رکود یا تورم؟

رئیس کل بانک مرکزی دیروز در بیست و هفتمین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی بر این نکته که به زودی تورم تک رقمی به اقتصاد کشور باز خواهد گشت تأکید کرد و گفت: با وجود موفقیت های حاصله در زمینه کاهش مستمر نرخ تورم و حفظ این دستاورد در چهار سال گذشته، افزایش نرخ تورم به ۱۰.۲ درصد در خرداد ماه سال جاری، حاکی از ریسک های موجود پیرامون حفظ دستاوردهای حاصله در زمینه مهار تورم و لزوم هوشیاری مجموعه سیاست گذاری کشور در این زمینه است و امید است با تقویت انضباط پولی و مالی و اتخاذ راهکارهای مؤثر، به زودی شاهد بازگشت مجدد نرخ تورم به سطوح تک رقمی باشیم.

یادآوری چند نکته در این خصوص ضروری به نظر می رسد:

1- بسیاری از رسانه ها همین گفته رئیس کل بانک مرکزی را تیتر کردند و گویی مشکل کشور در زمان کنونی رسیدن نرخ تورم به 10.2 درصد اعلام شده در خرداد ماه است. درصورتی که رکود حاکم بر کسب و کار و عدم استفاده از ظرفیت کامل بسیاری از بنگاه ها و همچنین رکود عمیق بخش مسکن به عنوان یکی از بخش های پیش رو در اقتصاد و از همه مهم تر نرخ بالای بیکاری در کشور معضلات اصلی حال حاضر اقتصاد کشور به شمار می آیند نه رسیدن نرخ تورم به 10.2 درصد.رشد اقتصادی دو رقمی سال گذشته که ناشی از رشد بخش نفت و استفاده مجدد از ظرفیت های خالی خودروسازهای ها بوده است به هیچ وجه ملاک رشد اقتصادی پایدار برای کشور نیست.

براساس تعریف نوین تر از رکود تنها رشد اقتصادی در یک دوره نمی تواند ملاک خوبی باشد، پژوهش های جدید نشان می دهد که برای تعریف وضعیت رکودی در یک اقتصاد نمی توان تنها به معیار تولید ناخالص داخلی اکتفا کرد. این پژوهش ها نشان می دهد برای مثال یک اقتصاد ممکن است در دوره های ابتدایی از یک سال با رشد مثبت تولید مواجه باشد و در دوره های انتهایی یک سال رشد منفی یا رشدی بسیار کمتر از ابتدای یک سال داشته باشد. در چنین شرایطی ممکن است در مجموع تولید ناخالص داخلی در یک سال رشد مثبت داشته باشد، اما اقتصاد از وضعیت رکود خارج نشود.

این پرسش جدی مطرح است که با توجه به رشد اقتصادی دو رقمی در سال 95 آیا می توان گفت که وضعیت رکودی را پشت سر گذاشته ایم؟ از نظر اقتصادی این امر با تردید جدی مواجه است، به ویژه آنکه رشد بدون نفت تنها حدود 3درصد بوده است.

همچنین توجه به معیارهای دیگر مانند بیکاری در اقتصاد امروزی بسیار مهم است. کشوری که با رشد جمعیت و نیروی کار روبه رو است، ولی رشد اندک اقتصادی دارد، اگر نرخ بیکاری در آن رشد کند، حتی اگر تولید ملی در آن رشد مثبت داشته باشد، دارای اقتصاد ضعیفی است و نمی توان گفت که دچار رکود نیست.

معنای این حرف آن است که اقتصاد در این شرایط کمتر از ظرفیتی که امکان دارد، رشد کرده است. برخی از اقتصاددانان این وضعیت را رکود می نامند. با این توضیحات باید رشد تولید ناخالص داخلی و کاهش نرخ بیکاری را توأمان برای اندازه گیری عمق رکود مورد بررسی قرار داد.

البته در یک روش پیچیده تر میزان تولیدات صنعتی، مبادلات تجاری در سطح خرد و کلان و درصد استفاده صنایع از ظرفیت های شان علاوه بر رشد واقعی تولید، باید برای اظهارنظر درباره اینکه اقتصاد از رکود خارج شده است، مورد توجه قرار گیرند.

وقتی صنایع یک کشور با 50درصد ظرفیت کار می کنند نمی توان به دلیل اینکه رشد تولید ناخالص داخلی داریم، با اطمینان گفت که دچار رکود نیستیم. یا وقتی شاخص صنعت در کشور رشد می کند و این رشد بیشتر متکی به رشد بخش خودرو به دلیل عدم استفاده از ظرفیت های کامل خودروسازان در سال های گذشته بوده است، باید نسبت به خروج کشور از رکود با دیده تردید بنگریم.

2- هرچند برخی اعتقاد دارند کنترل و کاهش تورم به عنوان دستاورد بسیار درخشان دولت در دو سال گذشته ارزشمندتر از آن است که برای مقابله با رکود بتوان از آن گذشت، اما بسیاری از کارشناسان نیز بر این باورند که میان دو معضل اقتصادی یعنی رکود و تورم، رفع اولی اولویت دارد و برای رسیدن به رونق ضروری است تورم را در دوره ای به صورت مدیریت شده قربانی کنیم. بنابراین به نظر می رسد در سمیناری که عنوان و محور آن اساسا رشد پایدار اقتصادی است تکیه بیش از حد روی تورم یک رقمی چندان ضرورتی ندارد.

3- رشد نقدینگی طی چند سال گذشته آنچنان بوده است که پتانسیل افزایش نرخ تورم را به شدت افزایش داده است. رشد نقدینگی اساسا در چند سال گذشته با نرخ تورم هماهنگی نداشته است. بسیاری از اقتصاددانان اعتقاد دارند به دلیل سرعت پایین گردش پول ناشی از رکود و شرایط انتظاری حاکم بر کشور، پول با سرعت بسیار کمی در گردش بوده است و بلافاصله با بازگشت رونق با پدیده تورم بالا روبه رو می شویم. بنابراین قول رئیس کل بانک مرکزی نسبت به بازگشت تورم یک رقمی چندان با تئوری های اقتصاد هماهنگی ندارد، مگر آنکه رکود فعلی همچنان ادامه یابد که این بسیار بیشتر از افزایش تورم برای اقتصاد کشور مضر خواهد بود.

مدیر مسئول و سردبیر روزنامه فرصت امروز