بیمه بستری برای توسعه اقتصاد ملی

در دنیای جدید به دلیل و تنوع و تکثر اتفاق ها و رویدادهای اجتماعی و اقتصادی، بیمه به عنوان حامی انسان مدرن که در هیاهوی زندگی گره خورده است نقش  بسیار ثمربخش در زندگی دارد.

انسان موجودی دوراندیش و آینده نگر است که با اندیشه و خرد برای نیازهای خود برنامه ریزی می کند. بیمه نیز یکی از برنامه های آینده نگرانه انسان امروز است که برای رویارویی با خطرات احتمالی و رفع مشکلات اقتصادی طراحی شده است.

بیمه در واقع وسیله ای موثر در جبران زیان های مالی ناشی از حوادث و ایجاد بستری آرام برای رشد و توسعه اقتصاد ملی است. به بیان دیگر بیمه نه تنها اسباب آرامش و گاه آسایش افراد یک جامعه را فراهم می کند بلکه سبب شکوفایی خلاقیت های انسانی می شود زیرا هر قدر انسان در آرامش بیشتری باشد امکان بروز خلاقیت های او هم زیادتر خواهد بود و کارایی و اثربخشی او برای جامعه بیشتر خواهد شد، از سوی دیگر بیمه به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک و زمینه ها را برای آبادانی بیشتر فراهم می کند.

مطلب مرتبط: موانع توسعه یافتگی بیمه عمر در ایران

به قول یکی از کارشناسان «بیمه موضوع جدیدی نیست و تاریخچه آن به زمان باستان برمی گردد. اولین شکل بیمه به نام دریانوردان چینی که برای محدود کردن خسارت های احتمالی وارد شده به قایق ها و کشتی های‏ شان، کالاهای خود را در چندین قایق بارگیری می کردند، ثبت شده است. پس از آن، بازرگانان بابلی جهت تامین کالا و کشتی وام با بهره بالا می گرفتند و در صورت بروز حوادث غیرمترقبه از جمله توفان و حمله دزدان دریایی، وام دریافتی بازرگانان بخشیده می شد و وام دهنده ریسک عدم پرداخت بازرگان را تقبل می کرد. به این ترتیب بیمه حمل و نقل دریایی، اولین رشته بیمه شناخته می شود. بعد از آتش سوزی بزرگ لندن در سال ۱۶۶۶ میلادی، جهت غلبه بر هزینه خسارت های سنگین، تقسیم کردن آن میان تعداد زیادی از افراد مورد توجه قرار گرفت و بیمه آتش سوزی نیز وارد خانواده بیمه شد.

بیمه نوین به شکلی که امروز شاهد هستیم، حدود ۳۰۰ سال عمر دارد. در طول قرن ها، بیمه به کسب وکاری مدرن جهت محافظت از افراد در برابر خطرات مختلف تبدیل شده است و اکنون صنعت بیمه یکی از سودآورترین صنایع به شمار می آید که پابه پای بانکداری و فین تک از منابع تامین مالی بلندمدت در بخش خصوصی و دولتی محسوب می شود. در واقع شرکت های بیمه  به افراد کمک می کنند تا بخشی از ریسک ها را مدیریت کنند. آنها با دریافت حق بیمه متعهد می شوند مبلغی از پیش تعریف شده را در صورت بروز بلایای طبیعی و غیرطبیعی، پرداخت کنند.»

کشورهای پیشرفته با نگاهی خردمندانه از بیمه به عنوان ابزاری بسیار موثر در ایجاد آرامش فردی و آسایش اجتماعی استفاده می کنند به گونه ای که در خیلی از کشورهای پیشرفته، افراد حداقل از یک بیمه عمر برخوردارند و حتی در برخی کشورها در حال توسعه نیز افراد گاه تا دو و یا بیشتر بیمه عمر دارند. 

آمار و ارقام بیمه شدگان عمر در ایران پایین است و در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی برخی از کشورهای منطقه رتبه چندان خوبی ندارد.

با نگاهی به سابقه تاریخی بیمه عمر در ایران می توان دید که بیمه عمر از سال ۱۳۱۱ وارد کشور ایران شده و از طریق شرکت های مختلف بیمه خارجی و داخلی به بیمه گذاران خدمات گوناگون بیمه ای ارائه گردیده اما روند ارائه این خدمات در ایران چندان صعودی نبوده گرچه می توان به رشد بیمه عمر در ایران امیدوار بود اما هنوز آنچنان که باید و شاید ایرانی ها از بیمه عمر استفاده نمی کنند. 

طبق نظر کارشناسی امروزه بیمه های عمر در برخی از کشورها به حدی پیشرفت نموده که سایر رشته های بیمه را تحت الشعاع قرار داده است، به طوری که در کشورهای ژاپن، فنلاند، سوئیس، فرانسه، کره جنوبی، هنگ کنگ، سنگاپور، هند و برخی کشورهای دیگر بیمه های عمر بین ۶۰ تا ۸۰ درصد کل حق بیمه بازار بیمه ای این کشورها را به خود اختصاص داده است. حتی در هندوستان که جزو کشورهای در حال توسعه به شمار می رود در سال ۱۹۹۶ تعداد ۱۰۲/۱۰۰/۰۰۰ بیمه نامه عمر در جریان بوده، بدین ترتیب به طور متوسط از هر دو خانوار هندی تقریبا یک خانوار تحت پوشش بیمه های عمر قرار دارند و از مزایای این نوع بیمه برخوردار هستند.

در داخل کشور این سهم به هیچ وجه قابل قبول نیست و سهم این بیمه هرچند در آمارهای رسمی و غیررسمی متفاوت است، اما به طور مشخص می‏ توان گفت سهم این بیمه در دامنه 10 تا 20 درصد قرار دارد، که البته اگر این سهم حق بیمه ها به جمعیت 80 میلیونی کشور هم بخواهیم تقسیم کنیم مشخص می شود کمتر از 3 درصد از جمعیت کشور خریدار چنین بیمه ای هستند.

در صورتی که بیمه نه تنها بر زندگی فردی افراد یک جامعه برای رسیدن به آرامش کمک می کند حتی بر بازارهای مالی نیز تاثیر دارد. به قول یکی از کارشناسان نقش صنعت بيمه در بازارهای مالی به سه صورت ظاهر می شود ابتدا تاثيری كه اين صنعت می‏ تواند بر ساير بازارهای مالی اعمال كند كه معمولا به صورت يك پشتيبان براي كاهش ريسك سرمايه گذاری به كار می رود دومين نقش آن جمع آوری و تجهيز منابع مالی با استفاده از عمليات بيمه گر است كه جهت سرمايه گذاری غيرمستقيم و يا مستقيم به كار می برد و در نهايت سرمايه گذار مستقيم صنعت بيمه در فعاليت های اقتصاد كشور، مهمترين نقش آن به شمار می رود.

شركت های بيمه وجوه بيمه گذاران را كه به صورت ذخاير فنی در اختيار دارند به عنوان دارايی سودآور به كار می گيرند و در فعاليت های مناسب اقتصادی سرمايه گذاری می كنند. 

فروشندگان بیمه عمر از بازاریاب تا فروشنده ارشد مسئولیت بزرگی برای آگاهی بخشی به مردم دارند. با این وصف برخی از عواملی را که مانع رشد و پیشرفت بیمه عمر در ایران شده است، به اجمال اشاره می شود: 
عوامل اقتصادی:

الف: نوسانات نرخ تورم اقتصادی

نوسانات نرخ تورم اقتصادی سبب می شود که موقعیت مالی افراد در یک وضعیت نابسامان قرار گیرد. هر ساله ما با جهش غیرمنطقی نرخ تورم در بازار مالی روبه‏ رو می شویم و این تغییرات تاثیر مستقیمی بر صنعت بیمه می گذارد. ثبات اقتصادی و کاهش نرخ تورم می‏ تواند آمار بیمه شدگان را افزایش دهد.

ب: پایین بودن سطح درآمد افراد 

بخش زیادی از ایرانی از سطح درآمدی بالایی برخوردار نیستند و نوسانات نرخ تورم بر این مشکل دامن می ‏زند. وضعیت معیشتی مردم  از حالت ثبات به صورت متغیر درآمده به گونه ای که طراحی و برنامه ریزی در نظام خانواده تا حدودی دشوار شده و فرد نمی‏ تواند برای چند سال آینده خود با آرامش برنامه ریزی کند. بنابراین طبیعی است که کاهش سطح درآمد و افزایش نرخ تورم بر آمار بیمه عمر تاثیر بگذارد.

ج:  ایین بودن آمار تولید ناخالص ملی 

اگر نگاهی به نمودارهای آماری در زمینه تولید ناخالص ملی بیندازیم متوجه می شویم که هر چقدر آمار تولید ناخالص ملی در کشورها پایین ‏تر باشد به همان نسبت آمار بیمه شدگان عمر نیز کمتر است، اما این یک اصل قطعی نیست چراکه گاه استثنا نیز وجود دارد و علی رغم پایین بودن تولید ناخالص ملی آمار خوبی در زمینه بیمه عمر در آن کشور وجود دارد. 

مطلب مرتبط: ماهیت صنعت بیمه امنیت بخشی است

د: رکود در بازار کسب و کار

شاید رکود در بازار کسب و کار خود معلول عواملی باشد که ذکر کردیم، اما به زبان ساده ‏تر وقتی رونق در کسب و کار وجود نداشته باشد توجه مردم به بیمه عمر کاهش پیدا می کند. در سال های اخیر بسیاری از بنگاه های اقتصادی به دلایل رکود حاکم بر اقتصاد، تعطیل شدند بنابراین شاید انتظار رشد آمار بیمه شدگان عمر در سال های اخیر چندان منطقی نباشد.

ه: کاهش اشتغال زایی 

با توجه به عوامل رکود اقتصادی ایران در سال های اخیر شاهد کاهش رشد اشتغال زایی در ایران نیز هستیم و طبق آمارهای رسمی چندین میلیون جوان بیکار وجود دارند که در صورت اشتغال زایی شاید بتوان روی این سرمایه برای بیمه عمر توجه بیشتری کرد. گرچه گاهی همین افراد بیکار علی رغم نبود منابع مالی برای ایجاد امنیت زندگی خود را با پول بیمه بیکاری و یا قرض بیمه عمر می کنند اما تعداد آنها چندان چشمگیر نیست.