راه دراز موفقیت کمپین تحریم سفر نوروزی به ترکیه

در حالی که ترکیه و امارات رتبه‌های نخست مقاصد گردشگران ایرانی هستند، چندروزی است که در فضای مجازی «کمپین تحریم سفرهای نوروزی ایرانیان به کشورهای حامی داعش سیاه و سفید» با محوریت کشورهای ترکیه و امارات شکل گرفته است. در این کمپین که موضوع آن «عزت نفس ملی» است از مردم خواسته می‌شود تا از سفر به این کشورها در ایام عید پرهیز کنند و به‌جای آن در کشور خودمان سفر و ایرانگردی کنند. این کمپین به‌دنبال تنش‌هایی که بین ایران و کشورهای همسایه و نیز تحریم خرید و واردات کالاهای عربستان رخ داد، شکل گرفت.

علاوه بر این در روزهای اخیر کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز ابراز داشتند که ایرانیانی که به قصد تفریح و گردش به کشورهای امارات و ترکیه سفر می‌کنند با رفتارهای تبعیض آمیزی از طرف مامورین فرودگاه روبه‌رو می‌شوند یا برخی دیگر بیان کرده‌اند که در رستوران‌ها و مراکز تفریحی ترکیه با صورتحساب‌های نامتعارف روبه‌رو شده‌اند. عده‌ای دیگر هم از برخورد نامناسب پلیس و کسبه ترکیه با گردشگران ایرانی شکایت داشتند. افزایش توجهات به این کمپین سبب شد تا برنامه پایش شبکه یک سیما نیز به طور اجمالی به این موضوع بپردازد.

کارشناس این برنامه هم با اشاره به هزینه‌کرد سالانه 6‌میلیارد دلاری گردشگران ایرانی در ترکیه این موضوع را بیان کرد که این کمپین این پرسش را طرح می‌کند «که چرا باید سالانه رقم بالایی از ارز کشور به سمت کشورهایی که هم در منطقه برای ما مشکل ایجاد می‌کنند و هم رفتارهای نامناسبی با شهروندان ایرانی دارند، جاری شود؟» در فضای مجازی نیز واکنش‌ها به این کمپین متفاوت بود و با خود مخالفان و موافقانی به همراه داشت. برخی از کاربران معتقدند، سیاسی کردن سفر کار درستی نیست و به دور از اهداف صلح‌طلبانه گردشگری و شناخت فرهنگ‌ها از یکدیگر است.

عده‌ای دیگر نیز بر این باور بودند که به‌جای تحریم بهتر است مقاصد داخلی کشور را پررنگ کنیم تا از این طریق مردم به سفر داخلی روی آورند. اما موافقان این کمپین عزت‌نفس ملی و رفتار صحیح را پیش شرط انتخاب و سفر به یک مقصد می‌دانستند و معتقد بودند که اگر قرار بر صرف هزینه و تزریق پول به یک کشور است، اما در مقابل بی‌احترامی دیده شود، سفر به آن مقصد تا زمانی که طرف مقابل رفتار خود را تغییر ندهد، موضوعیت ندارد.

هرچند مدعاهای موافقان و مخالفان این کمپین درجای خود  جای بحث بیشتر دارد، اما آنچه که در این بحث‌ها و علی‌الخصوص این کمپین‌ مورد توجه قرار نگرفت، تحلیل و پایشِ هدف و انگیزه از سفر ایرانی‌ها به مقاصدی مانند ترکیه و امارات است و اینکه آیا پیشنهاد سفر داخلی در نوروز (ایرانگردی) می‌تواند پاسخگوی نیاز‌های آن دسته از گردشگران باشد یا خیر؟ شاید در این زمینه نگاهی به نتایج دو پژوهش که انگیزه از سفر گردشگران به ترکیه (نیکجو و کتابی، 2015) و امارات (جاروندی و فرقانی، 1388) موضوع اصلی آن بوده کارگشا باشد.

نتایج بررسی انگیزه سفر گردشگران ایرانی به ترکیه نشان می‌دهد که به طور کلی عامل گریز و استراحت مهم‌ترین عامل‌انگیزشی و عامل دسترسی، مهم‌ترین عامل جذب ترکیه به شمار می‌رود و گردشگران مقاصد تفرجگاهی چون آنتالیا، برای گریز و استراحت و عامل خوش‌گذرانی انگیزه بیشتری داشتند.همچنین طبق پژوهش دیگر، انگیزه سفر به امارات نیز گریز از محدودیت‌های اجتماعی «در ایران» و انجام تفریحات پرهیجان در امارات بوده است.

تحلیل و بازخوانی این یافته‌ها نشان می‌دهد که این کمپین با چالش جدی در راه موفقیت خود روبه‌روست و شاید مهم‌ترین آن بی‌توجهی به عامل انگیزه سفر و فقدان پیشنهاد مقصد مناسب به‌جای آن باشد.صاحب‌نظران حوزه جامعه‌شناسی گردشگری، انگیزه را پیش‌ران و آغاز‌گر تمام رویدادهای سفر می‌دانند و معتقدند مردم به جایی سفر می‌کنند که نیازها و خواسته‌های درونی‌شان را برطرف کند.این کمپین اما فارغ از این نکته اساسی، مقصد جایگزین سفرهای نوروزی را کشور خودمان پیشنهاد کرده که دشوار به‌نظر برسد ایرانی‌ها به آن توجه کنند و گردش در ایران را به گریز ترجیح دهند.

باید تا عید منتظر ماند و دید که آیا بسته‌های مسافرتی آژانس‌های گردشگری که مقصدشان ترکیه و امارات است، با استقبال مشتریان روبه‌رو می‌شود یا نه؟ هرچند شاید فرجام این کمپین را با نگاهی به سرنوشت کمپین‌های تحریمی که در سال‌های گذشته و از جمله امسال مانند «کمپین تحریم خرید خودروی صفر» که با یک سیاست ترغیبی با شکست مواجه شد، عدم موفقیت پیش‌بینی کرد اما شخصا معتقدم هر نوع فرهنگ‌سازی نقطه شروعی باید داشته باشد و مقصد سفر نیز باید جایی باشد که در آن، احترام به گردشگر حرف اول را بزند، چرا که بی‌احترامی نشان می‌دهد میزبان با زبان رسا می‌گوید: «از آمدن شما ناخشنودیم.»

کارشناس ارشد مدیریت گردشگری