رویدادهای شدید آب و هوایی چه بر سر اقتصاد می‌ آورند / خیر و شر ال‌ نینو

تا همین چند سال اخیر تصور اقتصاددان‌های بزرگ این بود که نوسان‌های کوتاه‌مدت آب و هوایی چندان تاثیری بر فعالیت‌های اقتصادی ندارد. تغییرات فصلی در استخدام‌ها یا نوسان در خرید از یک ماه به یک ماه دیگر، همواره مسئله‌ای عادی در اقتصاد بوده است.

اما تحقیقات تازه اقتصادی با توجه ویژه به پدیده نه‌چندان جذاب EL Nino (ال‌نینو) این تصور قدیمی را منسوخ کرده است. ال‌نینو، یک رخداد اقلیمی کلان است که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگ‌ترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است.

رویدادهای شدید آب‌ و هوایی قطعا بر آمارهای اقتصاد کلان اثرگذار است. این پدیده می‌تواند ماهانه 100 هزار شغل را در آمریکا کم و زیاد کند. این پربیننده‌ترین تک آماری است که در دنیا ارائه می‌شود و عموما یکی از دقیق‌ترین آنها نیز به‌شمار می‌آید. اثر رخدادهای آب و هوایی مرتبط با ال‌نینو مثل رویداد همین امسال که بیشتر با عنوان «نوسانات جنوبی ال‌نینو» شناخته می‌شود، می‌تواند به‌خاطر گستره جهانی‌اش بسیار زیاد باشد.

تحقیق تازه صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد کشورهایی مثل استرالیا، هند، اندونزی، ژاپن و آفریقای جنوبی از تبعات منفی این رخداد به‌ویژه خشکسالی رنج خواهند برد. این درحالی‌است که مناطق دیگری چون آمریکا، کانادا و اروپا می‌توانند از این پدیده نفع ببرند. برای مثال، کالیفرنیا که سال‌ها خشکسالی را تجربه کرده سرانجام باران به خود دید. در بوستون اما پس از دو زمستان بسیار سخت، دیگر مردم قانع نمی‌شدند که آب و هوا تاثیری بر وضعیت اقتصادی ندارد.

معمولا، اما نه همیشه رخدادهای ال‌نینو می‌تواند تورم ایجاد کند چون کاهش میزان محصول باعث افزایش قیمت می‌شود.

تاثیر ال‌نینو بر کشورهای درحال‌توسعه اما یکی از نگرانی‌های اصلی است. بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه اکنون به‌خاطر مشکلات اقتصادی در چین و کاهش خرید کالا از سوی این کشور با مشکلات اقتصادی مواجه شده‌اند.

آنها همچنین شرایط سخت ناشی از خشکسالی را تحمل کرده و نمی‌توانند محصول موردنیاز کشورشان را تامین کنند. آخرین ال‌نینوی بسیار قوی که با عنوان «ال‌نینوی قرن» نیز شناخته می‌شود، در سال 1997 – 1998 روی داد که شکست بزرگی برای بسیاری از اقتصادهای درحال‌توسعه بود.

اثرات اقتصادی رخدادهای ال‌نینو تقریبا به پیچیدگی خود این پدیده آب و هوایی است، بنابراین پیش‌بینی آن بسیار سخت است. اما با نگاهی به وضعیت اقتصادی سال 2016 درمی‌یابیم که ال‌نینو عاملی تعیین‌کننده در عملکرد اقتصادی بسیاری از کشورهای مهم است. برای مثال زیمبابوه و آفریقای جنوبی با خشکسالی و بحران مواد‌غذایی مواجه هستند و اندونزی با معضل آتش‌سوزی جنگل‌هایش دست به گریبان است. در ایالت‌های غرب میانه آمریکا نیز اخیرا سیل‌های وحشتناکی اتفاق افتاده است.

تاثیر آب و هوا و وضعیت‌های گوناگون آن بر درگیری‌های داخلی هم دارای سابقه‌ای طولانی است. امیلی اوستر، اقتصاددان استدلال می‌کند که بزرگ‌ترین فاجعه آب و هوایی در قرون وسطی اتفاق افتاد که در آن صدها هزار نفر (عمدتا زنان) کشته شدند. به گفته این اقتصاددان مقصر اصلی درگیری‌های داخلی آن دوره محرومیت‌های اقتصادی و کمبود مواد‌غذایی ناشی از پدیده‌های آب و هوایی در آن دوران بود.

برخی می‌گویند ریشه اصلی تمام درگیری‌های سوریه خشکسالی است. به اعتقاد آنها خشکسالی در سوریه منجر به کمبود شدید محصول شده و کشاورزان را وادار به رها کردن کشاورزی و مهاجرت به شهرها کرده است.

در کل، تاریخچه همه پدیده‌های ال‌نینو نشان می‌دهد که احتمالا پدیده‌های پیش رو اثر بزرگی بر رشد جهانی خواهد گذاشت. این پدیده درحالی‌که به بازیابی اقتصادی در اروپا و آمریکا کمک می‌کند، فشار بر بازارهای ضعیف نوظهور را افزایش می‌دهد. این پدیده اگرچه در حد گرم شدن زمین نیست اما درحال حاضر از نظر اقتصادی رخداد بسیار مهمی به‌شمار می‌آید و به نظر مشت نمونه خرواری است که قرار است در آینده رخ دهد.