با نگاهی کامل به شرایط لغو پذیرش شرکت‌ها در بورس و قوانین مرتبط با آن و همچنین اسامی شرکت‌های لغو پذیرش شده در 10 سال اخیر / ریسک اخراج شرکت‌ها از بورس را جدی بگیرید

اخراج، نماد یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های مرتبط با بازار سرمایه است که اغلب از سوی فعالان بازار نادیده گرفته می‌شود و برای آن در تحلیل‌ها و خریدوفروش‌های خود وزن زیادی قائل نمی‌شوند‌. این ریسک بزرگ با توجه به لیست طویلی که از اخراجی‌های بورس از سال 82 تا 92 از سوی سایت اطلاع‌رسانی بازار سرمایه (سنا) برای نخستین بار منتشر شد و در ادامه برای یادآوری آورده شده است، موجب شد، بسیاری از تحلیلگران حرفه‌ای بازار به این نکته نیز در تحلیل‌های خود وزن‌دهی کنند‌.

در 19 خرداد 93 نیز قالیباف، مدیرعامل شرکت بورس در نشست خبری خود عنوان کرد که از تعداد 318 شرکت حاضر در بورس تهران چهار شرکت از تابلوی فرعی به تابلوی اصلی، شش شرکت از بازار دوم به تابلوی فرعی بازار اول، شش شرکت از تابلوی فرعی به بازار دوم و شش شرکت با توجه به عدم احراز شرایط پذیرش در بورس لغو پذیرش شدند تا به فعالان گوشزد شود این وظیفه نظارتی بورس که قبلا کمتر جدی گرفته می‌شد، امروز دیگر در حوزه وظایف جدی بورس قرار گرفته است‌. به‌گونه‌ای که در سال 93 نیز پذیرش شرکت‌های مهندسی فیروزا، تولی‌پرس، صنعتی و شیمیایی رنگین، پشم‌بافی توس، ایران گچ و گروه صنعتی سدید لغو شد. 

شرکت کاشی اصفهان در حالی که در 10 روز آخر معاملاتی خود با 700دفعه معامله و جابه‌جا شدن حدود پنج‌درصد از سهام خود، هر روز با صف خرید به کار خود پایان داده بود، از دوم خرداد سال 92 بسته شده و در حال طی کردن فرآیند لغو پذیرش است. شرکت کف نیز در شرایطی مشابه با کاشی اصفهان در حال حذف از لیست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است در حالی که در 10 روز آخر معاملاتی خود منتهی به 19 اسفند سال 92 همواره مثبت و شاهد صف خرید بوده و بیش از پنج‌میلیون سهم از آن معامله شده است. 

بنابراین با توجه به تاریخچه تنها همین دو سهم ذکر شده اخیر یعنی کاشی اصفهان و کف یکی دیگر از عواقب بی‌تحلیلی و با چشم بسته در صف خرید، سهام خریدن قابل مشاهده است، مسئله‌ای که با وجود تاکید فراوان تحلیلگران بازار همچنان در سطح وسیعی در میان سرمایه‌گذاران شایع است‌. مخصوصا اخیرا به‌واسطه همه‌گیر شدن گروه‌های بورسی در وایبر، تلگرام و..‌. نحوه خرید کردن عجیبی به نام خرید گروهی در حال رواج یافتن است که علاوه بر اینکه اقدام فوری مسئولان نظارتی را می‌طلبد، باید به سهامداران آنها این ریسک بزرگ یعنی امکان اخراج این‌گونه از شرکت‌ها از بورس گوشزد شود زیرا این خریدهای گروهی معمولا روی سهم‌های با شناوری پایین صورت می‌گیرد که طبق بند 3 ماده 41 دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران که به‌صورت کامل در ادامه آمده است، ریسک بزرگی به نام اخراج از بورس آنها را به‌شدت تهدید می‌کند.

البته به طور کلی پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۸۴ مجلس شورای اسلامی، اقدامات زیادی برای ساماندهی و افزایش نظارت‌ها در حوزه‌های مختلف بازار سرمایه انجام شده است‌. یکی از این اقدامات که از سال ۸۷ به طور جدی‌تر آغاز شده و همچنان ادامه دارد، پالایش بورس از شرکت‌های سهامی عام غیرمنطبق با دستورالعمل‌های موجود و اخراج از بورس یا انتقال به فرابورس بوده است‌. به‌گونه‌ای که طی 10 سال گذشته، نام 150 شرکت از فهرست اسامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار خارج شده است‌. کافی نبودن سرمایه، زیان دهی، وضعیت سود‌آوری شرکت‌ها، میزان سهام شناور آزاد و عدم رعایت مقررات افشای اطلاعات، زیان انباشته و عدم اطلاع‌رسانی صحیح از صورت‌های مالی مهم‌ترین دلایل اخراج شرکت‌ها از بورس اوراق بهادار بوده است.

مطابق با دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران مصوب 1/10/86، اصلاحیه مصوب 24/2/1390، اصلاحیه مصوب 15/5/1390 شامل الحاقیه مورخ 12/4/1389، در فصل پنجم که در مورد تعلیق و لغو پذیرش اوراق بهادار است، بخش دوم شرایط لغو پذیرش به‌صورت کامل آورده شده که در ادامه آمده است. براساس دستورالعمل، هیات پذیرش بورس وظیفه دارد تا پایان اردیبهشت هر سال شرکت‌ها را طبقه‌بندی کند، اگر شرکت‌ها شرایط حضور در یک تابلو و بازار را نداشته باشند از آن بازار حذف شده و بالعکس ممکن است شرایط شرکتی ارتقا یافته باشد و از بازارهای پایین‌تر ارتقا پیدا کرده و به بازارهای بالاتر منتقل شود.

شرایط لغو پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران

ماده 41- پذیرش اوراق بهادار به موجب هر یک از موارد زیر لغو می‌شود:

1-‌ عدم ایفای تعهدات ناشر درخصوص رعایت مفاد مواد 35 و36 این دستورالعمل، پس از گذشت شش‌ماه از تاریخ اعلام سازمان یا هیات پذیرش مبنی بر تعلیق:

(ماده 35- شرکتی که اوراق بهادار آن در بورس پذیرفته شده، باید اصول راهبری شركتی مصوب هیات مدیره سازمان را رعایت کرده و از تطبیق عملیات شركت با استانداردها، اهداف شركت و قوانین و مقررات مربوط اطمینان حاصل كند‌. تغییر موضوع اصلی فعالیت این شركت‌ها صرفا پس از موافقت هیات پذیرش امكان‌پذیر خواهد بود‌. ماده 36- ناشر اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، موظف است مقررات مربوطه از جمله الزامات این دستورالعمل و ضوابط افشای اطلاعات ناشران مصوب سازمان را رعایت کند)

2-‌ در مواردی كه مطابق با بندهای یک و 7 ماده 6، بندهای یک و 3 ماده 10 و بندهای یک و 3 ماده 11 و مواد 7 و 8 این دستورالعمل، شرایط تداوم پذیرش وجود نداشته باشد:

(ماده 6- متقاضی پذیرش سهام عادی در تابلوی اصلی بازار اول، باید دارای شرایط زیر باشد: بند1- سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از یك هزار میلیارد ریال كمتر نباشد‌. بند 7- براساس آخرین صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به كل دارایی‌ها، حداقل 30‌درصد باشد‌. در مورد متقاضیانی كه مشمول ماده 8 این دستورالعمل هستند، نسبت یادشده بر مبنای ضوابط ناظر بر متقاضی، تعیین می‌شود)

(ماده 10- متقاضی پذیرش سهام عادی در تابلوی فرعی بازار اول به استثنای موارد زیر، تابع شرایط خاص پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول و مفاد این دستورالعمل است: بند1- سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از 500 میلیارد ریال کمتر نباشد‌. بند3 – براساس آخرین صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها، حداقل 20 درصد باشد)

(ماده 11- متقاضی پذیرش سهام عادی در بازار دوم به استثنای موارد زیر، تابع شرایط خاص پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول و مفاد این دستورالعمل است: بند1- سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از 200 میلیارد ریال کمتر نباشد‌. بند3 – براساس آخرین صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها، حداقل 15 درصد باشد)

(ماده 7- اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل متقاضی دارای سابقه محكومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر طبق قوانین و مقررات حاكم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفه‌ای نباشند)

(ماده 8- چنانچه تاسیس و فعالیت متقاضی مشمول رعایت ضوابط خاص یا اخذ مجوزهای قانونی باشد، متقاضی موظف است علاوه بر رعایت مفاد این دستورالعمل، موارد یادشده را نیز رعایت کند)

3-‌ در مواردی که بیش از مدت شش ماه، مفاد بند 3 ماده 6 یا بند 2 ماده 10 یا بند 2 ماده 11 رعایت نشده باشد:

ماده 6- متقاضی پذیرش سهام عادی در تابلوی اصلی بازار اول، باید دارای شرایط زیر باشد: بند3- حداقل 20 درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل هزار نفر باشد‌. تبصره: محاسبه سهام شناور آزاد براساس مصوبه شورای‌عالی بورس انجام خواهد شد)

(ماده 10- متقاضی پذیرش سهام عادی در تابلوی فرعی بازار اول به استثنای موارد زیر، تابع شرایط خاص پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول و مفاد این دستورالعمل است: بند 2 – درصد سهام شناور و تعداد سهامداران آن به ترتیب کمتر از 15 درصد سرمایه ثبت شده و 750 نفر نباشد)

(ماده 11- متقاضی پذیرش سهام عادی در بازار دوم به استثنای موارد زیر، تابع شرایط خاص پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول و مفاد این دستورالعمل است: بند2 – درصد سهام شناور و تعداد سهامداران آن به ترتیب کمتر از 10 درصد سرمایه ثبت شده و 250 نفر نباشد)

4-‌ در صورت انحلال یا ورشكستگی ناشر؛

5- در صورتی كه ناشر مشمول ماده 141 لایحه قانون تجارت شده و ظرف مدت دو سال اقدام ناشر منجر به خروج شرکت از شمول ماده 141 لایحه قانون تجارت نشود.
ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت مقرر می‌دارد که اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود، هیات‌مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رأی واقع شود‌. هر گاه مجمع مزبور رأی به انحلال شرکت ندهد، باید در همان جلسه یا رعایت مقررات ماده 6 این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد‌.

6-‌ سررسیداوراق بهادار؛

7-‌ عملکرد شرکت در دو دوره مالی متوالی منجر به زیان شده و نتیجه عملیات شش ماهه بعدی شرکت براساس صورت‌های مالی میان دوره‌ای حسابرسی شده با در نظر گرفتن بندهای شرط گزارش حسابرس، منتج به سود نشود؛

8-‌ اظهارنظر مردود یا عدم اظهارنظر حسابرس در مورد صورت‌های مالی ناشر،

9-‌ عدم رعایت ضوابط اختصاصی پذیرش موضوع ماده 59 این دستورالعمل که مربوط به شرایط اختصاصی پذیرش سهام بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، شرکت‌های بیمه، لیزینگ، سرمایه‌گذاری و هلدینگ و سهام شرکت‌های دولتی است و خود قانون مفصلی دارد که در این مقاله نمی‌گنجد.

ماده 42- در صورت وقوع هركدام از موارد یاد شده در ماده41، بورس ضمن ارائه گزارش به هیات پذیرش مراتب را به ناشر اعلام می‌كند‌. ناشر موظف است ظرف 30 روز توضیحات خود را به هیات پذیرش ارائه کند‌. در صورتی‌كه هیات پذیرش تشخیص دهد ناشر قادر به برطرف كردن موارد منجر به لغو پذیرش است، مهلت مشخصی را حسب مورد برای وی در نظر می‌گیرد.

ماده 43- هیات پذیرش می‌تواند پذیرش اوراق بهادار پذیرفته شده را در دوره‌ای كه به ناشر برای رفع موارد لغو مهلت داده می‌شود، به حالت تعلیق درآورد.

ماده 44- در صورت برطرف شدن موارد لغو پذیرش در مهلت در نظر گرفته‌شده، ناشر موظف است گزارش اقدامات خود و همچنین سایر اطلاعات مورد نیاز را به بورس ارائه کند.

ماده 45- چنانچه در مهلت پیش‌بینی شده موارد لغو پذیرش رفع نشود، اوراق بهادار با تصویب هیات پذیرش از فهرست نرخ‌های بورس به‌طور قطعی حذف می‌شود‌. هیات پذیرش می‌تواند قبل از لغو پذیرش اوراق بهادار، فرصت حداکثر یک‌سال را برای انجام معاملات آن اوراق در نظر گیرد‌.

ماده 46- بورس، لغو پذیرش اوراق بهادار را حداکثر ظرف یک‌هفته از تاریخ تصویب، طی گزارشی با ذکر دلایل مربوط، به ناشر و سازمان اطلاع می‌دهد‌. ناشر می‌تواند مراتب اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت 10 روز پس از ابلاغ تصمیم هیات پذیرش، به دبیرخانه هیات‌مدیره سازمان اعلام کند‌. رأی هیات مدیره سازمان در ‌خصوص بررسی مجدد موضوع یا تایید نظر هیات پذیرش، برای هیات پذیرش، بورس و ناشر لازم‌الاجراست.

تبصره: بورس مكلف است پس از قطعیت لغو پذیرش اوراق بهادار، فهرست اوراق بهادار لغو پذیرش شده را به شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام کند‌. نقل و انتقال سهامی كه به‌صورت قطعی لغو پذیرش می‌شود، در بازار پایه فرابورس ایران انجام خواهد شد.

ماده 47- پذیرش مجدد اوراق بهاداری که پذیرش آنها در بورس لغو شده‌است، پس از گذشت دو سال از تاریخ لغو پذیرش با ارائه درخواست و احراز شرایط پذیرش امکان‌پذیر خواهدبود‌. پذیرش اوراق بهاداری كه به موجب ماده 34 این دستورالعمل لغو پذیرش شده‌اند منوط به سپری شدن مهلت تعیین شده در این ماده نیست.

شرکت‌های لغو پذیرش شده در سال‌های گذشته (83 تا 92)

در سال 92پذیرش شرکت‌های آلومتک، نئوپان 22 بهمن، سولیران، سموم علف کش، گازلوله، ساختمان اصفهان، جوش و اکسیژن، ماشین‌آلات صنعتی تراکتورسازی و مجتمع صنعتی آرتاویل تایر لغو شده است.

در سال 91 شرکت‌های تجهیز نیروی زنگان، لوازم خانگی پارس، صنعتی دریایی ایران، صنعتی‌آزمایش، پلاستیک شاهین، پلاستیران، بسته‌بندی پارس، کارتن مشهد، پاک‌وش، روغن نباتی ناب، کیوان، گسترش صنایع‌پیام، کابل‌سازی ایران، قند تربت جام، بسته‌بندی ایران، لوله و تجهیزات سدید، کارخانجات مخابراتی ایران، شیشه قزوین و آبگینه قزوین از فهرست شرکت‌های بورسی حذف شده‌اند.

ایرانیت، کابل‌سازی تک، بسته‌بندی مشهد، قند پارس، کابل باختر، پرمیت، تولیدی جام جهان نما و فرومولیبدن کرمان شرکت‌هایی بودند که در سال 90، از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار خط خوردند.

شرکت‌های تولیدی لاستیک البرز، قند بیستون، صنعتی بهپاک، صنایع مخابراتی راه دور ایران، سرمایه‌گذاری کارآفرین، ساسان، گسترش صنایع انرژی آذرآب، قند قهستان، تولیدی لاستیکی دنا، تولیدی قند شیروان، قوچان و بجنورد، تولیدی بهمن، آلومینیوم پارس، پروفیل و یخچال ایران پویا، پارس متال و نورد و لوله اهواز در سال 88 لغو پذیرش شدند.

پذیرش شرکت‌های پالایش نفت تبریز، ریسندگی و بافندگی پاکریس، فرآورده‌های غذایی مشهد، صنعتی مهرآباد، صنعتی تولیدی مرتب، آونگان، ارج، صنایع تولیدی اشتاد ایران، یزدباف، شوکوپارس، آبفر، روغن‌نباتی پارس، ریسندگی و بافندگی کاشان، پیچک، ایران برک، روغن نباتی جهان، ایران پوپلین، صنایع بسته‌بندی البرز، تولیدی قوه پارس، پارسیلون، تولیدی تیزرو، تولیدی بافت آزادی، تولیددارو، الیاف، کارخانجات صنعتی جنرال، کمپرسور‌سازی ایران، نساجی بابکان، مقره‌سازی ایران، کارخانجات صنعتی و تولیدی اتمسفر، مخمل و ابریشم کاشان، نساجی مازندران، نساجی خوی، کارخانجات تولیدی سپهر رنگ (سوپر رنگ)، کارخانجات تولیدی تهران، یخچال‌سازی لرستان، کارخانجات تولیدی پمپ پارس، سیمان آبیک، تولیدی و صنعتی ایران و غرب، شیرین دارو، تولیدی ابزار مهدی، چینی‌سازی البرز، تولیدی تیم، ملی شیمی کشاورز، کارتن البرز، لیفتراک‌سازی سهند، تولید الیاف پلی‌پروپیلن، توسعه و گسترش صنایع بسته‌بندی فلزی پارس (پارس قوطی)، درین کاشان، نساجی غرب، داروسازی حکیم، پایساز، نساجی قائمشهر، بنیان دیزل، بلبرینگ ایران، وطن اصفهان، ویتانا، آریا الکترونیک ایران، توسعه کشت و صنعت ملی، شهاب، صنعتی مینو-خرمدره، کارخانجات صنعتی ملایر، صنایع نساجی ایران، صنایع فلزی ایران، صنعتی کاوه، شهداب، کمپرسورسازی تبریز، گردباف یزد، کارتن پارس، گروه صنعتی نورد و پروفیل پارس، فرش پارس، ریسندگی و بافندگی ری، ریسندگی و بافندگی درخشان یزد و گروه صنعتی نقش ایران در سال87 لغو شد.

در سال 86 نیز شرکت‌های رهشاد سپاهان، آرد تجارت، سرمایه‌گذاری و توسعه خوزستان، گچ تهران، صنایع کاغذسازی قائم شهر، نکا‌پلاستیک، گروه کارخانجات تامین نیازهای افزاری مدارس آسیا، داروسازی شهید قاضی، اشتاد موتورز و تولیدی کولر گازی ایران از بورس اخراج شدند.

همچنین شرکت‌های مجتمع صنایع لاستیک یزد، سیمان سفید ساوه، مالی و اعتباری بنیاد، نم چین، فرش اکباتان، نساجی هلال ایران، علاءالدین ایران، پارچه بافی شیراز، پارس الوان، کشتی‌سازی اروندان، نساجی پرتو، شهرضای جدید، چیت‌سازی بهشهر، ریسمان‌ریسی سمنان، صنایع فروآلیاژ ایران، ایران فرم و گیلان پاکت نیز در سال 83 از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس حذف شده‌اند.