقساط بالا بوده و همچنین تعداد گیرندگان تسهیلات نیز کمتر خواهد بود. این امر باعث می‌شود که ریسک به تعویق افتادن اقساط یا نکول تسهیلات اعطایی افزایش یابد.

مبلغ مربوط به لیزینگ در بخش دفاتر کار در سال 92 مربوط به انعقاد قرارداد مشارکت با شرکت واسپاری سپهر صادرات جمعاً به مبلغ 500,000 میلیون ریال است که آورده شرکت لیزینگ صنعت و معدن 250,000 میلیون ریال بوده و بابت خریدوفروش ملک تجاری و اداری در قبال ترهین آن ملک صورت گرفته است.

شایان ذکر است شرکت در آخرین بودجه اعلامی خود برای سال مالی منتهی به 94/9/30 که براساس عملکرد واقعی شش ماهه ارائه شده است، میزان تسهیلات اعطایی برای سال‌جاری را 1000 میلیارد ریال درنظر گرفته است. تسهیلات اعطایی در قالب اجاره به شرط تملیک و فروش اقساطی اعطا می‌شود و درترازنامه تحت سرفصل سرمایه اجاره‌ای (جاری و بلند‌مدت) طبقه‌بندی می‌شود. کلیه اقساط اجاره دارایی‌های به اجاره واگذار شده براساس روش تعهدی به حساب درآمد اجاره منظور می‌شود. بابت اقساط معوق اجاره نیز وجوه التزام در زمان وصول به حساب درآمد منظور می‌شود.

منابع مالی:

از موارد قابل توجه در شرکت‌های لیزینگ برآوردهای حاصله از ارزش زمانی پول است. به عبارتی تنزیل درآمدهای اجاره‌ای به منظور تأمین منابع لازم به‌اندازه فروش دارایی‌های مورد اجاره حائز اهمیت است. درصورتی‌که لیزینگ بتواند منابع مورد نیاز خود را با هزینه‌ای مناسب تأمین کند و قدرت چانه‌زنی بیشتری در تأمین منابع داشته باشد به شکل بهتری می‌تواند در عرصه رقابتی ظاهر شود. به همین دلیل است که در حال حاضر بیشتر شرکت‌های لیزینگ وابسته به نهادهای مالی بزرگ مانند بانک‌ها یا برخی تولیدکنندگان عمده مانند خودروسازان هستند.

بخشی از منابع مورد نیاز عملیات شرکت از محل حقوق صاحبان سهام تأمین می‌شود. شرکت در سال‌های اخیر طی چند مرحله افزایش سرمایه داشته است؛ با توجه به بدون هزینه بودن این منبع مالی، این افزایش سرمایه‌ها می‌تواند بر عملکرد و سودآوری شرکت تأثیر مثبتی داشته باشد. علاوه بر حقوق صاحبان سهام، شرکت از منابع تأمین مالی خارجی نیز جهت تأمین منابع مود نیاز خود استفاده می‌کند که با توجه به این موضوع که شرکت وابسته به بانک صنعت و معدن است، تسهیلات دریافتی همواره از بانک صنعت و معدن بوده است. شرکت در پایان خرداد ماه سال 93 معادل 685 میلیارد ریال تسهیلات مالی داشته است که تماماً از بانک صنعت و معدن و با نرخ 12 تا 14‌درصد اخذ شده است.

درآمدها:

ردیف‌های درآمدی شرکت اصلی به شرح موارد زیر دسته‌بندی شده است:

درآمد حاصل از اجاره:

این درآمد عمدتا مربوط به وصول اقساط تسهیلات اعطایی شامل (وسائط نقلیه زمینی و هوایی، دفتر کار، تجهیزات راهسازی و پزشکی و غیره) است که تماما از محل منابع داخلی تأمین شده است. دارایی‌های به اجاره واگذارشده از محل منابع داخلی به بهای تمام شده پس از کسر استهلاک در حساب‌ها ثبت می‌شود. استهلاک مذکور براساس میزان خالص سرمایه‌گذاری انجام شده دراقساط تحقق یافته قابل وصول مال‌الاجاره قراردادهای اجاره شناسایی و محاسبه می‌شود.

طبق مصوبات شورای پول و اعتبار، نرخ تسهیلات اعطایی توسط شرکت‌های لیزینگ برابر با 21درصد تعیین شده است. شرکت لیزینگ صنعت و معدن برای سال مالی جاری درآمد حاصل از اجاره را به میزان 278 میلیارد ریال در بودجه لحاظ کرده است که در شش ماهه موفق به پوشش 46‌درصدی این بخش از درآمد شده است.

درآمد حاصل از توسعه فروش:

این درآمد ناشی از شناسایی 8‌درصد تسهیلات اعطایی به مستاجران است که مبلغ مذکور به‌عنوان کارمزد توسعه فروش از فروشنده دریافت می‌شود. درآمد حاصل از توسعه فروش عمدتاً مربوط به اخذ کارمزد بازاریابی محصولات شرکت‌های خودروساز طرف قرارداد و به عهده خودروساز است. بنابراین میزان این درآمد متناسب با میزان تسهیلات اعطا شده در هر سال خواهد بود.

قابل ذکر است که تا دوره 3 ماهه نخست سال 93 این درآمد به‌صورت 12‌درصد تسهیلات اعطایی در ابتدای اعطای تسهیلات شناسایی شده است. اما در آخرین بودجه اعلامی در پی افزایش نرخ سود تسهیلات، نرخ کارمزد توسعه فروش به 6درصد کاهش یافته است و در بودجه سال‌جاری این نرخ معادل 8‌درصد لحاظ شده است. شرکت طی شش ماهه نخست سال‌جاری مبلغ 16.370میلیون ریال کارمزد توسعه فروش شناسایی کرده که تنها 23‌درصد بودجه را در این بخش پوشش داده است.

درآمد حاصل از محل وجه التزام:

این درآمد بابت شناسایی سود و جرایم تأخیر پرداخت اقساط به مستاجران است که در زمان تسویه‌حساب اخذ می‌شود. به دلیل اعطای تسهیلات بالا به مشتریان خودروهای سنگین و متعاقبا افزایش اقساط پرداختی ریسک نکول شرکت بالا رفته و در نتیجه از بابت دیرکرد پرداخت اقساط جریمه 6‌درصدی مازاد بر اصل بهره از مشتریان دریافت می‌شود. این بخش از درآمد سهم 51‌درصدی را در سال 93 و سهم 37‌درصدی را در بودجه سال 94 به خود اختصاص داده است. شرکت طی 6ماهه نخست سال‌جاری مبلغ 82,958 میلیون ریال درآمد حاصل از محل وجه التزام شناسایی کرده که تنها 40درصد بودجه را در این بخش پوشش داده است.

هزینه تأمین مالی:

با توجه به ماهیت فعالیت شرکت‌های لیزینگ و استفاده آنها از ارزش زمانی پول، مهم‌ترین هزینه این شرکت‌ها هزینه تأمین منابع لازم برای اعطای تسهیلات به مشتریان است. هزینه مالی شرکت با توجه به سه فقره تسهیلات دریافتی از بانک صنعت و معدن در سنوات قبل است. تسهیلات به مبلغ 1,267 میلیارد ریال با نرخ 12درصد و بازپرداخت 47 ماهه از بانک صنعت و معدن که پس از اتمام قرارداد به دلیل عدم پرداخت بخشی از اقساط، معوقات به قرارداد تسهیلات462 میلیارد ریالی با سود 127 میلیارد ریال جمعا به مبلغ 589 میلیارد ریال تبدیل شده است. 

تبدیل قراردادهای سررسیدشده، قراردادهای عاملیت به تسهیلات به مبلغ 764 میلیارد ریال با سود 202 میلیارد ریال جمعا به مبلغ 966 میلیارد ریال با نرخ 12‌درصد به مدت 48 ماه.با توجه به‌صورت‌های مالی این هزینه از سال 92 رو به کاهش بوده و خبر از تسویه وام‌های شرکت می‌دهد که در نهایت به سمت صفر میل می‌کند.

EPS سال مالی 1394 و 1395:

به منظور برآورد درآمد حاصل از لیزینگ در سال‌های 94 و 95 از روش IPMT برای محاسبه بهره استفاده شده است. در سال 94 فرض بر اعطای تسهیلات 1000 میلیارد ریالی در سال با توزیعی مشابه با سال 93 و در سال 95 فرض بر رشد ارائه تسهیلات معادل 10‌درصد و در نتیجه اعطای 1100 میلیارد ریالی تسهیلات با همان توزیع سال 93 است. نرخ ارائه تسهیلات نیز طبق مصوبه شورای پول و اعتبار در هر دو سال معادل 21‌درصد و نرخ کارمزد برابر با 8‌درصد (طبق مفروضات بودجه 94) در نظر گرفته شده است.

لذا با توجه به اطلاعات فوق و به‌کارگیری روش IPMT در اکسل درآمد لیزینگ سال‌جاری و سال 95 برآورد شد. از طرفی با در دست داشتن اطلاعات سال‌های قبل از جمله سال 92 و 91 مطابق با دوره پرداخت میزان بهره دریافتی برآورد شده و در نتیجه از مجموع این ارقام درآمد حاصل از لیزینگ در سال 94 و 95 برآورد می‌شود. (جدول شماره 2)

هزینه‌های اداری عمومی و فروش:

اقلام هزینه‌های عمومی و اداری در سال 94 هر کدام معادل 15‌درصد با در نظر گرفتن نرخ تورم رشد داده شده‌اند. در سال 95 نیز همین رویه نسبت به سال 94 اعمال شده است.
با توجه به ثبات رویه در سایر اقلام عملیاتی از میانگین هزینه‌ها در سال 95 استفاده شده است. (جدول شماره 3)

خالص سایر درآمدها و هزینه‌های غیر‌عملیاتی:

عــمـده سـرمـایـه‌گذاری‌های غیر‌عملیاتی مربوط به سرمایه‌گذاری آتیه دماوند و صنعت و معدن بوده که میزان سود پیشنهادی معادل بودجه شرکت‌ها و میزان تقسیم مطابق با سال قبل در نظر گرفته شده است. (جدول شماره 4 و 5) مالیات نیز معادل 22.5‌درصد درآمد عملیاتی محاسبه شده است.  لذا صورت سود و زیان مطابق با مفروضات بالا در جدول شماره 6 ارائه شده است.

* این گزارش، فشرده‌ای است از مقاله مفصل نویسنده درباره بررسی سهم ولصنم