تاثیر کرونا در گذران وقت

جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران درباره الگوی گذران وقت در اسفندماه سال گذشته نشان می دهد که ایرانی ها بیشترین زمان خود در یک شبانه روز را صرف «رسیدگی و خودمراقبتی» کرده و کمترین زمان را به اموری مانند «کار داوطلبانه بدون مزد و کارآموزی» اختصاص می دهند.

از آنجا که ویروس کرونا از اواخر زمستان پارسال در ایران شایع شد و گزارش مرکز آمار به بررسی الگوی گذران وقت در دومین هفته اسفندماه پرداخته می توان به صورت جسته و گریخته اثرات کرونا در الگوی گذران وقت را مشاهده کرد، کمااینکه مرکز آمار ایران نیز در انتهای گزارش خود به مقایسه الگوی گذران وقت در دو فصل پاییز و زمستان پرداخته و اثرگذاری شیوع کرونا در تغییرات الگوی گذران وقت را پذیرفته است. با این‎همه برای سنجش اثرات ویروس کرونا بر سبک زندگی شهروندان می توان تا بهار امسال و گزارش دهی مرکز آمار از این برهه زمانی به انتظار نشست و آنگاه دقیق تر درباره چند و چون این تاثیرگذاری بحث کرد، چراکه از همان شروع شیوع کرونا، پویش های زیادی برای تولید ماسک در خانه ها و کارگاه‎ها توسط مردم صورت گرفت و همچنین کمک های مردمی بسیاری برای خانواده‎های نیازمند انجام شد، اما همانطور که در گزارش مرکز آمار اشاره شده، «کار داوطلبانه بدون مزد»، کمترین زمان از الگوی گذران وقت یک شهروند ایرانی در شبانه روز را به خود اختصاص داده است.

جزییات الگوی گذران وقت با شیوع کرونا

همچنین این طرح آمارگیری به دلیل وضعیت قرمز شیوع کرونا به طور کامل در تمامی استان‎های کشور انجام نشده است. به گفته مرکز آمار ایران، طرح آمارگیری گذران وقت یکی از طرح‎های این نهاد آماری است که با مراجعه به خانوارها و با هدف دستیابی به شیوه گذران وقت افراد ١٥ ساله و بیشتر ساکن در نقاط شهری کشور، شناخت نوع و مدت زمان فعالیت های انجام شده توسط آنها در ٢٤ ساعت به اجرا درآمده است. این طرح در دومین هفته اسفندماه 98 در نقاط شهری کشور اجرا شده و به دلیل شیوع ویروس کرونا در هفت استان اردبیل، اصفهان، سمنان، خراسان رضوی، قزوین، کرمان و گیلان اجرا نشده است.

طبق نتایج این طرح، متوسط بیشترین زمان صرف‎شده در شبانه روز به گروه فعالیت «رسیدگی و خودمراقبتی» شامل خوابیدن، خوردن و آشامیدن، مراقبت های بهداشتی و پزشکی، سفر مرتبط با فعالیت های رسیدگی و خودمراقبتی و... با ١١ ساعت و ٤٠ دقیقه اختصاص دارد. همچنین «فرهنگ، فراغت، رسانه های گروهی، تمرین های ورزشی» شامل بازدید از رویدادها /مکان های فرهنگی، تفریحی و ورزشی، سرگرمی ها، شرکت در ورزش ها، استفاده از رسانه های گروهی، مطالعه در اوقات فراغت، تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، سفر مرتبط با فرهنگ، فراغت، رسانه های گروهی و تمرین های ورزشی و ... با چهار ساعت و ٢٩دقیقه در رده بعدی قرار دارد.

«خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» نیز شامل تهیه و آماده کردن غذا، تمیز کردن خانه، خریدکردن برای اعضای خانوار، نگهداری از گل و گیاه و حیوان خانگی و ... با سه ساعت و سه دقیقه، موضوع دیگر گذران وقت ایرانی ها است.

همچنین «اشتغال و فعالیت های مرتبط برای مزد» شامل اشتغال در شرکت ها، نهادهای دولتی و موسسات غیرانتفاعی، اشتغال در بنگاه های اقتصادی خانگی تولید کالاها، اشتغال در خانوارها و بنگاه های اقتصادی خانگی ارائه خدمات، فعالیت های فرعی و وقفه های مرتبط با شغل، جست‎وجوی شغل، راه‎اندازی شغل، سفر و تردد مرتبط با شغل و ... با دو ساعت و ٤٠ دقیقه در رده بعدی ایستاده و این مدت زمان برای مردان نیز حدود چهار ساعت و ٤٦ دقیقه است.

«معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب و رسوم دینی» نیز از جمله صحبت کردن، شرکت در رویدادهای اجتماعی/ فرهنگی جامعه، نقش داشتن در مسئولیت های مربوط به شهروندی، آداب و رسوم دینی، سفر تفریحی - زیارتی و... یک ساعت و ٢٤ دقیقه از وقت مردم را صرف خود کرده است، اما کمترین زمان صرف‎شده در شبانه روز مربوط به «کار داوطلبانه بدون مزد، کارآموزی و سایر کارهای بدون مزد» با دو دقیقه بوده است.
تفاوت الگوی گذران زمان در بین مردان و زنان

همچنین در بین مردان، بعد از فعالیت «رسیدگی و خودمراقبتی»، متوسط بیشترین زمان صرف‎شده در شبانه روز به ترتیب مربوط به گروه فعالیت «فرهنگ، فراغت، رسانه های گروهی، تمرین های ورزشی» با چهار ساعت و ٥٤ دقیقه، «اشتغال و فعالیت های مرتبط برای مزد» با چهار ساعت و ٤٦ دقیقه و «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب و رسوم دینی» با یک ساعت و ٣٩ دقیقه بوده است.

این در حالی است که در بین زنان، متوسط بیشترین زمان صرف‎شده بعد از «رسیدگی و خودمراقبتی» به ترتیب مربوط به گروه فعالیت «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» با پنج ساعت و ۶ دقیقه و «فرهنگ، فراغت، رسانه های گروهی، تمرین های ورزشی» با چهار ساعت و ٥٠ دقیقه بوده است. مقایسه الگوی گذران وقت بین مردان و زنان گویای این مطلب است که زنان نسبت به مردان در یک شبانه روز وقت بیشتری به «خدمات خانگی بدون مزد» اختصاص می دهند و در مقابل، در گروه فعالیت «اشتغال برای مزد» زمان کمتری صرف می کنند.

به گفته مرکز آمار، مقایسه الگوی گذران وقت در دو فصل پاییز و زمستان نشان می دهد که شیوع کرونا بر الگوی گذران وقت افراد جامعه اثر گذاشته است، به طوری که «خدمات خانگی بدون مزد» به طور متوسط ٢٢ دقیقه و «رسیدگی و خودمراقبتی» ٢٥ دقیقه نسبت به فصل پاییز زمان بیشتری را به خود اختصاص داده است. همچنین «فرهنگ، فراغت، رسانه های گروهی، تمرین های ورزشی» با ٢٣ دقیقه و «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب و رسوم دینی» با ٢٢ دقیقه زمان کمتری نسبت به فصل پاییز به خود اختصاص داده است.

پاشنه آشیل الگوی گذران وقت چیست؟

بررسی مطالعات گذران اوقات از سال 88 تاکنون انجام شده است و ارزیابی گزارش های متعدد نشان می دهد که در همه این سال‎ها و تا پیش از شیوع کرونا، شهروندان ایرانی از یک الگوی تقریبا ثابت برای گذران وقت خود استفاده می کرده اند، به این ترتیب که همواره بیشترین زمان برای همه گروه‎های سنی و جنسی صرف نگهداری از خود می شود و کمترین زمان هم برای فعالیت های داوطلبانه و خیریه صرف می شود. همچنین مردان زمان بیشتری را صرف امور شغلی می کنند و زنان نیز بیشترین زمان خود را صرف امور خانه داری می نمایند.

در همین خصوص، علی‎اصغر سعیدی در مورد الگوی گذران وقت معتقد است: «مشکل این مطالعات این است که جزییات را نشان نمی دهد. مثلا مشخص نمی کند که 13 ساعتی که افراد صرف «نگهداری شخصی» می کنند دقیقا چگونه صرف می شود و به طور دقیق چه فعالیت هایی را با چه میزان ساعت دربر می گیرد.» به گفته این جامعه شناس، «در یک نگاه کلی، جامعه ای که در آن بیش از نیمی از ساعات افراد صرف نگهداری از خود می شود، یک جامعه کاملا فراغتی است، اما باید دید که آیا ایراد از شیوه آمارگیری است و یا واقعا جامعه ایرانی یک جامعه فراغتی است؟»

ارتباط با نویسند: IvanKaramazof@yahoo.com