گزارش «فرصت امروز» از بازار محصولات بهداشتی سلولزی / وفور تولید ایرانی در این بازار پرمشتری

وارد هر سوپرمارکت، فروشگاه زنجیره‌ای یا هر مکانی که نام فروشگاه را بر خود داشته باشد، بشوید، همیشه در قفسه‌های فراوانی شاهد کالاهایی چون دستمال کاغذی و سایر وسایل مربوط به بهداشت هستید. این کالاها همگی با عنوان کالاهای مربوط به حوزه سلولزی نام‌گذاری می‌شوند. ارزش و اهمیت آنها در زندگی امروزی بر هیچ کسی پوشیده نیست و هر روز هم بر اهمیت آنها اضافه می‌شود. دیگر هیچ خانه و هیچ میزی را در اداره‌ها نمی‌توان یافت که خالی از محصولات این حوزه باشد.

به همین دلیل هم هست که بازاری گسترده و مشتریان میلیونی دارند. گزارش امروز را اختصاص داده‌ایم به بازار محصولات سلولزی تا با بررسی آن از چم و خمش آگاه شویم. اینکه میزان تولید و مصرف در بازار این کالا به چه صورت است؟ نقش واردکننده‌ها در بازار ایران چه رنگی دارد و اینکه سهم تولید داخلی از این بازار به چه صورت است؟ در این گزارش سعی بر آن بوده که به همه این پرسش‌ها پاسخ داده شود و در این راستا از دیدگاه فریدون دهخوارگانی، دبیر انجمن صنایع سلولزی بهداشتی ایران استفاده شده است. 

بازاری برای میلیون‌ها ایرانی

وقتی محصولی تولید می‌شود همیشه سوالی مطرح می‌شود، مبنی بر اینکه بازار مصرف و گستره مصرف‌کنندگان آن محصول چه طیفی را در برمی‌گیرد. در واقع یکی از دغدغه‌های هر تولیدکننده‌ای این است که محصولش را باید برای چه طیفی از مشتریان تولید کند. از این نظر خیال تولیدکنندگان محصولات بهداشتی سلولزی می‌تواند راحت باشد، زیرا مشتریان میلیونی در سراسر ایران پتانسیل ویژه‌ای را به لحاظ خریدوفروش برای این محصول ایجاد کرده‌اند. در واقع سراسر کشور، بازار هدف محصولات سلولزی بهداشتی است.

در حال حاضر در تمامی خانواده‌ها حتی در روستاها، مصرف این‌گونه محصولات رایج شده و می‌توان عنوان کرد اقلام مختلف محصولات سلولزی بهداشتی، جزو نیازهای روزانه مردم هستند و بازار گسترده‌ای برای این صنعت به وجود آورده‌اند که هر روز نیز در حال توسعه است. یعنی با تولد هر انسانی، یک مشتری برای این محصولات ایجاد می‌شود. 

بازاری با تنوع بسیار زیاد

تعداد زیاد تولیدکنندگان این حوزه نشان از تنوع این محصولات دارد. به گفته فعالان این حوزه تنوع محصولات سلولزی بسیار زیاد است و هر قلم کالا به‌گونه‌های مختلف تولید می‌شود. اغلب شرکت‌ها هم به‌صورت متوالی در حال تولید محصولات جدید به منظور برطرف‌کردن نیاز مشتریان هستند، تا جایی که در دو دهه گذشته، حدود 200 شرکت در این زمینه به بهره‌برداری رسیده‌اند. هر چند برخی از این شرکت‌ها بدون تحقیق و پژوهش حول محور این صنعت در زمینه سنجش بازار (عرضه، تقاضا، واردات، قدرت خرید و. . .) سرمایه‌گذاری کرده بودند، بعد از مدتی در اثر رقابت از بازار حذف شدند و در حال حاضر از طریق آماری که با کمک سازمان استاندارد استان‌ها به دست آمده، حدود 90شرکت با ظرفیت‌های گوناگون در این صنعت فعالیت دارند. 

بازار خودکفایی سلولزی‌ها

اینقدر در مورد کالاهای کشورهای مختلف در بازار ایران مطلب زیاد است که این گمان در مورد هر محصولی خالی از حقیقت نیست. اما به نظر می‌رسد که بازار محصولات بهداشتی تا حدود زیادی با تولید صنایع داخلی پر شده است.

به همین دلیل هم دبیر انجمن معتقد است: بازار داخلی، به واردات کالای خارجی در زمینه سلولزی - بهداشتی هیچگونه وابستگی ندارد و در واقع اصلا به واردات این گونه کالاها نیازی نیست، زیرا شرکت‌های ایرانی می‌توانند تا 10برابر نیاز مملکت تولید کنند و هیچگونه کمبودی در این خصوص وجود ندارد. با همه این اوصاف باز هم در قفسه‌های فروشگاه‌های سطح شهر می‌توان محصولاتی از کشورهای خارجی دید. هر چند همه رسته‌های محصولات بهداشتی را شامل نمی‌شود و تنها بعضی از محصولات را در برمی‌گیرد. 

در همین خصوص و مطابق گفته‌های دهخوارگانی، میزان تعرفه (حقوق ورودی) برخی از کالاهای ساخته شده به‌صورتی تنظیم شده که واردات آنها با سوددهی قابل توجهی همراه است. بنابراین سرمایه‌های زیادی، جذب واردات این کالاها می‌شود. از سویی، به دلیل سوددهی مناسب این محصولات، قاچاق آنها هم بازار گرمی دارد.

این کالاها که بدون لیبل (برچسب) ورود هستند، در سطح شهر و در فروشگاه‌ها مشاهده می‌شوند. همین امر موجب برتری تجارت بر تولید شده و تا حدودی برای بازار داخلی خطر ایجاد کرده است. فعالان بازار هم در این مورد گلایه‌های زیادی دارند و خواهان افزایش حقوق ورودی برای محصولات ساخته شده سلولزی بهداشتی وارداتی هستند. آنها همچنین معتقد هستند که نظارت دقیق برای جلوگیری از قاچاق این محصولات، کمک موثری برای صنایع سلولزی بهداشتی کشور است. 

خیال راحت با سازمان استاندارد؟ 

یکی از مسائلی که در مورد محصولات بهداشتی وجود دارد، مسئله سلامت آنهاست. مشتریان هم همیشه در این زمینه دغدغه‌هایی داشته‌اند. اینکه این محصولات تا چه حدی مطابق استانداردهای روز دنیا تولید می‌شوند چون این محصولات با بدن مصرف‌کننده تماس مستقیم دارند و در صورت کاربرد موادی که تندرستی افراد را به خطر می‌اندازند، می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. مسئولان انجمن معتقد هستند که در مورد کالاهای وارداتی، انجمن هیچ گونه مسئولیتی ندارد ولی در مورد تولیدات شرکت‌های داخلی، نظارت سازمان ملی استاندارد، وزارت بهداشت و درمان با همکاری انجمن به‌صورت دائمی انجام می‌شود و همواره به مصرف‌کنندگان توصیه شده که از کالاهای استاندارد و نام‌های تجاری معتبر استفاده کنند.

همچنین اضافه می‌کنند که آزمایشگاه مجهز سازمان ملی استاندارد و اداره بهداشت به‌صورت مرتب در حال نمونه‌برداری از خط تولید شرکت‌ها و همین‌طور از سطح بازار به منظور کنترل این محصولات هستند. یکی دیگر از مسائلی که توسط دبیر انجمن مطرح می‌شود، برمی‌گردد به کیفیت بالای تولیدات داخلی. وی اظهار می‌کند: در حال حاضر، شرکت‌های بزرگ داخلی با سرمایه‌های هنگفت و با تکنولوژی روز جهانی، آنچه را که نیاز داخل است، تولید می‌کنند و کیفیت این محصولات کاملا با کالای خارجی برابری می‌کند. 

جایگاه ایران در تولید محصولات بهداشتی

 کشورهایی که در همسایگی ایران واقع شده‌اند به دلیل عدم برخورداری از توان فنی و صنعتی برای تولید بسیاری از محصولاتی که نیاز روزمره مردم‌شان محسوب می‌شوند، همیشه بازارهای مناسبی برای صدور کالاهای ایران به شمار رفته‌اند. این مهم شامل حال تولیدکنندگان محصولات بهداشتی هم شده است. تا جایی که ایران در تولید محصولات سلولزی بهداشتی در منطقه از برتری‌های لازم برخوردار است و به اغلب کشورهای هم‌جوار کالا صادر می‌کند. تولید بالای این کالاها در داخل فواید دیگری هم به همراه داشته است.

از جمله اینکه موجب ایجاد بازاری رقابتی شده که نتیجه آن هم بالا رفتن کیفیت این محصولات است و هم اینکه میزان صادرات غیرنفتی را افزایش داده است. هر چند در این میان شرکت‌هایی که کیفیت را جدی نمی‌گیرند، محکوم به حذف از بازار هستند. دهخوارگانی معتقد است: تعداد بی‌شمار واحدهای تولیدی با ظرفیت‌های گوناگون که به مراتب بیشتر از نیاز کشور است، باعث رقابت شدید برای به دست آوردن سهم بازار در این صنعت شده و همین امر موجب حذف شدن خیلی از واحدهای تولیدی می‌شود. ولی رشد مصرف سرانه رو به افزایش است و واحدهای بزرگی هم وجود دارند که در مقاطع زمانی معینی، شاهد توسعه فازهای مختلف آنها هستیم. همین امر موجب شده تا هر روز بیشتر شاهد افزایش صادرات در این حوزه باشیم. 

مصرف چندصد هزار تنی بهداشتی‌ها

سالانه بیش از صد هزار تن انواع دستمال کاغذی مصرف می‌شود که تماما در داخل کشور تولید می‌شوند. همچنین سالانه حدود 80 هزار تن انواع محصولات بهداشتی مورد نیاز کودکان، بزرگسالان و بانوان در کشور مصرف می‌شود که به دلیل همان عامل پایین بودن نرخ تعرفه وارداتی و به سود بودن وارد کردن این محصولات، بسیاری از این محصولات وارداتی هستند. 

مشکلاتی که همچنان پابرجاست

بخش تولید مشکل کم ندارد. این مشکلات در همه حوزه‌های تولید به چشم می‌خورد. دهخوارگانی در این خصوص می‌گوید: در حقیقت به دلیل افزایش قیمت ارز در سال‌های گذشته، اغلب شرکت‌ها با کمبود سرمایه در گردش روبه‌رو هستند. عملکرد انقباضی بانک‌ها موجب شده دریافت تسهیلات بانکی بسیار سخت باشد. چنانچه بانک‌ها در پرداخت تسهیلات، وثیقه‌محور نباشند و تسهیلات را در اختیار شرکت‌های معتبر قرار دهند - در واقع اعتبارمحوری به جای وثیقه‌محوری، سیاست بانک‌ها باشد - بخش زیادی از مشکلات حل خواهد شد.  

وی همچنین این حوزه را بخشی قابل توجه برای سرمایه‌گذاری خارجی‌ها می‌داند و معتقد است: در خصوص سرمایه‌گذاری خارجی، چنانچه مسئولان مرتبط در وزارت اقتصاد و دارایی، موارد و نکته‌های موردنظر انجمن را در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ کنند، حاصل کار، ثمربخش خواهد بود. در مورد حقوق ورودی کالاهای ساخته شده در این صنعت معتقدیم که باید تعرفه‌ها افزایش پیدا کنند تا واحدهای تولیدی از حمایت بیشتری برخوردار شوند.