گفت وگوی «فرصت امروز» با هانیه شیروانی، هنرمند میناکار / خواست ما فروش بدون واسطه است

میناکاری یا میناسازی هنری است که سابقه ای در حدود 5 هزار سال دارد و از صنایع دستی پرطرفدار ایران محسوب می شود. امروزه این هنر بیشتر روی مس انجام می شود ولی می توان روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی شود و امکان اجرای طرحی همراه با جزییات و با شباهت هرچه تمام تر روی مینا را ایجاد می کند درحالی که میناهای مسی و نقره ای چنین کیفیتی ندارند.

شکل گیری مینا نیز از ترکیب اکسیدهای فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا است که رنگ ها در طول زمان و براساس دما به وجود می آیند. امروزه در ایران کانون تولید میناکاری شهر اصفهان و شیراز است و استادان برجسته ای در تولید آثار مینا مشغول به فعالیت هستند.

لالجین یکی از شهرهای استان همدان، مرکز تولید سفال در خاورمیانه است. در کنار تولید سفال این شهر یکی از قطب های سرامیک و چینی ایران نیز به شمار می آید. 80 درصد از جمعیت این شهر به پیشه سفالگری، سرامیک کاری و مشاغل وابسته همچون نقاشی سفالینه ها، بسته بندی، خریدوفروش محصولات سفالین اشتغال دارند.

محصولات هنرمندان لالجین علاوه بر شهرهای دور و نزدیک ایران به بسیاری از کشورهای دیگر نیز صادر می شود. با ارائه این مقدمه  «فرصت امروز» سراغ یکی از هنرمندان میناکار رفته تا اطلاعات بیشتری از این هنر قدیمی ایرانی به دست آورد.

آغاز، معرفی

هانیه شیروانی نزدیک به 10 سال است که در این رشته هنری مشغول به کار است. کارگاه کوچکی در نزدیکی تهران دارد و با یک گروه 18 نفره هنرمند مشغول به کار است. آنها علاوه بر سفال روی شیشه، چوب و مس نیز میناکاری می کنند. تخصص خودش نقاشی و ترکیب رنگ روی سفال است و برای ساخت هر محصول حداقل سه الی چهار روز زمان می گذارد. محصولات آنها شامل بشقاب، سماور، قوری، فانوس، جاشمعی، لیوان، پارچ، گلدان، ظروف مخصوص هفت سین، آیینه و شمعدان عروس و بسیاری دیگر است. تنوع بالا محصولات مینا کاری در مقایسه با گردش مالی پایین آن مسئله ای قابل تأمل به نظر می رسد.

کاری که به گفته وی هنرمند باید چشم و دقت بسیاری در آماده کردن محصولات بگذارد مدت هاست از بازار مناسبی برخوردار نیست و وجود بازارهای موازی و دلالی ضربات بسیاری به فعالان آن وارد کرده است.

بفروشیم؟ کجا، با کدام پول

این هنرمند صنایع دستی درباره بازار فروش محصولات و عوامل فروش به  «فرصت امروز» می گوید: طبیعتاً فروشگاه های عرضه صنایع دستی در سطح شهر اجناس خود را از کارگاه های تولیدی همچون ما تأمین می کنند و معمولاً با قیمتی چند برابر به مشتریان عرضه می کنند. قیمت تمام شده محصولات ما به طور متوسط از 50 هزار تومان تا 5میلیون تومان است.

این در حالی است که واسطه های فروش محصولات را تا چند برابر قیمت به فروشگاه ها می رسانند و در واقع این افراد هستند که سود بیشتر این حوزه را می برند. در واقع دلالان و واسطه ها هیچ تلاشی برای پولی که به دست می  آورند، نمی کنند و به خاطر برخورداری از روابط خاص و توانایی واسطه گری به دو طرف اصلی این بازار یعنی تولید کننده و عرضه کننده فشار وارد می کنند.

انتظارات، مشکلات

شیروانی معتقد است خواسته هایی که مطرح می کند درد دل مشترک بسیاری از فعالان این رشته است و نبود ساز و کار مشخص برای فروش بدون واسطه این محصولات در ایران باعث بی انگیزگی بسیاری از تولیدکنندگان شده است. وی می افزاید: در کنار تمام این مشکلات ما تولیدکنندگان از سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی انتظار داریم تا با توجه بیشتر به طرح بازارچه های دایمی، فضاهای اختصاصی فیزیکی را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد.

از این طریق می توان علاوه بر از بین بردن واسطه  و بازارهای موازی، رونق تولید و افزایش اقبال کشورهای دیگر به این حوزه را شاهد بود. البته باید اشاره کرد که هم اکنون فضاهای اختصاصی همچون پارکینگ پروانه و پارک گفت وگو وجود دارد که امکانات خاصی در آن وجود ندارد و هزینه ها به شدت بالاست. در واقع بسیاری از تولیدکنندگان معتقدند حضور در این اماکن به صرفه نیست.

اگر بخواهیم درباره مشکلات و موانعی که در این کار وجود دارد صحبت کنیم باید ساعت ها بحث را ادامه دهیم. در شرایط فعلی شاید بتوان گفت مشکلی که بیش از بقیه مسائل به بدنه تولید فشار می آورد بحث هزینه های انرژی است.

قیمت و هزینه تأمین برق با کاربری تجاری بسیار بالاست. در کنار این مسئله ما برای بیمه کارکنان مان با موانع متعددی روبه رو هستیم. سال هاست خبری از بیمه هنرمندان نیست و بسیاری از همکاران ما مشکل بیمه دارند. سه سال است که پیگیر حل مشکل بیمه هستیم و امکان رسیدگی برای این مورد وجود ندارد.

درآمد و ابزار

در این شغل همچون بسیاری از مشاغل دیگر دستمزد طراحی از اجرای آن بیشتر است. البته ما در کارگاه خودمان طراحی می کنیم و به طراحان دیگر نیازی نداریم. درباره دستمزد کارگران هم می توان گفت به طور متوسط روزی 30هزار تومان است که بستگی به کارکرد فرد دارد یعنی دستمزد در این کار به میزان تحویل کار بستگی دارد. در کارگاه کارگری داریم که درآمدش از شخص من بیشتر است و ممکن است در ماه به 6 تا 7میلیون تومان برسد. درآمد شخص من 3 تا 4میلیون تومان در ماه است.

برای به دست آوردن محصول نهایی به ابزار و تجهیزات بسیاری نیاز داریم. بازار تأمین این وسایل بیشتر در محدوده خیابان شوش و مولوی است. تینر، بنزین، روغن، رنگ، رنگ های مخصوص سیاه قلم و چاپ، انواع پمپ ها، کوره های برقی، سندان و... ابزار با کاربرد بالای این رشته هستند. مینا کاری حوزه های بسیاری برای نوآوری و ایجاد خلاقیت دارد.

اگر فردی با ایده های تازه به این کار جذب شود به آسانی می تواند در مدتی کوتاه به درآمدی مطلوب برسد. ما نیز سعی کردیم تا با تلفیق طرح های مختلف و سبک های متفاوت نقاشی مدل های تازه ای را روی مس و چوب پیاده کنیم که اتفاقاً استقبال خوبی از آنها به عمل آمد. استفاده از نقوش قدیمی و کلاسیک، طرح های ایرانی و اسلیمی جای کار بسیار دارد.

جنسیت نداریم

هانیه شیروانی، طراح و فعال میناکاری در پایان می گوید: برای این کار نمی توان جنسیت تعیین کرد. اساساً در هر کاری اگر درگیر بحث جنسیت و حاشیه های همچون آن شویم کار از مسیر اصلی خود خارج می شود. مینا کاری اساتید مرد بسیار چیره دست دارد که در کنار همکاران خانم به فعالیت می پردازند.

ذهنیتی وجود دارد که معتقد است این کار ظرافت هایی دارد که در توان خانم هاست. این مسئله یک باور عمومی غلط است. مینا کاری از هنرهای باستانی و قدیمی ایران بوده که بیانگر فرهنگ، آداب و ذوق مردم است. اگر در وزارتخانه و نهادهای مسئول ساز و کاری به وجود  آید تا از چنین صنایع دستی ایرانی در دیدارهای رسمی به عنوان یادگار یا هدیه استفاده شود، هم شرایط تولید حال و روز بهتری پیدا می کند و هم دیگران آشنایی بیشتری با فرهنگ کشورمان پیدا می کنند.

ارتباط با نویسنده: saber.afsharzade@gmail.com