بازیابی جایگاه قبلی فرش دستباف، توهم است

حجم تجارت جهانی فرش دستباف به طور میانگین سالانه یک میلیارد و 200میلیون دلار است. طبق اعلام گمرک، ‌ایران در سال گذشته330میلیون دلار فرش دستباف صادر کرده که در مقایسه با سال 92 روند افزایشی داشته است. این محصول ارزشمند که در سال‌های اخیر با تحریم‌های جهانی روبه‌رو شد و تا حدود زیادی بازارهای جهانی خود را از دست داد حالا و در دوران پسابرجام امیدهای زیادی به بازگشت دارد. برخی از تولیدکنندگان فرش و گبه دستباف اما امید چندانی به بازیابی این بازار ندارند و می‌گویند در صورت حمایت‌های همه جانبه دولت و تلاش گسترده طراحان و تولیدکنندگان، فرش دستباف می‌تواند تنها بخشی از این بازارها را به دست آورد و بازگشت به دوران گذشته توهمی بیش نیست.

کار سختی در پیش داریم

رضی میری، پژوهشگر و فرش دستباف و یکی از برندگان جایزه ویژه دموتکس 2016 آلمان در خصوص بازیابی و احیای دوباره بازار فرش دستباف ایرانی به «فرصت امروز» می‌گوید: فرش دستباف ما در اثر غفلت‌های عمدی و سهوی، در دهه‌های اخیر موقعیت خود را به‌عنوان فرش ایرانی در خاطره جهانی از دست داده است. به نظر من فرش ایرانی دیگر تاثیری را که در دهه‌های پیشین در بازارهای جهانی داشته، ندارد.

وی ادامه می‌دهد: برای احیای بازارهای جهانی باید روی یک نسل کار شود و با تبلیغات گسترده در بازارهای جهانی، خاطره‌های گذشته فرش ایرانی را در اذهان جهان تداعی کنیم. در این میان رقبا نیز دست از کار نکشیده‌اند، بنابراین کار سختی در پیش داریم و باید همت کنیم تا دوباره به دوران اوج فرش ایرانی برگردیم. ناگفته نماند که هیچ‌گاه نمی‌توانیم جایگاه قبل را به دست آوریم و این یک توهم و خیال است.

میری اظهار می‌کند: تبلیغات درست و ارتقای کیفیت فرش دستباف از جمله عوامل مهم و تاثیرگذار در احیای بازار جهانی فرش است و نباید در هیچ شرایطی کیفیت را فدای کمیت کنیم. جنبه‌های هنری فرش دستباف است که آن را از سایر بافته‌ها متمایز می‌کند و باید به این موضوع‌ها اهمیت زیادی بدهیم.

بازارهای جهانی منتظر ما نماند

حمیدرضا ذوالانواری، مدیرعامل شرکت فرش ذوالانواری، طراح گبه و یکی از برترین‌های نمایشگاه جهانی دموتکس آلمان نیز در گفت و گو با «فرصت امروز»، در همین زمینه اظهار می‌کند: در سال‌هایی که فرش دستباف ایران در لیست تحریم‌ها قرار گرفت، برخی از کشورها جایگزین شدند و بازارهای جهانی منتظر ما نماند.

وی می‌افزاید: در حال حاضر و در دوران پساتحریم با تلاش مضاعف تولیدکنندگان و حمایت گسترده دولت از فرش دستباف می‌توانیم تا حدودی این جایگاه را دوباره به دست آوریم. شاید تا 80 درصد شانس احیای بازار فرش دستباف را داریم به شرط اینکه دولت حمایت کند و تولید فرش باکیفیت و صادرات را سرعت دهد.

خلاقیت رمز موفقیت دستبافته‌های ایرانی در دموتکس

در محدوده سال‌هایی که فرش دستباف ایرانی مورد بی‌مهری جهان قرار گرفت، تولیدکنندگان و طراحان بزرگ دست از تلاش برنداشتند و با حضور در نمایشگاه‌های معتبر خارجی خلاقیت‌های هنری خود را به نمایش گذاشتند. یکی از این نمایشگاه‌های معتبر جهانی، دموتکس آلمان است که هر ساله در زمینه فرش و کفپوش برگزار می‌شود. امسال حدود 300 اثر از ایران به این نمایشگاه ارائه و 24 اثر (بافته شده) انتخاب شده و به فینال رسیدند. چهار دستبافته ایران برگزیده در نمایشگاه دموتکس 2016 هانوفر آلمان جایزه بهترین طراحی را دریافت کردند. این چهار دستبافته از سه شرکت ایرانی ذوالانواری، نظیری و رضوانی است که موفق به دریافت تندیس برتر شدند و رضی میری نیز جایزه ویژه را دریافت کرد. 

ذوالانواری در این خصوص می‌گوید: ما 25 سال است که در دموتکس حضور مداوم داریم. ویژگی بافته‌های ما در استفاده از رنگ‌های گیاهی، الیاف دست‌ریس، نقوش اصیل فارس و رنگ‌های طبیعت است که براساس خواست مشتریان خارجی بافته می‌شوند. وی ادامه می‌دهد: ما امسال جایزه خلاقیت دریافت کردیم و خلاقیت یکی از گزینه‌های مهم این نمایشگاه است. در سابقه هزاران ساله رنگرزی در این صنعت، از آب جوش برای رنگرزی استفاده می‌شده و ما در یک کار جدید و خلاقانه با استفاده از یخ و دمای صفر درجه در رنگرزی، ترکیب رنگ‌های بسیار شفاف و زیبایی ساخته‌ایم که از دید داوران و متخصصان هم دور نماند. 

ذوالانواری که رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف فارس هم هست، اظهار می‌کند: ما به دلیل این خلاقیت و دستبافته (گبه)‌ای که ارائه داده ایم، محبوب‌ترین جایزه را هم گرفتیم. تولید ما به‌صورت کمی و کیفی است و بیش از 90 درصد از 60 هزار مترمربع فرشی که در سال تولید می‌کنیم به صادرات اختصاص دارد و تنها حدود 10 درصد در بازار داخل به فروش می‌رسد.

فرش دستباف جنبه تجاری گرفته است

رضی میری، نیز با اشاره به حضورش در دموتکس 2016 و کسب جایزه ویژه فرهنگی، می‌گوید: این جوایز منحصر به یک کشور یا یک مکان نیست و تنها بازتاب بسیار خوبی برای فرش دستباف ایرانی است که ما نیز تحت تاثیر این فعالیت‌ها قرار گرفته‌ایم. این پژوهشگر و طراح برتر فرش، ارزش کارهای خود را در جنبه‌های کیفی دستبافته هایش می‌داند و می‌گوید: تولیدات ما با تکیه بر کیفیت و حضور در عرصه فرش سمبلیک و هنری است. جایزه‌ای که دریافت کرده‌ام نیز برای یک عمر تلاش و فعالیت در زمینه فرش دستباف، دادوستد و بازرگانی و طراحی و هنر فرش بوده است. در بخش بازرگانی فرش، 21 سال در دموتکس آلمان غرفه گرفته‌ایم و نمونه‌های برجسته هنر فرش ایرانی را به نمایش گذاشته‌ایم که همواره مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفته است. 

وی می‌گوید: در شرایط کنونی فرش دستباف بیشتر جنبه تجاری گرفته و در دنیا به آن به چشم صنعت می‌نگرند که تولید از این منظر غیر‌قابل کنترل است. اخیرا هم کامپیوتر وارد این صنعت شده و دیگر نمی‌توان بر این گونه طرح‌ها و بافته‌ها، اثر هنری نام گذاشت و ارزش هنری برای‌شان قائل شد.

* ارتباط با کارشناس: molood.gholami@yahoo.com