تغییر شرایط؛ فرصتی برای کارآفرینی

یوزف شومپیتر، یکی از بنیانگذاران علم مدیریت مدرن و کارآفرینی است. براساس آموزه مشهور این اندیشمند، ساختارهای زندگی مدرن به صورت پی در پی فروریخته و جای خود را به ساختارهایی با الگوی جدید می دهند. در اصطلاح کارآفرینی چنین فرآیندی به نام تخریب خلاق شناخته می شود. از نقطه نظر علم اقتصاد، تخریب خلاق یک امر طبیعی و یکی از نشانه های پویایی اقتصادی جوامع انسانی است.

بر این اساس رقابت و تلاش برای کسب سود بیشتر در نهایت منجر به نوآوری بیشتر خواهد شد. این امر به طور طبیعی تنوع محصولات را نیز به همراه خواهد داشت. بیان مقدمه ای در باب فرآیند تخریب خلاق برای پرداختن به مفهوم اصلی ایده حاضر ضروری بود. آنچه در این ایده قصد بررسی اش را داریم، تأثیر تغییر شرایط روی کسب وکارهای مختلف است. به عبارت ساده، اگر با کارآفرینان و سرمایه داران ورشکسته گفت وگویی داشته باشید، اغلب شان تغییر شرایط را علت اصلی شکست  خواهند دانست.

شاید این نکته تا حدودی درست باشد، با این حال تعمیم چنین الگویی به سراسر فضای کسب وکار به جبرگرایی منجر خواهد شد. در ادامه به بررسی برخی از مهم ترین ایده های خلاقانه ای که در نتیجه تغییر شرایط پا به عرصه کسب وکار گذاشته اند، می پردازیم.

آمریکا به عنوان کشوری که در زمینه پیشرفت تکنولوژیک، نماد جهان غرب است، فراز و نشیب های گوناگونی را در کارنامه دارد. یکی از فواصل زمانی مهم در این کشور به سال 1919 برمی گردد. در این زمان شورای دولتی در زمینه تولید نوشیدنی های الکلی مقررات سفت وسختی را پیش بینی کرد.

بر این اساس در گام نخست همه برندهای تولید نوشیدنی باید گواهینامه ای را از نهادهای دولتی دریافت کرده و براساس نرخ مصوب به تولید نوشیدنی های حاوی الکل بپردازند. چنین رویه ای در عمل موجب کمیابی این قبیل نوشیدنی ها در بازار آمریکا شد. شاید در نگاه نخست چنین اتفاقی یک شکست تمام عیار برای اغلب برندهای این کشور محسوب شود، با این حال تفاوت کارآفرینان موفق با سایرین در چنین مواقعی مشخص خواهد شد.

بر همین اساس و با جدیت شورای دولتی در پیشبرد طرح مذکور، تعداد زیادی از شرکت ها ورشکسته شدند. در این میان برخی از برندها نیز اقدام به تولید نوشیدنی های جایگزین کردند. ابتدا نوشابه های گازدار بازار داغی را برای این کشور به ارمغان آوردند. با این حال پس از گذشت مدت کوتاهی رقابت فشرده باعث تولید انواع گوناگونی از نوشیدنی، آب میوه و نوشابه شد.

تأثیر چنین رقابتی برای صنف کشاورزان نیز پیامدهای مثبتی را به همراه داشت. در واقع برای تولید نوشیدنی های جدید، تولیدکنندگان به دنبال فرمول های جدید با استفاده از محصولات اولیه متنوع رفتند. بازار کشاورزی ایالات متحده نیز گزینه های مناسبی را در اختیار کارآفرینان کسب وکار نوشیدنی قرار داده بود.

همانطور که مشاهده می کنید، آنچه در ابتدا باعث نارضایتی طیف وسیعی از تولیدکنندگان شده بود، با اندکی خلاقیت و نوآوری بنیان صنعت تولید نوشیدنی بازار آمریکا را به وجود آورد.

ماجرای ورود اتومبیل به خیابان های اروپا نیز حکایت از یک خلاقیت دیگر دارد. تا پیش از سال 1860 بیشتر خودروهای ساخته شده براساس الگوی فردیناند فربیست طراحی می شدند. چنین الگویی با توان حمل مقدار مناسبی از بار نیازهای جامعه آن زمان را تا حد زیادی رفع کرده بود. با این حال ورود چنین محصولاتی به گاراژ خانه ها نیازمند یک گام بلند بود.

در واقع در سال 1860 نخستین موتور احتراقی به بازار معرفی شد. چنین موتوری با توان و سرعت بیشتر امکان استفاده اغلب افراد جامعه را محقق کرد. پس از این ابتکار و هنگامی که نوبت به تولید انبوه اتومبیل در بازارهای مختلف اروپا رسید، رقابت اصلی سر برآورد. در سده بیستم کشوری مانند آلمان شاهد رویارویی تولیدکنندگان مختلفی بود که هرکدام در تلاش برای کسب سهم بیشتری از بازار با یکدیگر به رقابت می پرداختند.

در این میان چنین رقابت تنگاتنگی از یکسو و اطمینان نهادهای دولتی از علاقه تولیدکنندگان به سیطه بر بازار کشور به آنها امکان وضع مقرراتی در خصوص میزان آلایندگی و مصرف سوخت محصولات را داد. اگرچه هرساله مقررات کشورهای پیشرفته در زمینه آلایندگی و مصرف سوخت سختگیرانه تر می شود، اما انطباق پذیری غول های خودروسازی در عمل باعث بهبود وضعیت صنعت اتومبیل شده است.

پرسش هایی برای پیشرفت

- تغییر شرایط کسب وکار یکی از خصوصیات طبیعی است که هر کارآفرینی باید خود را برای مواجهه با آن آماده سازد. در این میان برخی از برندها توانایی بالایی در انطباق خود با شرایط جدید دارند. علت اصلی چنین توانایی را باید در فضای دموکراتیک داخل شرکت ها جست وجو کرد. به عبارت ساده، هرچقدر تعامل میان کارمندان و مدیران بیشتر و بهتر باشد، ایده های تازه و خلاقانه تری را مشاهده خواهیم کرد. بنابراین پرسش اصلی در اینجا به شکل زیر خواهد بود: برنامه شما برای تبدیل تغییرات به فرصت هایی طلایی چیست؟ شاید این پرسش در ابتدا مبهم به نظر برسد، با این حال جست وجو برای پاسخ به آن نتایج جالبی به همراه خواهد داشت.