مصاف ویروس و توریسم

تنها علت ناخشنودی انسان در آن است که نمی داند چگونه در اتاقش آرام بگیرد. (آلن دو باتن، هنر سیر و سفر)

به نظر می رسد بیشترین تلفات شیوع کرونا در مصاف ویروس و اقتصاد به صنعت گردشگری رسیده است و آینده صنعت توریسم هم اکنون بیشتر از همیشه تیره و تار می نماید. حتی با فرض مهار احتمالی کرونا، به نظر نمی آید که صنعت توریسم به این زودی ها به رونق پیش از شیوع کرونا برسد، چراکه ویروس کووید-19 از تعطیلات بهاری گرفته تا تعطیلات تابستانی، برنامه همه سفرها را کنسل کرده است و طرح فاصله گذاری اجتماعی و محدودیت های رفت وآمدی که توسط دولت ها برقرار شده، باعث شده تا بسیاری از گردشگران در اوج فصل سفر در خانه بمانند و به تعبیر آلن دو باتن، از درون اتاق خود به دور دنیا سفر کنند.

بیشترین تلفات کرونا به گردشگری رسید

با گسترش بیماری کرونا، محدودیت های رفت و آمد در همه کشورها اعلام شده و این در حالی است که در طول تاریخ سفر چنین محدودیتی تاکنون اتفاق نیفتاده بود. همین امر به قرنطینه شهرها و بسته شدن مرزهای سیاسی انجامیده و میلیاردها دلار به صنعت گردشگری ضرر وارد کرده است. طبق آمارهایی که دو هفته پیش، سی ان بی سی ارائه کرد، با شیوع بیماری کرونا، 97 مقصد (45درصد) همه یا بخشی از مرزهای خود را بستند؛ 66 کشور (30درصد) پروازها را کم و بیش به حالت تعلیق درآوردند؛ 39 مکان (18درصد) تعطیلی مرزها را برای یک گروه خاص هدف قرار دادند و 16 کشور (7درصد) باقیمانده هم به اقدامات دیگری نظیر قرنطینه روی آوردند.

همچنین به گفته وب سایت جهانی ردیابی پروازهای جهانی، میانگین پروازهای روزانه تجاری از بیش از 100 هزار پرواز در ژانویه و فوریه امسال به 78.500 پرواز در مارس و 29.400 پرواز در آوریل رسید. چنین کاهش کم سابقه ای در پروازهای تجاری باعث شده تا بخش بزرگی از ناوگان هوایی زمین گیر شوند و شرکت های هواپیمایی با بحران ورشکستگی روبه رو شوند. حتی اگر همین فردا واکسنی برای ویروس کرونا کشف شود و خطر ابتلای بیماری از بین برود، سال ها طول می کشد تا صنعت حمل ونقل هوایی و به طور کلی، اقتصاد جهانی بتواند پیامدهای این بحران را پشت سر بگذارد.

البته بازخوردهای منفی کرونا در صنعت گردشگری تنها منوط به بخش حمل و نقل نبوده، بلکه بخش هتلداری را هم تحت الشعاع قرار داده و علاوه بر شرکت های هواپیمایی، هتل ها هم در هفته ها و ماه های گذشته با کاهش مسافر مواجه شده اند. براساس داده های موسسهSTR ، نرخ هتل ها در همه مناطق جهان در ماه مارس کاهش یافته و چندین هتل زنجیره ای بزرگ نیز از اخراج کارکنان و کاهش دستمزدها خبر داده اند. برخی از هتل های بزرگ هم هزاران نفر از کارمندان خود را به مرخصی اجباری فرستاده اند. شرکت های سفر آنلاین مانند Expedia Group هم اعلام کرده اند که در حال کاهش 3 هزار شغل هستند.

این بیکاری گسترده، چشم انداز روشنی است از آنچه این روزها در بخش های وابسته به گردشگری در حال وقوع است. برآوردها نشان می دهد صنعت گردشگری بیش از 10درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را شامل می شود و تقریبا از هر چهار شغل جدید در طول پنج سال گذشته، یکی از آنها مربوط به صنعت گردشگری بوده است، اما توقف ناگهانی سفر به دلیل شیوع کرونا موجب از دست رفتن بیش از یکصد میلیون شغل در سال 2020 خواهد شد. این اتفاق باعث می شود که 2.7 تریلیون دلار از تولید ناخالص داخلی توریسم و سفر در سال جاری کاسته شود بنابراین به نظر می رسد در مصاف ویروس و توریسم، این صنعت گردشگری است که به اغما رفته و تنها راه برای گردشگران در این روزها، تجربه سیر و سفر از درون اتاق های خویش است.

ضربه سنگین کرونا بر پیکره گردشگری

در همین زمینه، نهاد پژوهشی مجلس در تازه ترین گزارش خود به بررسی مواجهه صنعت گردشگری با ویروس کرونا پرداخت و توجه به گردشگری داخلی را تنها راه برای بقای این صنعت در شرایط کنونی دانست. به گفته مرکز پژوهش ها، به نظر می رسد با ادامه طرح فاصله گذاری اجتماعی، حداقل تا یک سال آینده، سفرهای بین المللی در حوزه گردشگری برای جلوگیری از شیوع مجدد بیماری کرونا با تأخیر خواهد شد. در این شرایط، بهترین سناریو برای حمایت از مشاغل مرتبط با گردشگری، حمایت ویژه از توسعه گردشگری داخلی (البته با رعایت پروتکل های بهداشتی) است، چراکه حدود 80درصد از گردش مالی صنعت گردشگری کشور توسط گردشگران داخلی ایجاد می شود و تحریک هدفمند تقاضا می تواند زیان ناشی از بحران کرونا را در صنعت گردشگری و کسب و کارهای پیرامون آن به حداقل برساند.

این در حالی است که با بازگشایی تدریجی کسب وکارها و رفع محدودیت های تردد بین شهری، سفر و گردشگری در جامعه کماکان انجام می شود، به ویژه اینکه در نیمه خردادماه 1399 تعطیلات عید فطر و نیمه خرداد پیش روی ماست و فصل تابستان نیز به عنوان فصل ویژه گردشگری ایرانیان در راه است. بنابراین از آنجا که کمتر از 10درصد اقامت مردم در اقامتگاه های رسمی نظیر هتل ها، مهمانپذیرها، زائرسراها و مجتمع های گردشگری صورت می گیرد و بیش از 60درصد آنها در کمپ های موقت مانند چادر و اقامتگاه های غیررسمی اسکان می یابند، به نظر می رسد که بستن این تأسیسات گردشگری و مراکز رسمی نمی تواند کمک چندانی به کنترل بیماری کند. به علاوه، اقامت در سکونتگاه های غیررسمی با وضعیت بهداشتی نه چندان مناسب می تواند باعث شیوع و گسترش کرونا شود.

از سوی دیگر، بسیاری از جاذبه های گردشگری مانند موزه ها و سایت های تاریخی و فرهنگی که امکان مدیریت بازدید در آنها فراهم است، می توانند با رعایت پروتکل های بهداشتی و طرح فاصله گذاری اجتماعی مجددا بازگشایی شوند، به طوری که امکان سفر و گردشگری درون شهری و منطقه ای فراهم شود تا از حجم سفرهای غیرضروری خارج از شهر و استان کاسته شود، بار روانی ماندن در خانه کمتر شود و در نهایت کسب وکارهای مرتبط با صنعت گردشگری به حیات خود ادامه دهند، اما آنچه برای این مهم ضرورت دارد، توزیع آسان و ارزان اقلام بهداشتی به وی‍ژه ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی‎کننده جهت استفاده مردم در این مراکز است.

به اعتقاد بازوی کارشناسی مجلس، حالا که مدیریت شیوع بیماری به خود مردم واگذار شده است و عمده اقدامات پیشگیرانه دولت به توصیه رعایت نکات بهداشتی توسط مردم تقلیل یافته و محدودیت های تردد درون شهری و بین شهری برداشته شده است، لازم است که ضمن مدیریت توزیع اقلام بهداشتی مورد نیاز، سفر و گردشگری مردم از سوی دولت به گونه ای برنامه ریزی شود که به موازات آسیب کمتر به کسب وکارهای صنعت گردشگری و مدیریت اوقات فراغت مردم، موجب تشدید بیماری کرونا در جامعه نشود.

نسخه توریستی برای دنیای پس از کرونا

«تنها علت ناخشنودی انسان در آن است که نمی داند چگونه در اتاقش آرام بگیرد.» این جمله را آلن دو باتن در کتاب «هنر سیر و سفر» به نقل از بلز پاسکال، فیلسوف فرانسوی روایت کرده است. پرواضح است که دو باتن این کتاب را سال ها پیش از همه گیری کرونا نوشت و هنوز خطر یک اپیدمی حتی در بدترین کابوس های آدمی نیز جایی نداشت. حتی فیلم «شیوع» استیون سودربرگ که شبیه به وضعیت این روزهای ماست و درباره شیوع یک بیماری اپیدمیک در جامعه بشری است، چندان در سینمای علمی-تخیلی آن روزها شاخص نبود و ایده شیوع دوباره طاعون در هزاره سوم میلادی محال تر از حمله بشقاب پرنده ها به زمین به نظر می رسید.

اما حالا با ظهور ویروس کووید-19 بشر در مواجهه ای آخرالزمانی با بیماری قرار گرفته و شیوع کرونا به یک نقطه عطف تاریخی تبدیل شده است. به نظر می رسد تجربه زندگی در دنیای پساکرونا دستخوش تغییر خواهد شد و هنر سیر و سفر نیز به موازات تغییر سبک زندگی متحول خواهد شد؛ کمااینکه این روزها با شیوع کرونا بسیاری از گردشگران از درون اتاق های خود سفری را به دور دنیا آغاز کرده اند.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com