گمانه زنی ها از گشایش اقتصادی رئیس جمهور

از هفته گذشته که رئیس جمهور از ایجاد گشایشی اقتصادی در کشور سخن گفت تا همین اکنون، گمانه زنی های مختلفی در این باره به راه افتاده و این در حالی است که برخی از محافل خبری از احتمال عرضه اوراق سلف نفتی در بورس یا همان پیش فروش نفت سخن می گویند.

چند روز قبل بود که حسن روحانی از طرحی که «یک گشایش اقتصادی در کشور ایجاد می کند» خبر داد و گفت که «در هفته آینده قرار است گشایشی از لحاظ اقتصادی در کشور به وجود بیاید و دست دولت مقداری باز می شود.» به موازات روحانی، رئیس مجلس نیز با اشاره به جلسه شورای هماهنگی سران قوا، از گشایشی سخن گفت که بازار پول و ارز را سامان می دهد بنابراین به نظر می رسید این تحول اقتصادی احتمالا قرار است در حوزه سیاست های پولی و مالی باشد. در این میان و پس از صحبت های روحانی و قالیباف، حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور نیز با رد هرگونه گمانه زنی گفت که «قبل از هر تصمیم اقتصادی شخصی یک هفته صبر کنید.»

گمانه زنی درباره احتمال انتشار اوراق سلف نفت

با این وجود، بازار گمانه زنی در جامعه به راه افتاد و اولین گزینه ای که در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با محوریت «گشایش اقتصادی» توسط برخی از فعالان اقتصادی مطرح شد، احتمال پذیرش FATF بود، هرچند که طولی نکشید که این موضوع از سوی معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور رد شد و گفته شد که خبر مهم اقتصادی رئیس جمهور درباره لوایح مرتبط با FATF نیست.

در همین حال، برخی از محافل خبری ازجمله «تسنیم» از انتشار اوراق سلف نفت سخن گفتند و اعلام کردند که احتمالا خبر خوش روحانی مربوط به انتشار اوراق سلف نفت است، چنانچه نفت خام ایران قرار است به صورت بشکه ای در بازار سرمایه عرضه شود و در این صورت عموم مردم می توانند به صورت بشکه ای نفت تولیدی پالایشگاه های ایران را خریداری کنند. همچنین با توجه به ماهیت اوراق سلف، نفت خریداری شده مانند سهام معامله خواهد شد.

«تسنیم» در ادامه گمانه زنی خود به بررسی انتشار اوراق سلف نفت پرداخت و نوشت: «کارشناسان اقتصادی معتقدند، منابع حاصل از عرضه نفت در بورس صرف احیای ساخت های نفتی-پالایشی و احتمالا برطرف کردن جبران کسری بودجه خواهد شد. این روش یک نوع تامین سرمایه برای زیرساخت ها محسوب خواهد شد و جذب نقدینگی مناسبی در پی خواهد داشت. همچنین برخی موضوع تضمین بازخرید این اوراق از سوی صندوق توسعه ملی در زمان سررسید را مطرح کرده اند. کارشناسان معتقدند گشایش اقتصادی اثرگذار نمی تواند ظرف یک هفته رخ دهد. از سوی دیگر در صورت تضمین خرید این اوراق از سوی صندوق توسعه ملی با نرخ مشخص نفت و ارز در زمان سررسید بایستی موانع صادرات نفت خام کشور برطرف شده باشد.»

مخاطرات انتشار اوراق ارزی نفتی در اقتصاد ایران

در حالی که گمانه ها در چند روز گذشته بر محور احتمال انتشار اوراق ارزی بر پایه نفت یا همان پیش فروش نفت توسط دولت می چرخید، خبرگزاری «مهر» نیز در گفت وگو با یک اقتصاددان به بررسی تبعات منفی انتشار این اوراق بر اقتصاد کشور پرداخت. علی سعدوندی در این گفت وگو، مخاطرات انتشار اوراق ارزی نفتی برای اقتصاد ایران را برشمرد و گفت: «این ایده یعنی به مدت دو سال حواله نفت بفروشیم و در این مدت هم شرکت نفت از 14.5درصد درآمد خود از محل فروش نفت بهره مند می شود؛ ضمن اینکه از مواهب زندگی برای دو سال آینده هم منتفع خواهد شد، اما قیمت نفت در حال حاضر به خاطر کرونا کاهش یافته است ولی احتمال دارد تا دو سال آینده قیمت نفت افزایش یابد؛ همچنین با توجه به اینکه قیمت ارز هم ممکن است افزایش یابد، در نتیجه این اوراق نرخ بهره فوق العاده سنگینی را به اقتصاد تحمیل می کند.»

به گفته او، «اوراق ریالی نفتی، دولت را به شدت بدهکار می کند مثلاً اگر امسال دولت ۵۰ هزار میلیارد تومان اوراق نفتی منتشر کند، دو سال بعد بالای ۱۰۰ هزار میلیارد تومان باید برگرداند. اتفاقی که می تواند به انباشت شدید بدهی با نرخ های بالاتر از نرخ های فعلی بینجامد. بنابراین اوراق نفتی بسیار خطرناک خواهد بود چون پایداری بدهی بیش از هر چیز به نرخ بدهی وابسته است. اگر نرخ اوراق بدهی، زیر نرخ تورم باشد، هیچ گاه به سمت ناپایداری بدهی نخواهیم رفت اما اگر بسیار بالاتر از نرخ تورم باشد، بازپرداخت آن به ناچار از محل پایه پولی تأمین خواهد شد که مشکل زاست.»

سعدوندی معتقد است که «طراح این ایده باید با شجاعت خود را به عنوان منشأ طرح این ایده معرفی کند که اگر اجرای آن با شکست روبه رو شد، فردی را مسئول آن بدانیم. در این ایده، زمانی که قیمت نفت بالاست و وضعیت ارزی مناسبی داریم، ممکن است ایده خوبی باشد، اما زمانی که قیمت نفت پایین است و پیش بینی می شود که قیمت نفت رو به بالا باشد و از سوی دیگر، وضعیت دسترسی ما به ارز، وضعیت مخاطره آمیزی است، مطلقاً ایده مناسبی نیست.»

به گفته این اقتصاددان، «ایده انتشار اوراق سلف نفتی، مانند کار گذاشتن دینامیت در بازار بدهی است؛ عواقب انفجار شکست انتشار اوراق نفتی، شاید از انفجار بیروت هم بدتر باشد، به خصوص که انفجار اوراق نفتی (بدهی خارجی) به انفجار بدهی داخلی (اوراق بدهی دولتی) نیز می انجامد.»

معیشت مردم جای طرح معما و پازل نیست!

در همین حال، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین به فرامتن این خبر پرداخت و گفت که «معیشت مردم جای طرح معما و پازل نیست و گمانه زنی ها درباره گشایش اقتصادی و در راه بودن یک اتفاق مهم برای اقتصاد ایران، اگر به اتفاقی بزرگ ختم نشود، نتیجه ای جز عصبانی تر کردن جامعه نخواهد داشت که در ماه های اخیر فشارهای جدی را تحمل کرده اند.»

مجیدرضا حریری با بیان اینکه «متاسفانه شرایط اقتصادی کشور به گونه ای پیش رفته که دیگر با طرح های صرفا اقتصادی و مدیریتی نمی توان توقع تحولی جدی داشت و راهکار از دل سیاست می گذرد»، به «ایسنا» گفت: «وقتی فشارهای تحریم یکی از عوامل تاثیرگذار بر مشکلات بوده، قاعدتا برای برون رفت از این شرایط، باید به مسائل دیپلماتیک نیز فکر کرد.

او با بیان اینکه «حل نکردن مشکلات و ناموفق بودن طرح ها، شرایط را برای اقشار کم درآمد جامعه دشوار کرده است»، افزود: «وقتی جامعه می بیند که برای برون رفت از این شرایط راهکار دقیقی وجود ندارد، عصبانی می شود و با مطرح کردن وعده هایی مبنی بر اینکه در روزهای آینده اتفاقی بزرگ رخ خواهد داد، جامعه را عصبانی تر می کند. امروز مردم نیاز دارند که ببینند مسئولان اجرایی فضای زندگی آنها را درک کرده و برمبنای آن تصمیم می گیرند و در این مسیر مطرح کردن پازل و معما چندان نتیجه مثبت ندارد.»

حریری در انتها با انتقاد از گفته حسام الدین آشنا گفت: «اینکه یکی از مشاوران دولت در شبکه های اجتماعی می نویسد که برای تصمیم گیری اقتصادی صبر کنید، در کنار آنکه مشخص نیست چه ارتباطی با واقعیت دارد، نشان از آن دارد که از وضعیت معیشتی مردم دور شده ایم. امروز بخش قابل توجهی از جامعه با توجه به مشکلات اقتصادی، اساسا توان تصمیم گیری ندارد که بخواهد آن را نیز یک هفته عقب بیندازد. در کنار آن در سالی که به «جهش تولید» نام گذاری شده، این توقع که یک هفته تمام کارها بایستد تا نتیجه این خبر روشن شود، چندان منطقی نیست.»

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com