گزارش «فرصت امروز» از راسته بازار خیابان بهار شمالی / بهار گرماساز

تهران محله های کوچک و بزرگ زیادی دارد که عمر برخی از این مناطق به اندازه قدمت خود شهر است و بعضی دیگر تازه ساز و نوظهور هستند. محلات قدیمی پایتخت با گذشت سال ها هنوز نشانی از گذشته های باشکوه و باطراوت تهران قدیم را در خود دارند و در مقابل مدرنیسم بی محابای شهری، اندک یادگارهای باقی مانده از سال های دور را حفظ کرده اند.

خیابان بهار اسم منطقه ای به همین نام در تهران است. این خیابان در حال حاضر به صورت یک راسته بازار مهم و معروف در محدوده مرکزی پایتخت درآمده و یک خیابان باریک شمالی - جنوبی است که از خیابان انقلاب شروع شده و پس از گذر از چند چهارراه و تقاطع به میدان بهارشیراز در نزدیکی میدان هفتم تیر می رسد.

قسمت جنوبی مخصوص البسه و وسایل مورد نیاز کودکان است و قسمت شمالی آن، که از تقاطع خیابان طالقانی به بعد است یک منطقه کاملا فنی و صنعتی است. این محدوده مخصوص صنف فروشندگان و تعمیرکاران رادیاتور،  شوفاژ، آبگرمکن و سایر ادوات و تجهیزات گرمایشی است. هرچند وسایل سرماساز هم در حجم محدودتر موجود است.

منطقه قاجاری، شعر و بهار

بهار شمالی خیابان پرجمعیتی است. فرعی های این خیابان از یک سو به خیابان شریعتی راه دارند و از سوی دیگر به خیابان مفتح. در خصوص تاریخچه این خیابان باید گفت خیابان بهار و معابر و محلات مسکونی اطراف آن به دوران قاجار می گردد. معابری خاکی و باریک با ساکنانی معدود که شامل نظامیانی می شدند که زمین های این محدوده را به عنوان مزد و پاداش دریافت کرده بودند. آنها به تدریج این منطقه را آباد کردند و در آن سکنی گزیدند.

خانه های بدون قولنامه و سند که تا سال ها بعد به حیات خود ادامه دادند. در اوایل دهه 30 خورشیدی که دولت قوانین ثبت و صدور اسناد ملکی را مصوب و اجرایی کرد، این خانه ها هم صاحب سند و شناسنامه شدند. پس از آن هم با هجوم ادارات دولتی به این محدوده، این خیابان و مناطق همجوار آن به مراکز اداری و تجاری شهر تبدیل شدند و دیگر سکونت در آنها جایز نبود.

وجه تسمیه خیابان و محله را منتسب به ملک الشعرای بهار، شاعر معاصر کشور می دانند که به نظر می رسد این ادعا خیلی محکم نباشد. خیابان مركزی محله به نام این شاعر نامگذاری شده است. محدوده بهار، از خیابان بهار شیراز تا دروازه دولت را دربر می گیرد.

به ظاهر استاد محمدتقی بهار در یکی از خانه های این منطقه سکونت داشته و به خاطر ایشان این منطقه بهار نامیده شده است. این خانه قدیمی جنب استادیوم پیر امجدیه واقع بوده که سال گذشته تخریب شده است. از شواهد و قرائن اینطور بر می آید که منزل مذکور خانه اصلی استاد نبوده وفقط مدت کوتاهی در آن اقامت داشته است.

این محدوده تا قبل از دهه 30 فقط باغ و بوستان بود و در آن ساختمان  مسكونی وجود نداشت. در ابتدا خیابان بهار شیراز یك پیاده رو خاكی داشت كه نهر آبی هم از وسط آن می گذشت. این جوی آب خنك و زلال از چشمه عباس آباد سرچشمه می گرفت.

نخستین ساكنان محله در سال 1330 در خیابان بهار ساكن شدند. اما در آن زمان تعداد منازل مسكونی انگشت شمار و تمام خیابان ها خاكی و نیمه كاره بود. محله از خیابان بهار شیراز تا عباس آباد، تپه ماهور بود. این وضعیت تا 1330 ادامه داشت. بیشتر ساكنان اولیه این محله افراد نظامی، نمایندگان مجلس و مقام های دولتی وقت بودند كه زمین هایی را از سوی دولت دریافت كرده و پس از ساخت وساز در آن ساكن شده بودند.

به مرور اینجا شکل و شمایل جدیدی به خود گرفت و طی یک دوره 30 الی 40 ساله به حالت فعلی درآمد. این خیابان در قسمت شمالی مکان ها و بناهایی را در خود جای داده است که هرکدام قابل توجه هستند. مثلا موزه کوچک و جمع وجور عکاسخانه تهران، ضلع غربی استادیوم شهید شیرودی (امجدیه) که در سال 1317 ساخته شده در این خیابان قرار دارند.

دو خیابان فرعی هم هستند که اسامی جالبی دارند و به نام های شیمی و مهندسی نامگذاری شده اند. ضمن اینکه از بعضی از خانه های بزرگ و قدیمی این راسته کم عرض به عنوان لوکیشن  فیلم ها و سریال های ایرانی استفاده می شود و بیشتر وقت ها بساط فیلمبرداری و تجمع عوامل فیلمسازی جمع است.

خوب و بد

این منطقه مانند بسیاری از مکان های دیگر پایتخت نقاط ضعف و قوتی دارد و به خاطر قدیمی بودن و کم عرض بودن معبر اصلی آن مشکلاتی به همراه دارد. ضمن اینکه بعد از تقاطع طالقانی تا میدان بهارشیراز در تسخیر صنف شوفاژکارها و رادیاتور فروش ها و تنقلات و خشکبار است که ترکیب ناهمگونی را در بخش شمالی به وجود آورده است. قرار گرفتن در محدوده طرح ترافیك و همچنین زوج و فرد، ساكنان را برای     تردد با مشكل روبه رو كرده است.

ترافیك سنگین در خیابان بهار به ویژه در ساعات اولیه غروب، مشكلاتی را برای ساكنان ایجاد كرده است. با حضور گسترده شركت ها و ادارات، بافت مسكونی محله در حال ضعیف شدن است. بنا به گفته یکی از اهالی ساکن در این محل، اغلب خانه های قدیمی محله، خالی از سكنه بوده و تبدیل به انباری مغازه و شركت ها شده است. بیشتر پیاده رو ها فرسوده بوده و نیاز به تعویض یا بازسازی اساسی دارد. بافت فرسوده این ناحیه هم تعریف چندانی ندارد و برخی از بناهای موجود فرسوده حتی خطر ریزش دارند.

درحال حاضر نزدیک به 30 تا 40درصد از بافت منطقه نوسازی شده و خانه های بزرگ دوبر قدیمی، تبدیل به مجتمع های مسکونی چند واحدی شده اند. ضمن اینکه ساخت و سازهای جدید خیلی با مختصات محله تناسبی ندارد و نوعی افراط در ساختمان سازی بدون توجه به ظرفیت و طول و عرض معابر فرعی به چشم می خورد.

از نکات مثبت این خیابان باید به تعدد مراکز درمانی و خدمات بهداشتی اشاره کرد. قرار گرفتن چهار بیمارستان مهم تهران یعنی بیمارستان امام سجاد (ع) و ایرانشهر در خیابان بهار شمالی، 502 ارتش در تقاطع طالقانی و آراد در خیابان سمیه سرانه بهداشت در محله را بالا برده است.

قرار گرفتن در محدوده مركزی شهر، سهولت عبور و مرور و جابه جایی درون شهری، کار را برای ساكنان راحت كرده است. در کنار آن وضعیت و سرانه فرهنگی این منطقه بالاست و از آن به عنوان یک منطقه دنج، کم حاشیه و باکلاس یاد می شود.

وال استریت وطنی!

در گذشته به خاطر احداث و دایر شدن ادارات دولتی، ساختمان های مرتبط و زیرمجموعه وزارت نفت و شعب مرکزی بانک های کشور، به وال استریت ایران معروف بود. قرار بر این بوده که براساس نمونه اصلی آن در آمریکا- خیابان وال استریت- نمونه وطنی آن هم در قلب پایتخت ایجاد شود.

یکی از اهالی قدیمی می گوید: خیابان تخت جمشید یا همان آیت الله طالقانی فعلی از همان ابتدا یك خیابان اداری و تجاری بود. برنامه این بوده كه خیابان را به وال استریت ایران تبدیل كنند و قطب اقتصاد ایران در خیابان طالقانی یا همان تخت جمشید شکل بگیرد كه بعد از انقلاب این پروژه متوقف شد و به صورت فعلی درآمد.

او در ادامه صحبت هایش می افزاید: اینجا در طول روز شلوغ و پرهیاهو است اما شب هایش به همان اندازه ساكت و خلوت است. مردم از گوشه و كنار تهران برای انجام كارهای اداری و تجاری به اینجا می آیند و دست آخر هم دوباره به خانه های شان برمی گردند. اداره  های مهم و پرمراجعه و البته موقعیت جغرافیایی خاص و مركزی خیابان طالقانی اهمیت و ارزش اینجا را برای شهر تهران دوچندان كرده است.

آقای ابتسامی، یکی از کاسب های قدیمی که سابقه زیادی در فروشندگی دارد، می گوید: خیابان نسبت به قبل تغییرات زیادی كرده است. آن سال ها رفت و آمد ها بیشتر بود و خیابان رونق بیشتری داشت. اینجا پاتوق توریست ها بود. كار و كاسبی هم رونق بیشتری داشت. از ابتدا هم اداره ها و شركت های زیادی در این خیابان بودند، اما رفته رفته بافت مسكونی موجود هم كمرنگ تر شد. امروز هم كه تقریبا بافت مسكونی درخیابان از بین رفته است و به جای مرکز اداری مالی، قسمتی از آن به صنف خود ما (شوفاژ و رادیاتور) اختصاص پیدا کرده است.

ابتسامی در مورد اینکه چرا این راسته به بورس صنف تاسیسات و گرمایش – سرمایش تبدیل شده می افزاید: بعضی از ساختمان های دولتی و بانک هایی که قرار بود در پروژه وال استریت تهران جای بگیرند، بعد از انقلاب نیمه کاره به حال خود رها شدند. بعد از چند سال که از انقلاب گذشت تقریبا با سال های پایانی جنگ بود که تکمیل و راه اندازی این بناها آغاز شد.

این ساختمان ها نیاز به تاسیسات مرکزی داشتند و به همین دلیل بعضی از افراد به اصطلاح دست به آچار آمدند و به خاطر نزدیکی به این ادارات و شرکت ها، در همین محل و اطراف چهارراه ماندگار شدند. ضمن اینکه ساخت وساز آپارتمان در تهران رونق گرفته بود. کم کم بقیه  صنف ها هم از راه رسیدند و بورس شوفاژ و آبگرمکن را راه انداختند.

گود بازار

بهار شمالی همه جور امکانات و تجهیزات لازم برای سرویس، تجهیز و فروش انواع وسایل گرماساز را دارد. روزانه عده زیادی از مشتری و تعمیرکار و نماینده فروش شرکت ها گذرشان به اینجا می افتد. در این محدوده شما به انواع و اقسام وسایل، ابزار، شیرآلات، دیگ های بخار، پمپ، وسایل و ادوات سرماساز،  مبدل های حرارتی و... دسترسی دارید. قیمت های کالاهای عرضه شده، قیمت روز است و تقریبا در همه  مغازه ها یکسان است؛ از 500تومان برای بست ها و پیچ های کوچک گرفته تا چیلرهای بزرگ و پرقدرت که از 12 تا 300میلیون تومان خرج دربردارند.

مشعل های گازی و گازوییلی هم از 85 هزار تومان تا 460 هزار تومان قیمت خورده است. البته ممکن است به دلیل ارائه برخی از امکانات و خدمات قیمت ها کمی تفاوت داشته باشد. قیمت یک پکیج دیواری خارجی از 2/5 میلیون تومان شروع می شود و به مرز 15میلیون تومان می رسد. این تفاوت قیمت به اندازه، حجم گرمایش و نوع سیستم آبرسانی آن مربوط می شود.

نمونه های ایرانی هم از کیفیت مناسبی برخوردارند و بین 1/5 تا 5 میلیون تومان هزینه دارند. در این راسته بازار شرکت ها و برندهای معتبر خارجی و ایرانی حضور دارند که کالاهای خود را با ضمانت نامه های معتبر عرضه می کنند. غیر از کار فروش، فعالیت های دیگری مثل تعمیرات، لوله کشی، نصب و راه اندازی سیستم های تاسیساتی مرکزی، نصب و تعمیر موتورخانه، سرویس های دوره ای، نصب و تعمیر پکیج و آبگرمکن و شوفاژ انجام می شود.

***

نمای بازار:

گرما در سرما

بازار تاسیسات و شوفاژ خیابان بهار شمالی یکی از قدیمی ترین مراکز توزیع و فروش همه وسایل موردنیاز برای تهیه و سرویس ابزارآلات و تجهیزات تاسیسات گرمایشی و حتی سرمایشی است. قدمت این خیابان قدیمی که زمانی باغ و بوستان بوده و جزو اراضی ییلاقی درباری به شمار می  آمده به دهه 1330 خورشیدی می رسد و بیش از 60سال قدمت دارد. البته راسته شوفاژکارها و تاسیساتی ها خیلی بعدتر از احداث این معبر ایجاد شده و به اوایل دهه 1370 می رسد.

این خیابان باریک و قدیمی مهم ترین راسته بورس فروش و عرضه شوفاژ، وسایل گرمایشی، پکیج های دیواری، ادوات و وسایل موتورخانه، تجهیزات سرمایشی و قطعات و لوازم یدکی این دستگاه هاست. شهرت این راسته فنی به اندازه ای است که وقتی صحبت از خریدوفروش این قبیل وسایل و تجهیزات می شود، بی اختیار همه یاد این خیابان و مغازه هایش می افتند. این منطقه برای خرید مناسب است. قیمت ها براساس قیمت های روز تعیین می شود و گران فروشی در این منطقه و در این صنف اتفاق نمی افتد.

محدوده بازار

خیابان بهار یک مسیر شمالی – جنوبی است که به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می شود. حدفاصل خیابان انقلاب تا تقاطع خیابان طالقانی بهار جنوبی نامیده می شود و بعد از چهارراه تا میدان بهارشیراز تابلوی بهار شمالی به دیوار خورده است. بخش جنوبی به فروش و عرضه انواع لباس های بچه گانه اختصاص دارد و قسمت شمالی صنف فنی کارهای تاسیساتی است. راسته اصلی و اطراف چهارراه طالقانی از هرطرف در تسخیر این فروشگاه هاست.

در کوچه ها و معابر فرعی هم تک وتوک مغازه های کوچکی هستند ولی تجمع اصلی در دو طرف خیابان است که به فروش انواع کالاهای تاسیساتی و سرمایشی – گرمایشی از پیچ و واشر گرفته تا دیگ های بخار و تجهیزات موتورخانه ای مشغولند. این صنف فنی بخشی از خیابان طالقانی را هم اشغال کرده و بعضی از این مغازه ها در جوار بانک ها، شرکت ها و ادارات دولتی جای گرفته اند.

قیمت  ها، رهن و اجاره  بها

این مرکز خرید فروشگاه  های متعددی دارد که هم فروشنده هستند، هم تعمیرکار و نماینده برندهای موجود. در این حوالی کوچک ترین مغازه ها 15 متری و بزرگ ترین ها تا 60 - 50 مترمربع وسعت دارند. حدود 200 مغازه در قسمت شمالی این خیابان وجود دارد که تقریبا 80 واحد مخصوص شوفاژکارها و رادیاتورسازهاست. علاوه بر مغازه چند واحد انبار هم  هست که بین 45 تا 70 متر مساحت دارند.

قیمت های رهن و اجاره در این منطقه تجاری به خاطر واقع شدن در مرکز شهر بالاست. البته قیمت ها براساس شغل موردنظر متفاوت است. همین صنف شوفاژ و تاسیسات هر چقدر به تقاطع طالقانی نزدیک تر باشند گران تر است، چه در اجاره و چه در فروش، اما صنوف دیگر بستگی به موقعیت مکانی دارد. مثلا یک باب مغازه اتوشویی یا میوه فروشی در قسمت شمالی تر و نزدیک به میدان بهارشیراز گران تر است و طالب بیشتری هم دارد.

به طور کلی قیمت ملک در این محدوده تجاری و فنی بین 45 تا 100 میلیون تومان در هر مترمربع است. البته فروش ملک به ندرت اتفاق می افتد. یک باب مغازه 25 متری با دید مناسب و پاخور خوب بین 8 تا 14 میلیون تومان هزینه اجاره نشینی دارد. این رقم ها بسته به اندازه، موقعیت مکانی و صنف موردنظر فرق می کند و نوسان قیمتی دارد.

رهن خیلی طرفدار ندارد ولی اگر مغازه ای رهن داده شود بین 60 تا 180 میلیون تومان برای مدت یک تا سه سال متغیر است. کاسب های این راسته بیشتر مالک هستند چون یکی از شرایط احراز نمایندگی برندهای معتبر تملک واحد کسب است. کسانی هم که صاحب ملک هستند، تمایل شان به دریافت اجاره است. قراردادهای رهن یا اجاره به صورت دو تا پنج ساله تنظیم می شود و معمولا هرسال 10 تا 15 درصد به مبلغ سال قبل اضافه می شود.

مارک ها و برندها

محدوده تجاری بهار (جنوبی) به طور کاملا اختصاصی در اختیار صنف پوشاک و لوازم کودک است و راسته شمالی در اختیار آبگرمکن، رادیاتور و شوفاژ. البته مغازه های دیگری هم هستند که فرم و شکل محلی دارند و بورس محسوب نمی شوند و فقط برای رفع نیاز مردم ساکن محله دایر شده اند. در این خیابان باریک و نسبتا طولانی برندهای معتبر داخلی در بخش آبگرمکن، رادیاتور و سایر لوازم فنی و حفاظتی مخصوص وسایل گرمایشی و سرمایشی حضور پررنگ دارند.

در اینجا هم جنس خارجی وجود دارد و هم کالای باکیفیت ایرانی. نمونه های خارجی بهای بیشتری دارند و البته در مقایسه با اجناس ایرانی تا حدودی بهتر هستند. بیشترین برندهایی که به چشم می خورند ساخت کشور ایتالیا هستند و بعد از آن آلمانی ها و کره ای ها حضور دارند.

مارک های آریستون، ایساتیس، جنرال، دانفوس، خرگوش نشان، کوروزو، پلار، سارونی، ویلو، ال جی و کراسنت از معروف ترین مارک های خارجی هستند. بوتان، اتمسفر،  ادیک، آذرپاد، ایران رادیاتور، ارس، ایران گرماکار و پردیس نیز از برندهای ایرانی این بازارند.

ارتباط با نویسنده:  ali_elmi1361@yahoo.com