اصول راهبری جشنواره فیلم فجر بررسی می شود / فرصت هایی که از دست می شود

جشنواره سی و پنجم فیلم فجر،  جشنواره ای بود که از بدو امر با حواشی مختلفی همراه شد. مشخص شدن اعضای هیأت انتخاب با حداقل تخصص سینمایی، نخستین قدم نادرست در جشنواره سی و پنجم را رقم زد. پس از آن کنار گذاشتن فیلم «کاناپه» کیانوش عیاری، «هجوم» شهرام مکری و «لرد» محمد رسول اف از جشنواره فیلم فجر و برخورد سلیقه ای با این سه فیلم که امید سینمای سال جاری محسوب می شدند، امیدها را نسبت به جشنواره سی و پنجم کمرنگ تر کرد.

در طول جشنواره، تماشای فیلم های بخش مسابقه که اغلب فیلم هایی بسیار پایین تر از سطح استاندارد بودند، سال ناگواری برای سینمای در حال شکوفایی ایران رقم زد. اما نوع داوری و جوایزی که به فیلم ها تعلق گرفت، پازل جشنواره سی و پنجم را تکمیل کرد و کم اعتبارترین جشنواره را در کارنامه سینمای ایران ثبت کرد؛ سینمایی که رکورد فروش 120میلیاردی در سال جاری را شکست و دو برابر سال 94 مخاطب را روانه سالن ها کرد.

حالا با مدیریتی اشتباه به جای آنکه سینمای ایران را شکوفا کند با ارائه فیلم هایی با حداقل استاندارد در جشنواره فیلم فجر که ویترین سینمای ایران به حساب می آید، فرصت ها را به تهدید تبدیل کرد؛ فرصتی که می توانست سینمای ایران را تا حد صنعتی شدن پیش ببرد با اشتباه های جبران ناپذیر مدیریتی از دست رفت.

***

بایرام فضلی:

ضعف مدیریت افراد نیست

بایرام فضلی، کارگردان و فیلمبردار معتقد است که اگر همه بهترین خروجی خود را ارائه دهند می توانیم شاهد رشد سینما و بهبود برگزاری آن باشیم.

ارزیابی شما از مدیریت جشنواره سی و پنجم فیلم فجر چیست؟

اگر بخواهم فیلم هایی را که از جشنواره کنار گذاشته اند با  فیلم هایی که در جشنواره دیدم مقایسه کنم باید بگویم اگر ساختار جشنواره به نحو دیگری چیده می شد، می توانستیم جشنواره بهتری داشته باشیم. در کنار این اتفاق، اجحافی نیز که در زمینه فیلم های هنر و تجربه شده نیز به این جشنواره صدمه زده است زیرا طبقه بندی فیلم ها در دسته های مختلف و حذف یک بخش به تمامیت سینما و جشنواره لطمه می زند به این دلیل که برخی فیلم هایی که در بخش هنر و تجربه ساخته شده اند به لحاظ ساختاری از بسیاری فیلم های انتخاب شده در بخش مسابقه قوی تر بودند.

پیشنهاد می کنم اگر قرار است جشنواره ای برگزار شود همه فیلم های سینما را در بر بگیرد. سال های گذشته همه بخش ها اعم از فیلم کوتاه، هنر،  تجربه و مستند در این جشنواره سهیم بودند اما اکنون بخش های مختلف از این جشنواره حذف شده اند که اتفاق ناراحت کننده ای است.

برخی معتقدند حضور بخش های مختلف در جشنواره فجر به لحاظ کیفی به برگزاری آن لطمه می زند و همین عامل را دلیل حذف این بخش ها می دانند، آیا شما این نظر را نمی پذیرید؟

ما اگر جشنواره فجر را جشنواره سینمای ایران می دانیم باید همه بخش ها را در آن بگنجانیم. در همه جشنواره های جهان همه بخش ها حضور دارند و کسی فکر نمی کند این مسئله کیفیت جشنواره را زیر سوال برده است. اگر جشنواره فجر شامل همه طیف های سینما باشد برای همه دلگرمی ایجاد می کند.

باید برای هر بخش ساختار مجزایی چیده شود و هر بخش در جایگاه خود مورد ارزیابی و تشویق قرار بگیرد. در سینمای امروز ما سینمای مستند و کوتاه پیشرو تر از سینمای اصلی ما است و کنار هم قرار گرفتن این طیف ها سبب قیاس بهتر آنها با یکدیگر و تاثیرپذیری آنها بر یکدیگر می شود.

متاسفانه سینمای داستانی ما در شرایط بدی قرار دارد و بسیاری کارگردانان ما از بدنه سینما کنار رفته یا حتی کنار گذاشته شده اند. خروجی فیلم های داستانی ما نیز اکنون گویای شرایط حاکم هستند. هر حوزه سینما اعم از تجاری، دولتی و هنری باید راه خود را برود و سیاستی که اکنون حاکم است سبب صدمه جدی بر بدنه سینمای هنری ما شده است.

پس شما حذف بخش های مختلف جشنواره را عامل اعتلای آن نمی بینید و بر عکس سبب لطمه خوردن جشنواره ارزیابی می کنید؟

وقتی بخشی از جشنواره حذف می شود این به معنای ضعف مدیریت و برگزاری جشنواره است. هر بخش باید به شکل مجزا با داوران جداگانه برگزار شود و مورد ارزیابی قرار گیرد. بخش «شرت کرنل» جشنواره کن به خوبی در حوزه فیلم کوتاه برگزار می شود و کسی نیز حضور آن بخش را عامل کاهش سطح کیفی جشنواره کن نمی داند. ما نیز در هر حوزه انجمن و افراد متولی داریم که می توانیم برگزاری هر بخش را به آنها واگذار کنیم و نگران سطح کیفی جشنواره نباشیم.

این روند نه ضعف جشنواره که ویژگی جشنواره فجر می شود و ارزش فیلم کوتاه را تا حد فیلم داستانی ما بالا می آورد و این دو را همکف می کند. کارگردان فیلم کوتاهی که در جشنواره جایزه می گیرد امیدواری بیشتری نسبت به جشنواره دارد. به نظر من حذف این بخش ها از جشنواره فجر ناشی از ضعف برگزاری آن است.

یکی از دلایلی که برای حذف این بخش ها مطرح شد کمبود بودجه جشنواره بود که با بودجه محدود نمی توان جشنواره را گسترده برگزار کرد چقدر این دلیل برای شما توجیه پذیر است؟

این اصلا برای من توجیه پذیر نیست. کشوری که از سطح هنری و فرهنگی قابل اعتنایی برخوردار است و برای نمایش آن جشنواره برگزار می کند باید برای آن جشنواره بودجه کافی تعریف کند. سینمای ایران، سینمای قدرتمند و معتبری است و با توجیه نبود بودجه یا کمبود آن نباید سطح کیفی برگزاری آن را تنزل داد. در طول سال هزاران جشنواره دولتی برگزار می شود که هیچ بازتابی ندارد. به جای کوچک کردن جشنواره فیلم فجر آن جشنواره ها را حذف کنند.

عامل این حذف ها را چه کسی می دانید، مدیریت کلان یا مدیریت فعلی جشنواره را عمل این تغییرها می دانید؟

من با افراد و مدیریت آنها کاری ندارم. من نحوه برگزاری جشنواره را زیر ذره بین می گذارم. جشنواره فجر هر سال نسبت به سال قبل فارغ از اینکه چه کسی مدیر است کوچک و کوچک تر می شود و کیفیت فیلم ها نیز کاهش می یابد. به نظر من عامل فرد نیست و ساختار فیلم ها و کیفیت آنها جشنواره را نشانه می رود و سطح کیفی جشنواره نیز سبب تنزل کیفی فیلم ها می شود.

یعنی همه اینها یکدیگر را تحت تاثیر قرار می دهند و اگر هر کسی در جای خودش بهترین خروجی را ارائه کند سبب رشد بخش های دیگر می شود. فیلم خوب سطح جشنواره را بالا می برد و جشنواره قوی و داوران قوی نیز سبب می شوند فیلمسازان برای بهتر شدن تلاش کنند. بنابراین نمی توان فرد یا مدیریت را عامل دانست.

***

رضا درستکار:

همه چیزمان به همه چیزمان می آ  ید

رضا درستکار، مستندساز و منتقد سینما معتقد است که مدیریت سینما از پایه مشکل دارد و چنین جشنواره ای نیز برآیند آن مدیریت است.

نحوه برگزاری سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر را چگونه ارزیابی می کنید؟

مشخص بود که دوستان جمع شدند با اجماع و مهندسی، جشنواره ای با پایان خوش برگزار کنند که رضایت همگانی داشته باشد. با توجه به ضعف هایی که در اعلام نامزدها وجود داشت انتظار می رفت که بی ضابطه همه فیلم ها سهمی از جوایز داشته باشند که این اتفاق نیز افتاد. به نظرم اسم این رقابت نیست، اصولا ارزش های کیفی و فنی سینما، ارزش زیبا شناسی، حتی ارزش های فیلم هایی که متناسب با جشن انقلاب سینمای ایران تولید می شوند، در طبقه بندی و استاندارد مشخص قرار دارد اما در داوری جشنواره امسال با یک چیز عجیب و غریب طرف بودیم. اساسا مشخص نشد که هیأت داوران چگونه فیلم می بینند، به چه فیلمی جایزه می دهند و بر چه معیاری حتی جوایز را کم و زیاد می کنند.

ما در داوری ها یک رفتار ضابطه مند حرفه ای با موضوع نداشتیم. امسال شاهد بودیم که افراد با کدخدا منشی در پی حل موضوع بودند و این قضیه قابل پیش بینی بود که سرنوشت اختتامیه و جوایز چه می شود. به هر حال اگر هدف فقط برگزاری یک جشنواره و جمع کردن آن به خوبی و خوشی بود که ما نیز راضی هستیم اما اگر هدف برگزاری جشنواره فجر با همه قواعد و ضوابطی است که برای آن تعیین شده، این جشنواره پرچمدار آن ساختار نبود.

درباره ضابطه مندی جشنواره صحبت کردید، یکی از اتفاق های نادری که روی داد اهدای سیمرغ بهترین بازیگر زن به دو بازیگر بود که گویا برخلاف اساسنامه جشنواره بود. نظر شما در این زمینه چیست؟

این همان تحفه ای است که از کیسه هیأت داوران بیرون آمد. این موضوع، رقابت را بی ارزش می کند. اگر این گونه است در هر رشته دو سه جایزه بدهیم و همه را راضی کنیم. قرار است فیلم های بخش مسابقه ارزیابی شود و براساس معیارهای مشخص یکی از میان همه به عنوان بهترین انتخاب شود. این رویه سبب بی اعتباری سیمرغ می شود.

دلیل همه این کاستی هایی را که در حوزه برگزاری جشنواره فجر و نوع داوری ها صورت گرفت چه می بینید؟

به نظر من این رویه مصداق جمله معروف « خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می رود دیوار کج» است. نمی توانستیم از این جشنواره انتظار دیگری داشته باشیم. از آن اعلام نامزدها و از آن هیأت داوری نمی شد خروجی دیگری انتظار داشت، زیرا عامل همه آنها حضور محمد حیدری به عنوان مدیر جشنواره فجر است. وقتی آدمی را برای مدیریت جشنواره انتخاب می کنیم که با سینما بی ارتباط است، سینما و قواعد آن را نمی شناسد بدون  شک خروجی بهتر از این نخواهیم داشت.

یعنی شما معتقدید که در پس مدیریت جشنواره فیلم فجر، یک مدیریت اشتباه وجود دارد که سینما را به بیراهه برده است؟

در فیلم هایی که در جشنواره دیدیم فقدان یک مدیریت و برنامه ریزی مناسب به چشم می خورد. شما نمی توانید یک فیلم پر از اشکال بسازید و پایان خوبی برای آن تدارک ببینید. روند فیلمسازی ما از پایه اشتباه پیش رفته و سینمایی که پایه درستی نداشته باشد خروجی مناسبی ارائه نمی کند.

بنابراین من فکر می کنم که در یک ارزیابی کلی همه چیزمان به همه چیزمان می آ ید. فیلم ها، جشنواره و نوع خروجی سینما و داوری نسبت به آن همه در یک ساختار یکسان قرار می گیرد که نشانگر یک روند نامناسب است. به هر حال این نیز پرونده ای در سینمای ایران بود که تمام می شود.

ارتباط با نویسنده: sarabouromand@gmail.com