سپرده‌های کوتاه‌مدت جذاب‌تر از سپرده‌های سالانه شد

اگر چه پرونده نرخ سود بانکی در شورای پول و اعتبار حداقل برای یک دوره سه ماهه بسته شده است اما نرخ سود بانکی سپرده‌های زیر یک‌سال هنوز محل چالش و بحث و نظر موسسات و بانک‌های مختلف است. براساس مصوبه شورای پول و اعتبار تعیین نرخ سود بانکی سپرده‌های زیر یک سال به بانک‌ها واگذار شده است و پس از مصوبه شورای پول و اعتبار بانک‌های بزرگ با برگزاری نشستی در این مورد به توافق دست یافتند که نرخ‌های آن را در جدول 1 می‌بینید. اما با این وجود مصوبه شورای پول و اعتبار به‌گونه‌ای است که این خطر وجود دارد برخی موسسات مالی و اعتباری در کنار برخی از بانک‌های کوچک این توافق را نقض کنند و در کنار موسسات مالی و اعتباری غیر‌مجاز برای نرخ سودهای بالا و جذب سپرده‌های بیشتر مسابقه بگذارند. این دغدغه موجب شده است بانک‌های بزرگ، عطای اجماع را به لقایش ببخشند و ترجیح دهند که از شورای پول و اعتبار درخواست کنند در مصوبه نرخ سود بانکی سپرده‌های زیر یک سال تجدیدنظر کنند.

دغدغه بانک‌های بزرگ

در این باره رییس شورای هماهنگی بانك‌های دولتی گفت: در جلسه مدیران بانك‌ها تصمیم‌گیری شد به سپرده‌های دفترچه‌ای زیر ۳‌ماه نیز بیشتر از ۱۰درصد سود پرداخت نشود. مدیرعامل بانك ملی ایران با اشاره به مصوبه شورای پول و اعتبار و دستورالعمل بانك مركزی درباره نرخ ۲۰درصدی سود سپرده‌های یكساله و واگذاری تعیین نرخ‌های زیر یك‌سال به بانك‌ها، اظهار داشت: برخی بانك‌ها و موسسه‌ها تصمیم شورای هماهنگی بانك‌های دولتی را قبول ندارند و جهت جذب سپرده برای سپرده‌های زیر یك‌سال نرخ سود ۱۹.۵ و ۱۹.۷۵درصدی تعیین كرده‌اند كه این روند در میان‌مدت و بلندمدت مشكل‌ساز خواهد بود و انتظار داریم شورای پول و اعتبار فكری كند و مجبور هستیم به جمع‌بندی برسیم. همتی با اشاره به اینكه هم‌اكنون برخی بانك‌ها برای سپرده‌های كوتاه‌مدت خود سود ۱۹.۷۵درصدی تعیین كرده‌اند، گفت: اگر در این رقابت نرخ سود سپرده‌های كوتاه‌مدت ۱۹.۵درصد شود، در عمل قیمت تمام‌شده پول به‌شدت افزایش می‌یابد و نمی‌توان تسهیلات با نرخ ۲۴درصد به سرمایه‌گذاری و تولید پرداخت كرد و این روند نقض‌غرض است.

در پیشنهاد اولیه‌ای كه بانك‌ها به شورای پول و اعتبار ارائه كردند نرخ سپرده‌های زیر ۳‌ماه ۱۰درصد درنظر گرفته شد زیرا این سپرده‌ها پول‌هایی است كه به‌دلیل گردش مالی واحدها، شركت‌ها و افراد برای امور مختلف كم و زیاد می‌شود. همتی تصریح كرد: اگر قرار باشد نرخ سود سپرده‌های یك تا ۹ماهه نزدیك ۲۰درصد باشد، درحالی‌كه سپرده‌گذار می‌تواند با ۰.۲۵ یا ۰.۵درصد كمتر سود سپرده كوتاه‌مدت بگیرد و هر لحظه هم به پول خود دسترسی داشته باشد، دیگر كسی سپرده یكساله باز نمی‌كند و به‌عنوان مشتری انگیزه‌ای ندارد پول خود را یك‌سال قفل كند.

شرایط نرخ سود مانند قبل از مصوبه شورا شد

محمود امینی، کارشناس اقتصادی هم در این باره به «فرصت امروز» گفت: قبل از نشست شورای پول و اعتبار درباره تعیین نرخ سود بانکی، محافل اقتصادی مختلف اظهارنظرهای متفاوتی را درباره نرخ سود بانکی داشتند. عمده این اظهارات روی این موضوع متمرکز بود که نرخ سود بانکی نباید به‌صورت دستوری تعیین شود و باید به سازو کار بازار و روند عرضه و تقاضا سپرده شود. این اظهارات که عمدتا از طرف محافلی که طرفدار روند واردات به کشور و طرفداران اقتصاد آزاد هستند مطرح می‌شد و هنوز هم پس از جلسه شورای پول و اعتبار این انتقادها ادامه دارد، شورا را به این نتیجه رساند که دست به کاری ترکیبی بزند. از طرفی نرخ سود سپرده‌های سالانه را خودش تعیین کرد (که در این مورد هم بسیار محتاطانه عمل کرد و ترجیح داد به‌صورت گام به گام و سه ماهه آن را کاهش دهد) و از طرف دیگر برای راضی کردن منتقدان نرخ سود سپرده‌های زیر یک سال را به روند عرضه و تقاضا سپرد. اما این اقدام شورای پول و اعتبار نتیجه برعکس داد.

این کارشناس تاکید کرد: نمی‌توان همه طرف‌ها را راضی نگه داشت. اکنون اتفاقی که افتاده است با اقدام برخی بانک‌ها، نرخ سپرده‌های کوتاه‌مدت جذاب‌تر از نرخ سپرده‌های بلند‌مدت شده است و در چنین وضعیتی سپرده‌گذاران ترجیح می‌دهند به جای سپرده‌های بلند‌مدت به سپرده‌های کوتاه‌مدت روی بیاورند. علاوه بر اینکه در این روش هر زمان که به پول‌شان احتیاج داشته باشند می‌توانند آن را از بانک خارج کنند درحالی که در سپرده‌های بلند‌مدت این کار به سادگی امکان‌پذیر نیست علاوه بر اینکه افتتاح حساب سپرده کوتاه‌مدت بسیار آسان‌تر از حساب‌های بلند‌مدت است و از روند بوروکراتیک کمتری برخوردار است. همه این عوامل سپرده‌های کوتاه‌مدت را جذاب‌تر از سپرده‌های بلند‌مدت می‌کنند. وی افزود: در عمل با سازوکاری که بانک‌های کوچک و موسسات مالی و اعتباری برای سپرده‌های کوتاه‌مدت در نظر گرفته‌اند، مصوبه شورای پول و اعتبار بلااستفاده شده است و این همه کار کارشناسی و زحمتی که در این باره کشیده شد، نتیجه‌ای نداشت. بنابراین من دور از ذهن نمی‌بینیم اگر شورای پول و اعتبار مصوبه خود را اصلاح کند و در مقابل این تصمیم بانک‌های کوچک و موسسات بایستد.

دکتر امینی در پاسخ به این سول که اگر شورای پول و اعتبار مصوبه خود را اصلاح نکند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ گفت: در آن صورت بانک‌های بزرگ هم مجبور می‌شوند وارد بازی سود شوند و نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت خود را به نرخ سود بانک‌های کوچک نزدیک کنند که در چنین شرایطی مصوبه شورای پول و اعتبار فقط یک برگ کاغذ بی‌مصرف می‌شود. وی اضافه کرد: بحث کاهش نرخ سود بانکی به این دلیل مطرح شد که با کاهش تورم ضرورت کاهش نرخ سود بانکی احساس می‌شد اما وضع فعلی نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت در نظر گرفته‌اند، مصوبه شورای پول و اعتبار بلا‌استفاده شده است و این همه کار کارشناسی و زحمتی که در این باره کشیده شد، نتیجه‌ای نداشت. بنابراین من دور از ذهن نمی‌بینیم اگر شورای پول و اعتبار مصوبه خود را اصلاح کند و در مقابل این تصمیم بانک‌های کوچک و موسسات بایستد.

دکتر امینی در پاسخ به این سوال که اگر شورای پول و اعتبار مصوبه خود را اصلاح نکند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ گفت: در آن صورت بانک‌های بزرگ هم مجبور می‌‌شوند وارد بازی سود شوند و نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت خود را به نرخ سود بانک‌های کوچک نزدیک کنند که در چنین شرایطی مصوبه شورای پول و اعتبار فقط یک برگ کاغذ بی‌مصرف می‌شود. وی اضافه کرد: بحث کاهش نرخ سود بانکی به این دلیل مطرح شد که با کاهش تورم، ضرورت کاهش نرخ سود بانکی احساس می‌شد اما وضع فعلی نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت، فاصله نرخ سود با تورم مانند شرایط قبل از مصوبه شورای پول و اعتبار است.