تلاش دولت‌ها برای محو کردن کیسه‌های تجزیه‌ناپذیر

سوپرمارکت‌های بزرگ در اروپا در حال اجرا کردن قوانین تازه‌ای برای مصرف کمتر کیسه پلاستیکی هستند. اقدامی که در بسیاری از کشورهای دیگر هم تجربه شده است و حالا به انگلستان رسیده. از پنجم اکتبر پنج پوند خرج گذاشتن خریدها داخل کیسه پلاستیکی در انگلستان است. قانون تازه‌ای که برخی می‌گویند ممکن است مردم را ناراضی کند و کارمندان فروشگاه‌ها را با چانه‌زنی و ناراحتی مشتریان رو به رو کند. اما این تصمیم به نفع محیط‌زیست و در تلاش برای کاهش زباله‌های پلاستیکی گرفته شده است. فرقی نمی‌کند کیسه‌ها چه اندازه‌ای باشند، کیسه‌های کوچک هم باید از این پس خریده شوند. قانون جدید توضیح نمی‌دهد که کیسه‌ها چقدر می‌ارزند اما همه فروشنده‌ها باید حداقل پنج پوند بابت هر کیسه دریافت کنند.

خرید بدون کیسه

اگر مشتریان از سوپرمارکت‌های بزرگ به‌صورت دلیوری خرید کنند، یک انتخاب دیگر هم دارند. می‌توانند از سوپر مارکت بخواهند که خریدها را بدون کیسه برای‌شان بفرستد. بعضی از فروشگاه‌ها مثل موریسونز و اوکادو هم در ازای بازگرداندن کیسه‌های پلاستیکی خرید، پنج پوند را به مشتریان بازمی‌گردانند. در انگلیس پاکت‌های کاغذی هزینه‌ای برای مشتری ندارند. به بعضی از خریدها هم هزینه کیسه پلاستیکی تعلق نمی‌گیرد. از جمله؛ غذاهای باز، گوشت و ماهی تازه، دارو، دانه‌ها، گل‌ها و ماهی زنده.

فروشگاه‌های مستقل کوچک مجبور به رعایت قانون جدید نیستند اما می‌توانند طبق آن عمل کنند. این قانون به همه فروشگاه‌ها ابلاغ شده است؛ از لباس‌فروشی‌ها و کتاب‌فروشی‌ها تا فروشنده‌های مواد خوراکی. اما فقط در فروشگاه‌هایی اجباری است که بیش از 250کارمند دارند. فروشگاه‌های فرودگاه‌ها ملزم به دریافت هزینه کیسه‌ها نیستند.

اما پول‌های دریافت شده کجا می‌روند؟

از فروشگاه‌های بزرگ خواسته شده این پول‌ها را به رویدادهای خیریه ارزشمند اهدا کنند. از آنها خواسته می‌شود در این باره به دولت گزارش دهند و روشن کنند که پول‌ها را صرف چه اموری کرده‌اند. فروشگاه مارکس‌اند اسپنسر از سال 2007 دریافت پنج پوند را برای کیسه‌ها شروع کرده و گزارش‌هایی داده و پروژه‌هایی آموزشی برای افزایش آگاهی در مدارس را هم اجرا کرده است. گزارش شده که در سال 19‌میلیون پوند درآمد از این راه به دست می‌آید.

چرا کیسه پولی شد؟

شمار کیسه‌های پلاستیکی که سوپرمارکت‌ها در سال 2014 به دست مشتریان‌شان دادند در انگلیس به 7.64‌میلیارد رسیده بود. یعنی 200‌میلیون بیشتر از سال 2013. اطلاعاتی که برای سازمان محیط‌زیست این کشور جمع‌آوری شده نشان می‌دهد آمار مصرف این کیسه‌ها در چهار سال گذشته به‌شدت افزایش پیدا کرده است. مخالفان این رویه می‌گویند کیسه‌ها خیابان‌ها را زشت می‌کنند، اطراف شهر را کثیف کرده‌اند و به حیات‌وحش و دریاها و ساحل آسیب رسانده‌اند. حالا آنها امیدوارند با هزینه پنج پوندی مشتریان فروشگاه‌ها دست از مصرف بی‌رویه کیسه‌ها بردارند و به استفاده دوباره از کیسه‌های قبلی‌شان تشویق شوند. دولت امیدوار است با این اقدام 80درصد مصرف کیسه کم شود و 50درصد کیسه کمتر در خیابان‌ها ریخته شود. همچنین چشم‌انداز دولت این است که 730‌میلیون پوند برای اقدامات مفید از این طریق جمع‌آوری شود، 60‌میلیون پوند هزینه پاکسازی محیط کم و 13‌میلیون پوند در ذخیره کربن صرفه‌جویی شود.

بقیه دنیا چه می‌کند؟

در سال 2001 ولز شروع به دریافت پنج پوند برای کیسه‌های پلاستیکی کرد و در نتیجه این اقدام 71درصد مصرف کیسه‌ها در این کشور کم شد. اسکاتلند و ایرلند شمالی هم در 2014 و 2013 شروع به دریافت این هزینه‌ها کردند و آنها هم به همین ترتیب کاهش قابل ملاحظه‌ای در میزان مصرف کیسه‌ها مشاهده کردند. در اسکاتلند 18درصد و در ایرلند شمالی 42.6درصد از مصرف کیسه کاسته شد. بعد از آن این کاهش مصرف به 71درصد رسید. اما تنها انگستان و توابعش نبوده‌اند که محدود کردن مصرف کیسه پلاستیکی را تجربه کرده‌اند.

در سال 2002 بنگلادش نخستین کشور دنیا شد که استفاده از کیسه‌های نازک پلاستیکی را ممنوع کرد. این تصمیم بعد از آن گرفته شد که کیسه‌ها به‌عنوان عامل گرفتگی آبروهای محلی و بروز سیل شناخته شدند. بوتان، چین، هنگ کنگ، هند و تایوان هم آسیایی‌های دیگری بودند که محدودیت و مالیات برای استفاده از کیسه‌ها وضع کردند. کشورهای دیگری از جمله آفریقای جنوبی، رواندا و کنیا هم تجربه‌هایی در محدود کردن کیسه‌های پلاستیکی در آفریقا داشته‌اند.

در قاره سبز، اتحادیه اروپا برآورد کرده که 88‌میلیارد کیسه هر سال مصرف می‌شود که در نقاط مختلف بسیار متفاوت است. در دانمارک و فنلاند تقریبا سالانه چهار عدد کیسه پلاستیکی به ازای هر نفر مصرف می‌شود اما در پرتقال، لهستان و اسلواکی این میزان سالانه 400 عدد است. گرچه بسیاری از اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند مصرف کیسه‌ها را کاهش دهند، هنوز هم مسئله مورد توجه دوستداران محیط‌زیست است. کمیسیون اروپایی تصمیم گرفت قانونی فراگیر برای اروپا وضع کند. در آوریل 2014 قوانین اولیه در این باره تصویب شدند و هدف از آنها این بود که مصرف کیسه پلاستیکی تا سال 2017 کاهش 50درصدی داشته باشد و تا 2010، 80درصد کمتر شود. هر کدام از کشورها به نوعی این قوانین را اجرا کردند. برخی با وضع مالیات و برخی با ممنوعیت کامل.

در قاره آمریکا، بعضی از شهرهای آرژانتین از جمله بوئنوس‌‌آیرس و مندوزا کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند. در بعضی از شهرهای برزیل و شیلی هم محدودیت‌های مشابهی وضع شد و تنها استفاده از کیسه‌های تجزیه‌پذیر مجاز است. اخیرا ایالت کالیفرنیا در آمریکا محدودیت‌های تازه‌ای وضع کرده‌ است. پیش از آن هم در نقاط مختلف آمریکا قوانینی درباره کیسه‌های پلاستیکی وجود داشت. در بعضی از ایالت‌ها، مبالغ کمتری برای کیسه‌های کاغذی هم وضع شده است که اثرگذاری طرح‌های صرفه‌جویی را بیشتر کرده است. در حال حاضر در واشنگتن دی‌سی، مونتگومری کانتری، بعضی از بخش‌های ایالت کلرادو، پورتلند و براونزویل برای کیسه‌ها هزینه دریافت می‌شود.

جایگزینی کیسه‌های چند بار مصرف

تولید کیسه‌های سبز ایده‌ای بود که به ذهن بعضی از صاحبان فروشگاه‌ها رسیدتا جای خالی کیسه‌های پلاستیکی گران و مضر را پر کنند. در سال 2011 دولت انگلستان کیف‌های خریدی را معرفی کرد که عمر بیشتری داشتند و می‌شد چندین بار از آنها استفاده کرد. بعضی از آنها که پارچه‌ای بودند حتی بیش از 100 بار استفاده می‌شدند. گرچه در برابر این تعداد مصرف، کیسه‌های پلاستیکی یک بار مصرف تمیزتر محسوب می‌شدند اما در نهایت تجمع آنها و تجزیه‌ناپذیری‌شان در طبیعت آسیب بیشتری به دنبال داشت و هزاران سال باقی می‌مانند. کیسه‌های تجزیه‌پذیر هم نیاز به آفتاب و اکسیژن دارند تا تجزیه شوند، در غیر‌این صورت آنها هم در زیر خاک تفاوت چندانی با کیسه‌های دیگر ندارند. حالا کیسه‌های پارچه‌ای خرید بهترین گزینه برای جایگزینی پلاستیک شناخته می‌شوند.

واکنش‌ها چه بود؟

یک تحقیق میان 2هزار نفر نشان داد 62درصد مردم انگلستان با تصمیم جدید دولت موافق هستند. موسسات دوستدار محیط‌زیست هم از این تصمیم استقبال کرده‌اند اما معتقدند کار بیشتری باید انجام شود و فقط تعیین کردن قیمت برای کیسه‌ها کافی نیست. انجمن دوستداران محیط‌زیست در این کشور گفته‌اند این تنها یک قدم کوچک است و فقط کمی گرایش مردم به ساختن کوه‌های زباله را قلقلک می‌دهد و به چالش می‌کشد. آنها معتقدند که مستثنا کردن کیسه‌های کاغذی از پرداخت هزینه باعث می‌شود مصرف‌کنندگان تصور کنند این زباله‌ها آسیب‌رسان نیستند و به مصرف بیشتر آنها روی بیاورند.