«سالی» آخرین ساخته کلینت ایستوود فراتر از پیش بینی ها در گیشه فروخت / این پیرمرد تمام نشدنی

در 86 سالگی همچنان در سطح اول سینمای آمریکا به فعالیت می پردازد؛ فیلمسازی که هرچه سنش بالاتر می رود بلندپروازتر و جاه طلب تر می شود و جای پروژه های کوچک و جمع وجور ابایی ندارد که همچنان فیلم های عظیم و پرهزینه بسازد؛ فیلم هایی که اگر شکست بخورند می توانند پرونده حرفه ای سازنده شان را با مخاطره مواجه کنند.

جمله معروفی است که در هالیوود مهم نیست شما چه بوده اید و قبلا چه ساخته اید، مهم این است آخرین فیلم شما چقدر فروخته است؟ و حالا آخرین فیلم کارگردان کهنه کار یکی از فاتحان گیشه 2016 شده است. «سالی» ساخته کلینت ایستوود در افتتاحیه اش در حالی بالای 35 میلیون دلار فروخت که هیچ کس انتظار نداشت درامی با بازی تام هنکس بتواند چنین مورد توجه تماشاگران قرار گیرد؛ تام هنکسی که در سال های اخیر فیلم هایش افتتاحیه ای معمولی داشته اند به عنوان مثال «کاپیتان فیلیپس» در سال 2013 افتتاحیه ای 7/25میلیون دلاری داشت و سال 2015 «پل جاسوس ها»یش تنها 4/15میلیون دلار در افتتاحیه فروخته بود. حالا و در اکران پاییزی 2016 «سالی» با بازی هنکس توانسته فراتر از پیش بینی ها مخاطب بیابد؛ مخاطبی که خاطرات خوشی از فیلم های کلینت ایستوود دارد و می داند که این پیرمرد تمام نشدنی مهارت شگفت انگیزی در ترکیب دیدگاه های شخصی با آنچه پسند عمومی خوانده می شود دارد. بیش از 60 سال از روزی که ایستوود اولین قرارداد حرفه ای اش را با کمپانی یونیورسال به عنوان بازیگر نقش های کوتاه امضا کرد می گذرد. در این سال ها ایستوود موفق شد ابتدا خود را به عنوان بازیگری توانا تثبیت کند و بعد سراغ کارگردانی رفت. سرجو لئونه و دان سیگل بیشترین تاثیر را در موفقیت حرفه ای ایستوود داشتند.

«به خاطر یک مشت دلار»، «به خاطر چند دلار بیشتر» و «خوب، بد، زشت»، اسطوره مرد تنهایی را شکل دادند که تفاوت های محسوسی با قهرمانان کلاسیک وسترن داشت. وسترن اسپاگتی با تلاش های لئونه کارگردان و ایستوود بازیگر متولد شد و فحاشی منتقدان هم نتوانست آن را متوقف کند چون تماشاگران این فیلم ها را دوست داشتند و در سال های بعد سینمایی نویس ها اشتباهات اسلاف شان را جبران کردند. شاید باورش سخت باشد، اما واقعیت این است که در سال 1968 که «خوب، بد، زشت» در آمریکا اکران شد حتی یک منتقد هم از فیلم تعریف نکرد؛ فیلمی که سال ها بعد تارانتینو از آن به عنوان بهترین اثر کل تاریخ سینما نام برد. ایستوود در سه همکاری پیاپی با لئونه با رموز کارگردانی آشنا شد و گام بعدی را با حضورش مقابل دوربین دان سیگل برداشت.

بازی در «بلوف کوگان» و بعد «هری خبیث» به کارگردانی سیگل، ایستوود را به محبوب ترین ستاره هالیوود تبدیل کرد. نقد تند و تیز پالین کیل در نیویورکر درباره «هری خبیث» و انتساب ایستوود به شمایل فاشیستی بی ترحم هم نتوانست در مسیر حرفه ای این هنرمند خدشه ای وارد کند. در دهه 70 ایستوود چنان به موفقیت رسیده بود که بتواند کمپانی شخصی اش را تاسیس کند و خودش روی صندلی کارگردانی بنشیند؛ ایستوودی که در دهه 70 نخستین وسترنش «آواره دشت های مرتفع» را کارگردانی می کند و در کمپانی اش به مایکل چیمینو امکان ساخت اولین فیلم هایش را می دهد. چیمینو قبل از ساخت فیلم اسکاری «شکارچی گوزن»، فیلمسازی را در کمپانی ایستوود تجربه می کند؛ سال هایی که ایستوود بیشتر ترجیح می دهد وسترن هایش را بسازد و در آنها بازی و پیشنهادهای دندان گیری را رد کند.

او انتخاب اول برادران وارنر برای بازی در «آسمان خراش جهنمی» بود و پس از اینکه حاضر به بازی در آن نشد پل نیومن جایش را در این فیلم پرفروش گرفت. فرانسیس فورد کاپولا هم از ایستوود دعوت کرد در «اینک آخرالزمان» حضور یابد ولی با امتناع او نقش به چارلی شین رسید. ایستوود در عوض ترجیح داد در فیلم «در هر سو ولی سرگردان» بازی کند که منتقدان تارومارش کردند ولی تماشاگران آن را به عنوان هجویه ای به شمایل قهرمانان تک افتاده غرب آمریکا پذیرفتند. موفقیت تجاری این فیلم که ایستوود آن را با همراهی برادران وارنر در کمپانی خودش مالپاسو تهیه کرد موفقیت مالی قابل توجهی را برایش به همراه داشت؛

موفقیتی که باعث شد او با فراغ بال سراغ پروژه های شخصی اش برود. در انتهای دهه 70 «برانکو بیلی» را می سازد که در گیشه شکست می خورد ولی منتقدان برای اولین بار زبان به تحسین ایستوود می گشایند. در دهه 80 که بدترین دوران تاریخ سینما خوانده شده ایستوود با وجود شکست هایش موفق می شود جایگاهش را به عنوان کارگردان تثبیت کند. به شکل طعنه آمیزی فیلم های کم فروش ایستوود بیشتر از آثار پرتماشاگرش مورد توجه منتقدان قرار می گیرد. با وسترن «سوارکار رنگ پریده» در سال 1985، برای اولین بار فیلمی از ایستوود به بخش رسمی جشنواره کن راه می یابد.

در همین سال سینما تک پاریس مروری بر آثار ایستوود برگزار می کند. کارگردانی که هر شکست را مقدمه ای برای پیروزی قرار می دهد پس از ناکامی «شکارچی سفید، قلب سیاه»، با وسترن «نابخشوده» اوج موفقیت حرفه ای اش را تجربه کرد. در روزگاری که وسترن ها از رونق افتاده بودند او به این ژانر حیثیت دوباره ای بخشید؛ فیلمی که ایستوود در عنوان بندی اش آن را به سرجو [لئونه] و دان [سیگل] تقدیم کرده بود. دو کارگردان بیشترین سهم را در موفقیت او ایفا کرده بودند. به شکل عجیبی هر چقدر سن ایستوود بالاتر می رفت دامنه موفقیت هایش بیشتر می شد. «نابخشوده» هم فروش بالایی کرد و هم چهار جایزه اسکار (از جمله بهترین فیلم و کارگردانی) را به دست آورد. یک سال بعد از این موفقیت او به عنوان رئیس هیات داوران کن انتخاب شد و نقش موثری در اهدای نخل طلا به «پالپ فیکشن» تارانتینو ایفا کرد.

با درام عاشقانه «پل های مدیسون کانتی» ایستوود تصویر متفاوتی را از خود به نمایش می گذارد و با «قدرت مطلق» نشان می دهد که در 70 سالگی نیز همچنان می تواند ستاره یک فیلم اکشن باشد. در هزاره سوم او تنها ستاره – کارگردان نسل قدیم هالیوود است که در میدان باقی مانده و همچنان فیلم می سازد. تداوم حرفه ای در حرفه ای بی رحم مهم ترین ویژگی کاری ایستوود است. در «عزیز میلیون دلاری» نشان می دهد که در نمایش احساسات همانقدر موفق است که در ارائه تحرک و قدرت؛ فیلمی که موفقیت «نابخشوده» را در مراسم اسکار برایش تکرار می کند.

در سال 2005 «عزیز میلیون دلاری» چهار جایزه اسکار می گیرد و ایستوود مثل 11 سال پیش اسکارهای بهترین فیلم و بهترین کارگردان را به خانه می برد. ایستوودی که در سراسر زندگی اش به عنوان جمهوریخواه و هنرمندی دست راستی شناخته شده بود با دو درام جنگی «پرچم های پدران مان» و «نامه های ایووجیما» منتقدانش را غافلگیر می کند. علاقه ایستوود به روایت ماجراهای واقعی پای او را به پروژه «تک تیرانداز آمریکایی» باز می کند؛ موفق ترین ساخته او در هزاره سوم که فروش بالایش نشان داد این فیلمساز کهنه کار فعلا قصد بازنشستگی ندارد.

«سالی» تازه ترین اثر ایستوود هم روایتگر ماجرایی واقعی است. در 15 ژانویه 2009، پرواز شماره 1594 یو اس ایرویز در حالی که 155 مسافر داشت با دسته غازها برخورد کرد؛ برخوردی که باعث شد هر دو موتور هواپیما از کار بیفتد. خلبان هواپیما، چلسی سالی سالنبرگر در شرایط بحرانی تصمیمی عجیب می گیرد و وقتی می بیند امکان فرود در فرودگاه را ندارد، هواپیما را روی رودخانه هادسن نیویورک می نشاند و جان مسافرانش را نجات می دهد. ایستوود بعد از مطالعه فیلمنامه «سالی» که براساس این ماجرا نوشته شده بود تصمیم می گیرد بخش هایی از فیلم را به وقایعی اختصاص دهد که بعد از این فرود معجزه آسا رخ داده بود. تجربه بیش از 60 سال حضور مداوم در هالیوود، ایستوود را به این نتیجه می رساند که اختصاص کل فیلم به ماجرای پرواز فاقد جذابیت های لازم برای تماشاگر است.

«سالی» در کنار روایت ماجرای پرواز به وقایعی می پردازد که برای این خلبان شجاع پس از این فرود تحسین برانگیز رخ می دهد. ایستوود در کنار روایت حادثه به شخصیت پردازی هم بها می دهد. در فیلم ما تام هنکس را برای اولین بار با موهایی که یک دست سپید شده اند می بینیم. در واقع «سالی» اولین فیلم هنکس است که او را با سیمای یک پیرمرد تمام عیار به نمایش می گذارد. برخلاف تصور رایج که تماشاگر علاقه ای به تماشای پیرمردها روی پرده بزرگ سینما ندارد، ایستوود می کوشد تا با خلق درامی نفسگیر بار دیگر خلاف قاعده حرکت کند. پس از یک موفقیت تجاری غیرمنتظره بازتاب انتقادی «سالی» آنقدر مثبت است که بتوان برایش بخت جدی در مراسم اسکار در نظر گرفت. عنوان «فیلمی از کلینت ایستوود» حالا سال هاست که مبدل به برندی شده که هم می تواند به اقتصاد سینما رونق ببخشد و هم در محافل هنری اعتبار به دست بیاورد. مورد ایستوود نشان می دهد که هنوز هم جایی برای پیرمردها هست.

روزنامه نگار سینمایی